ORIGINAL_ARTICLE
روش بهره گیری از عمومات و مطلقات در حلّ مسائل مستحدثه
کاربرد عمومات و مطلقات کتاب و سنت در حلّ مسائل فقهی اجمالاً از اصول مفروض نزد دانشیان فقه و اصول است، اما شیوه مواجهه با مسائل مستحدثه در استفاده از عمومات و مطلقات و ضوابط به کارگیری آنها از مباحث مورد نیاز در فقه مسائل جدید و مورد مطالبه پژوهشگران فقهی در این زمینه است.این مقاله عهده دار تبیین یک مرحله اساسی در بهره گیری از عمومات و مطلقات برای حل مسائل مستحدثه است؛ یعنی شناخت کامل گونه های عمومات و مطلقات در مواجهه با مسائل مستحدثه و روش استفاده از آنها در حالتهای مختلف.نوآوری این مقاله ضمن ارائه و تبیین دو روش عرفی و عقلی، ارائه همه صورتهای مختلف عمومات و مطلقات در مواجهه با مسائل مستحدثه در یک ساختار منطقی و بیان روش مناسب در هر کدام از آن صورتهاست.
http://jostar-fiqh.maalem.ir/article_69094_077b1dbf6721474bced93121cc586af5.pdf
2020-08-22
7
32
10.22034/jrj.2020.56449.1946
عمومات و مطلقات
مسائل مستحدثه
اطلاق
عموم
محمد علی
خادمی کوشا
khademi@isca.ac.ir
1
استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم- ایران
LEAD_AUTHOR
ابن منظور، محمد بن مکرم، 1414 ه ق ، لسان العرب، 15 جلد، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر، بیروت - لبنان، سوم
1
اصفهانى نجفى (ایوان کیفی)، محمدتقى بنعبدالرحیم، بیتا، هدایة المسترشدین (طبع قدیم)، قم: مؤسسة آل البیت :
2
اصفهانى، سید ابوالحسن، 1422 ه ق، وسیلة النجاة (مع حواشی الإمام الخمینی)، در یک جلد، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى
3
انصارى، شیخ مرتضى بن محمد امین، 1415 ه ق، کتاب المکاسب (للشیخ الأنصاری، ط - الحدیثة)، 6 جلد، قم: کنگرة جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
4
انصارى، شیخ مرتضى بن محمدامین، 1383، مطارح الأنظار ( طبع جدید ) چاپ: دوم، قم: مؤسسه آل البیت.
5
بحرالعلوم بروجردى، سید مهدى، 1427 ه ق، مصابیح الأحکام، دو جلد، قم: منشورات میثم التمار.
6
سند بحرانى، محمد، 1428 ه ق ، فقه المصارف و النقود، در یک جلد،قم: مکتبة فدک.
7
بهجت گیلانى فومنى، محمد تقى ، 1428 ه ق ، استفتاءات، 4 جلد، قم: دفتر حضرت آیة الله بهجت.
8
تبریزى، جواد بن على، بیتا، استفتاءات جدید (تبریزى)، دو جلد، قم : بینا، ایران
9
تونى، عبدالله بن محمد، 1415 ه ق ، الوافیة فی أصول الفقه – قم: مجمع الفکر الاسلامی، چاپ: دوم
10
جوهرى، اسماعیل بن حماد، 1410 ه ق، الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة، 6 جلد، لبنان: دار العلم للملایین، بیروت - لبنان، اول
11
حائرى، سید على بن محمد طباطبایى، 1418 ه ق، ریاض المسائل (ط - الحدیثة)، 16 جلد، قم: مؤسسه آل البیت :، قم ـ ایران
12
حلبى، ابن زهره، حمزة بن على حسینى، 1417 ه ق، غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، در یک جلد، قم: مؤسسه امام صادق 7.
13
حلی، حسن بن یوسف، 1425 ه ق ، نهایة الوصول الى علم الأصول – قم: موسسه الامام الصادق7.
14
حلّى علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، 1419 ه ق ، نهایة الإحکام فی معرفة الأحکام، 2 جلد، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
15
خمینى امام، سید روح اللّٰه موسوى، 1422 ه ق ، استفتاءات (امام خمینى)، 3 جلد، چاپ پنجم ، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
16
خوانسارى، آقا حسین بن محمد، بیتا، مشارق الشموس فی شرح الدروس، 4 جلد، بیجا: بینا.
17
سیورى ، مقداد بن عبد اللّٰه حلّى ، 1404 ه ق ، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، 4 جلد، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى - ره، قم - ایران، اول
18
سیورى حلّى، مقداد بن عبد اللّٰه ، 1425 ه ق ، کنز العرفان فی فقه القرآن، 2 جلد، انتشارات مرتضوى، قم - ایران، اول
19
طوسى شیخ ابو جعفر، محمد بن حسن، 1400 ه ق ، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، در یک جلد، دار الکتاب العربی، بیروت - لبنان، دوم
20
عاملی، حسن بن زین الدین شهید ثانى، (بیتا)، معالم الدین و ملاذ المجتهدین - قم، چاپ: نهم،
21
عاملى، (شهید اول)، محمد بن مکى، 1414 ه ق، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، 4 جلد، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، ایران.
22
عاملى، (شهید ثانى)، زین الدین بن على، 1420 ه ق ، المقاصد العلیة فی شرح الرسالة الألفیة، در یک جلد، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، قم – ایران.
23
عاملى، (شهید ثانى)، زین الدین بن على، 1421 ه ق، رسائل الشهید الثانی (ط - الحدیثة)، 2 جلد، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، قم - ایران، اول
24
عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على، 1413 ه ق ، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، 15 جلد، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم - ایران، اول
25
عاملى، محمد بن على موسوى، 1411 ه ق، مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، 8 جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، بیروت - لبنان، اول
26
علم الهدی شریف مرتضى، على بن حسین موسوى، 1417 ه ق، المسائل الناصریات، در یک جلد، رابطة الثقافة و العلاقات الإسلامیة، تهران - ایران، اول
27
فاضل لنکرانى، محمد، (بی تا)، جامع المسائل، دو جلد،چاپ یازدهم ، قم: انتشارات امیر قلم.
28
فخر المحققین، حلّى، محمد بن حسن بن یوسف، 1387 ه ق، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، 4 جلد، مؤسسه اسماعیلیان، قم - ایران، اول
29
فیَّاض کابلى، محمد اسحاق، (بی تا)، تعالیق مبسوطة على مناسک الحج، در یک جلد، انتشارات محلاتى، قم - ایران، اول، ه ق
30
قائینی ، محمد ، 1424 هـ ق، المبسوط فی فقه المسائل المعاصره، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام، ایران.
31
قمّى طباطبایى ، سید تقى، 1426 ه ق، مبانی منهاج الصالحین، 10 جلد، قم: منشورات قلم الشرق، قم - ایران، اول
32
قمى میرزا ابوالقاسم بن محمدحسن، 1430 هـ ق، القوانین المحکمة فی الأصول (طبع جدید) - قم، چاپ: اول
33
گلپایگانى، سید محمد رضا موسوى، 1409 ه ق ، مجمع المسائل (للگلبایگانی)، 5 جلد، دار القرآن الکریم، قم - ایران، دوم
34
مجاهد حائرى، سید محمد طباطبایى، (بی تا)، کتاب المناهل، در یک جلد، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
35
مجلسى دوم اصفهانى، ، محمد باقر بن محمد تقى، 1406 ه ق، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، 16 جلد، قم: انتشارات کتابخانه آیةالله مرعشى نجفى.
36
مکارم شیرازى، ناصر ، 1427 ه ق ، دائرة المعارف فقه مقارن، در یک جلد، قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابىطالب ع، قم - ایران، اول
37
مکارم شیرازى، ناصر ، 1422 ه ق ، بحوث فقهیة هامة (لمکارم)، در یک جلد، انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب علیه السلام، قم - ایران، اول
38
موسوى عاملى، محمد بن على، 1411 ه ق، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الإسلام، 2 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم - ایران، اول
39
نائینى، محمد حسین، 1376، فوائد الاُصول، قم، چاپ: اول
40
نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى، 1417 ه ق، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، در یک جلد، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
41
نراقى، مولى محمد مهدى بن ابىذر، (بیتا)، لوامع الأحکام فی فقه شریعة الإسلام، در یک جلد، قم: بی نا.
42
ORIGINAL_ARTICLE
روش شناخت فقهی موضوعات عرفی
موضوعات عرفی بخش عمده ای از موضوعات احکام فقهی را به خود اختصاص داده اند که شناخت روشمند آنها در استنباط احکام فقهی نقش به سزایی دارد. آنچه در شناخت موضوعات عرفی حائز اهمیت است رویکرد فقهی در فرایند شناخت آنهاست؛ بدین معنا که باید جنبه هایی از موضوعات مدِّ نظر متصدیان شناخت کاوش شود که در استنباط احکام فقهی مؤثرند. شناخت فقهی موضوعات عرفی دست کم شامل تشخیص مراحلی چون نوع، مفهوم، ملاکات و مصادیق آنها می شود که این مقاله تلاش دارد این مراحل را به صورت روشمند ترسیم نماید. یافته های این مقاله حکایت از این دارد که اولین گام در شناخت موضوعات احکام، تشخیص نوع آنهاست و برای دستیابی به این مهم باید تعریف روشنی از موضوعات عرفی ارائه گردد. موضوعات عرفی در دو دسته منصوص و غیر منصوص جای می گیرند که شناخت هر یک از مراحل و انواع مدِّ نظر، روش و قواعد مخصوص به خود را می طلبد. این مقاله برای تشخیص نوع موضوعات منصوص دو قاعده اصالت عدم نقل و اصالت عدم تقیید و برای تشخیص مفهوم آنها به سیزده نکته مهم اشاره کرده و در پایان به روش شناخت انواع موضوعات غیر منصوص پرداخته است.
http://jostar-fiqh.maalem.ir/article_69139_a2d5a4030f5cb884fd09f2603f7de2f2.pdf
2020-08-22
33
60
10.22034/jrj.2020.54972.1764
فقه اسلامی
موضوعات عرفی
موضوعات منصوص
موضوعات غیر منصوص
روش شناخت فقهی
حجت الله
بیات
hojat.bayat@gmail.com
1
دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم و استادیار و معاون گروه روانشناسی و ارتباطات دانشگاه قرآن و حدیث، قم، ایران. Bayat.h@qhu.ac.ir
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم
1
ابن منظور، محمد بن مکرم، 1414 ق. لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
2
احسایى، ابن ابىجمهور، 1405ق. عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، قم: دار سیدالشهداء للنشر.
3
اشتهاردى، على پناه، 1417ق. مدارک العروة، تهران: دارالأسوة للطباعة و النشر.
4
اصفهانى، محمد رضا، آقا نجفى، 1416ق. نجعة المرتاد، چاپ اول. اصفهان- ایران: مؤسسه فرهنگى مطالعاتى الزهراء.
5
اصفهانى، سید ابوالحسن، 1422 ق. وسیلة الوصول الى حقائق الأصول، چاپ اول. قم: جماعة المدرسین مؤسسه النشر الاسلامى.
6
برقى، احمد بن محمد بن خالد، 1371ق. المحاسن. چاپ دوم، قم: دارالکتب الإسلامیة.
7
بلاغی، محمدجواد. (بیتا)، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن. چاپ اول وجدانی. قم: بینا.
8
جزرى، ابن اثیر، مبارک بن محمد. (بیتا)، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، چاپ اول. قم: مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان.
9
جلالزاده میبدی، سید محمد حسین، 1392ش، درآمدی بر قواعد برداشت معنا از متون دینی، نشر: مشهور.
10
جمعی از محققین، 1428ق. جهاد در آینه قرآن، چاپ اول، قم: زمزم هدایت.
11
خمینی سید روح الله، 1421ق. کتاب البیع. چاپ اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
12
ــــــــــــــــــ ، 1420ق. الاجتهاد و التقلید. چاپ اول، تهران. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
13
ــــــــــــــــــ ، 1418 ق. تنقیح الاصول. چاپ اول، تهران. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
14
خمینی، سید مصطفی، 1418ق. کتاب الطهارة، چاپ اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
15
دزفولی، مرتضی بن محمد امین انصاری،1415 ق. کتاب المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات، چاپ اول، قم – ایران: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم.
16
زمخشرى، ابوالقاسم، محمودبن عمر، 1417 ق. الفائق فی غریب الحدیث، چاپ اول، بیروت: دار الکتب العلمیة.
17
ساروخانی، باقر، 1377. روشهای تحقیق در علوم اسلامی، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
18
سبزوارى، سید عبد الأعلى، 1413ق. مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، چاپ چهارم، قم: مؤسسه المنار- دفتر حضرت آیة الله.
19
شبر، عبدالله، 1404ق. الأصول الأصلیة و القواعد الشرعیة، چاپ اول، قم: کتاب فروشی مفید.
20
حسینى شیرازى، سید صادق، 1426 ق. بیان الفقه فی شرح العروة الوثقى، چاپ دوم، قم: دار الأنصار.
21
مکارم شیرازى، ناصر، 1427ق. الفتاوى الجدیدة، چاپ دوم، قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب7
22
صنقور، محمد، 1428ق. المعجم الأصولى، چاپ سوم، قم: منشورات الطیار.
23
طارمى، جواد، 1306 ق. الحاشیة على قوانین الأصول، چاپ اول، تهران: ابراهیم باسمچی.
24
طریحی، فخر الدین، 1416ق. مجمع البحرین، چاپ سوم، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
25
علوى، سید عادل بن على بن الحسین،1421 ق. القول الرشید فی الاجتهاد و التقلید، چاپ اول، قم: انتشارات کتابخانه و چاپخانه آیة الله مرعشى نجفى.
26
عاملى، (شهید ثانى)، زین الدین بن على، 1413ق. مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، چاپ اول، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
27
عاملى، کرکى، (محقق ثانى)، على بن حسینمحقق ثانی، 1414ق. جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
28
حرّعاملى، محمد بن حسن، 1409 ق. تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، چاپ اول، قم:مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
29
عاملى، (شهید اول)، محمد بن مکى،1419ق. ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة، اول، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
30
فیومى، أحمد بن محمد، 1414ق. المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، چاپ دوم، قم: موسسه دار الهجرة.
31
فراهیدى، خلیل بن احمد. کتاب العین، چاپ دوم، قم: هجرت.
32
قزوینى، سید على (موسوى)، 1424ق. ینابیع الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
33
کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، 1407ق. الکافی. چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
34
سیفى مازندرانى، على اکبر، 1415ق. دلیل تحریر الوسیلةـ الستر و الساتر، الصید و الذباحة،چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
35
مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، 1403ق. بحار الأنوار، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
36
موسوى قزوینى، علی، 1299ق. الحاشیة على قوانین الأصول، چاپ اول: مطبعه حاجی ابراهیم تبریزی.
37
نجفى، کاشف الغطاء، محمد حسین بن علی، 1426 ق. الفردوس الأعلى. چاپ اول، قم – ایران: دار أنوار الهدى.
38
نورى، میرزا حسین، 1408ق. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، چاپ اول، بیروت: مؤسسه آل البیت:.
39
واسطى، زبیدى، حنفى، محب الدین، سید محمد مرتضى حسینى، 1414 ق. تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع. مقالات
40
مبلغی، احمد، 1379. نقش زمان در تحول سیره ها و واژگان از نگاه شهید صدر، مجله فقه اهل بیت ع ،شماره 24.
41
علیدوست، ابوالقاسم، 1395. بایستههای مفهومشناسی در نصوص دینی، مجله فلسفه دین، شماره 2.
42
ORIGINAL_ARTICLE
روششناسی اجتهاد در مسائل نوپدید
روششناسی شاخهای از فلسفه دانش است که به بررسی اموری میپردازد که در شناخت روش یک علم کارایی دارند و در آن از مبانی، بایستهها، روشها، منبعها و آسیبهای تحقیق بحث میشود. اجتهاد بهمعنای عملیات یا ملکه استنباط احکام شرعی از ادله آن است. مسئله نوپدید موضوعی است جدید که حکم شرعی آن در نصوص دینی یافت نشود. نیافتن حکم شرعی به دو دلیل میتواند باشد: موضوع در زمان صدور نصوص وجود نداشته تا حکمی برای آن صادر شود؛ یا موضوع در زمان صدور نصوص وجود داشته، ولی خصوصیات، شرایط و قیود آن در عصر حاضر عوض شده که مقتضی حکم جدیدی است. اجتهاد در این مسائل مبتنی بر وجود حکم برای همه مسائل، انفتاح باب اجتهاد و رجوع ادله مسائل نوپدید به ادله سهگانه است که در آن باید به مبانی فقهی پایبند بود و شناخت دقیقی از موضوع داشت و به شرایط مکانی و زمانی توجه کرد. لزوم ارتقا از فقه موجود و مکشوف به فقه مطلوب، ارتقا از فقه منفعل به فقه طراح، رویکرد اجتماعی در اجتهاد، نگاه جامع در اجتهاد، تخصصیکردن مباحث فقه و ارتقا از موضوعشناسی سنتی به موضوعشناسی علمی از بایستههای اجتهاد در این مسائل است. برای اجتهاد در آنها به دو دسته ادله اجتهادی و فقاهتی تمسک میشود. ادله اجتهادی شامل ضروریات اسلام، حکم عقل، سیره عقلاء، عمومات و اطلاقات، قواعد اصولی، قواعد فقهی، تنقیح مناط، قیاس منصوص العله، قیاس اولویت، الغای خصوصیت، عرف، راهبردهای کلان فقه و مصلحت است. ادله فقاهتی شامل استصحاب، برائت، تخییر و احتیاط است. اشتباه در شناخت موضوع، تطبیق نادرست عمومات و اطلاقات بر مسئله، لغزش در تشخیص مصالح و مفاسد در مسئله، سقوط در التقاط، تحمیل بر شریعت، تناقضگویی و افتادن در دام عصریگرایی از آسیبهای اجتهاد در این مسائل است. این مقاله به بررسی روششناسی اجتهاد در مسائل نوپدید با روش توصیفی تحلیلی و اسناد کتابخانهای میپردازد.
http://jostar-fiqh.maalem.ir/article_69095_be155507832a6505bc48a9af9a80ee0a.pdf
2020-08-22
61
105
10.22034/jrj.2020.55518.1860
روششناسی فقه
مسائل نوپدید
مسائل مستحدثه
اکبر
محمودی
mahmoodiakbar24@gmail.com
1
استادیار دانشگاه بینالمللی المصطفی و مدرس خارج حوزه: mahmoodiakbar24@gmail.com
LEAD_AUTHOR
* قرآنکریم.
1
احسانیفر، احمد، (1396)، تحلیل فقهی فتوای رهبری مبنی بر حرمت استفاده از سلاح هستهای در پرتو نظریه تابعیت، مجله حکومت اسلامی، قم: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
2
ازکیا، مصطفی و دربان، علیرضا، (1382)، روشهای کاربردی تحقیق، تهران: نشر کیهان.
3
أسعدی، محمد، (1418ق)، الموجز فی أصول الفقه، قاهره: دارالسلام.
4
اسماعیلی، اسماعیل، (1374)، موارد وجوب خمس و زکات، مجله فقه، شماره 3، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
5
اصفهانی، سیدابوالحسن، (1422ق)، وسیلة النجاه، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
6
اکبری، بهمن، (1394)، تحلیل متن و فرامتن فتوای مقام معظم رهبری در تحریم سلاح کشتار جمعی، مجله مطالعات روابط فرهنگی بینالمللی، شماره 2، قم: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی.
7
اکبری، صابر، (1393)، تبارشناسی جریان التقاط در مطالعات تفسیری معاصر ایران، مجله مطالعات تفسیری، قم: دانشگاه معارف اسلامی.
8
امامی، سید حسن، (1393)، حقوق مدنی، تهران: انتشارات اسلامیه.
9
امامی، عبدالسلام، صابری، حسین و قبولی، سید محمدتقی، (1394)، انسداد و انفتاح باب اجتهاد در اندیشههای فقهی اهلسنت، مجله آموزههای فقه مدنی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
10
امامی، مسعود، (1384)، روشنفکران دینی و مدنیزاسیون فقه (2)، بهار 1384، مجله فقه اهلبیت.
11
انصاری، مرتضی، (1420ق)، فرائد الأصول، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
12
انصاری، مرتضی، (1424ق)، کتاب المکاسب، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
13
انوری، حسن، (1381)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: نشر سخن.
14
ایزدهی، سید سجاد، (1389)، نوگرایی در فقه شیعه، شماره بهار 89، مجله کتاب نقد.
15
بحرانی، محمد، (1432ق)، المعجم الأصولی، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
16
بحرانی، یوسف، (1405ـ1409ق)، الحدائق الناضره، قم: دفتر انتشاراتاسلامی.
17
بغدادی، یوسف، (1415ق)، الإیضاح، قاهره: مکتبة مدبولی.
18
بهاری، محمدرضا، (1389)، آسیبشناسی روششناختی اجتهاد پویا، مجله کتاب نقد، شماره بهار 89، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
19
بهایی، محمد، (1425ق)، زبدةالأصول، قم: دارالبشیر.
20
تمیمی، نعمان، (1414ق)، شرحالأخبار، قم:دفتر انتشارات اسلامی.
21
تونی، عبدالله، (1412ق)، الوافیه، قم:مجمعالفکر.
22
جعفری، محمدجعفر، (1382)، مکتبهای حقوقی در حقوق اسلام، تهران: گنجدانش.
23
جوادی، عبدالله، (1368)، ولایت فقیه، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
24
جوهری، اسماعیل، (1428ق)، الصحاح، بیروت: دار المعرفه.
25
حسنزاده، حسین، (1381)، رابطه اجتهاد و مسأله تعدد قرائتها از دین، مجله قبسات، بهار 81، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
26
حسینی، سید احمدرضا، (1380)، نگاهی اجمالی به دلایل حرمت استعمال مواد مخدر، مجله رواق اندیشه، شماره مهر و آبان 80، تهران: سازمان صدا و سیما.
27
حسینی، سید محمدجواد، (1418ق)، مفتاح الکرامه، قم: دارالتراث.
28
حقپناه، رضا، (1381)،گستره فقه و لزوم تخصصی شدن آن، مجله پژوهشهای اجتماعی اسلامی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
29
حکیم، سید محمدتقی، (1979م)، الأصول العامة للفقه المقارن، قم: مؤسسه آلالبیت:.
30
حلی، احمد، (1407ق)، المهذّب البارع، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
31
حلی، جعفر، (1403ق)، شرائع الإسلام، بیروت: دارالأضواء.
32
حلی، جعفر، (1403ق)، معارج الأصول، قم: مؤسسه آلالبیت:.
33
حلی، حسن، (1414ـ 1433ق)، تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسه آلالبیت:.
34
حلی، حسن، (1427ق)، کشف المراد، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
35
حلی، حسن، (1406ق)، مبادی الوصول، بیروت: دارالأضواء.
36
حمیری، عبدالله، (1413ق)، قرب الإسناد، قم: مؤسسه آلالنبی:.
37
حمیری، نشوان، (1378ق)، شمس العلوم، دمشق: دارالفکر المعاصر/بیروت: دارالفکر.
38
حیدری، سید علینقی، (1412ق)، أصول الإستنباط، قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
39
خادمی، نورالدین، (1421ق)، علم المقاصد الشرعیه، ریاض: مکتبة العبیکان.
40
خاکی، غلامرضا، (1386)، روش تحقیق بارویکرد به پایاننامهنویسی، تهران: نشر بازتاب.
41
حسینی خامنهای، سید علی، (1386)، أجوبة الإستفتاءات، تهران: قدر ولایت.
42
خراسانی، محمدکاظم، (1409ق)، کفایة الأصول، قم: مؤسسه آلالبیت:.
43
خضریبک، محمد، (1389ق)، أصول الفقه، مصر: المکتبة التجاریه.
44
خلاف، عبدالوهاب، (1351ق)، مصادر التشریع الإسلامی، کویت: دارالقلم.
45
خویی، سید ابوالقاسم، (1410ق)، التنقیح فی شرح العروة الوثقی: الإجتهاد و التقلید، قم: دارالهادی.
46
دوالیبی، محمد، (1368ق)، المدخل إلی علم أصولالفقه، دمشق:جامعة السوریه.
47
ذوالفقاری، محمد و سیدیان، سید محمد، (بهار و تابستان 1391)، فقه حکومتی؛ چیستی، چرایی و چگونگی، مجله معرفت سیاسی، قم: مؤسسه امام خمینی.
48
رازی، احمد، (1387)، ترتیب مقاییس اللغه، قم: پژوهشگاهحوزه و دانشگاه.
49
رازی، احمد، (1406ق)، مجمل اللغه، بیروت: الرساله.
50
رازی، محمدتقی، (1429ق)، هدایة المسترشدین، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
51
راغب اصفهانی، حسین، (1412ق)،مفردات، دمشق: دارالقلم/بیروت: الدارالشامیه.
52
رافعی، عبدالکریم، (بیتا)، فتحالعزیز بشرح الوجیز، بیروت:دارالفکر.
53
رحمانی زروندی، محمد، (1374)، منطقة الفراغ، مجله نقد و نظر، شماره 5، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه.
54
رشید، مجید، (1378)، نوآوری، مجله توسعه مدیریت، تهران: بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی.
55
رضایی، اسدالله، (1397)، تحلیل و بررسی روش استنباط احکام فقهی فقه النوازل، مجله پژوهشنامه مطالعات تطبیقی مذاهب فقهی، شماره پاییز و زمستان97، تهران: دانشگاه مذاهب اسلامی.
56
زحیلی، وهبه، (1406ق)، أصول الفقه الإسلامی، بیروت: دارالفکرالمعاصر.
57
زحیلی، وهبه، (1424ق)، الوجیز فی أصولالفقه، دمشق: دارالفکر/بیروت: دارالفکر المعاصر.
58
سبحانی، جعفر، (1432ق)، المبسوط فی أصول الفقه، قم:مؤسسه امام صادق(7).
59
سبحانی، جعفر، (1419ق)، مصادر الفقه الإسلامی و منابعه، بیروت: دارالأضواء.
60
سبزواری، سید عبدالأعلی، (1388)، مهذّب الأحکام، قم: دارالتفسیر.
61
سبزواری، محمدباقر، (1423ق)، کفایة الأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
62
سعیدی، محسن، (1395)، بررسی منطق موضوعشناسی فقه سنتی در موضوعات مستحدثه، مجله پژوهشنامه میانرشتهای فقهی، شماره 8، تهران: دانشگاه امام صادق7.
63
سیستانی، سید علی، (1414ق)، منهاج الصالحین، قم: دفتر آیتالله سیستانی.
64
سیوری، مقداد، (1404ق)، التنقیح الرائع، قم:کتابخانه آیتالله مرعشی.
65
شاطبی، ابراهیم، (1412ق)، الإعتصام، ریاض: دار ابنعفان.
66
شاهدی، رحیم، (1391)، پویایی فقه شیعه، مجله حکومت اسلامی، قم: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
67
شبیری، سیداحمد، (1391)، الکلام یجرّ الکلام، تهران: انتشارات حقبین.
68
شربینی، محمد، (1415ق)، مغنی المحتاج، بیروت: دارالکتب العلمیه.
69
شلبی، محمد، (1406ق)، أصول الفقه الإسلامی، بیروت: دارالنهضة العربیه.
70
شوکانی، محمد، (1419ق)، إرشاد الفحول، بیروت:دارالکتابالعربی.
71
صابریان، علیرضا، (1388)، گزارهکلامی تأثیرگذار در اجتهاد (جامعیت شریعت)، مجله آموزههای فقه مدنی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
72
صانعی، یوسف، (15مارس2007م)، مصاحبه، روزنامه الشرق الأوسط، شماره 10344.
73
صدر، سید محمدباقر، (1402ق)، اقتصادنا، بیروت: دارالتعارف.
74
صدر، سید محمدباقر، (1406ق)، دروس فی علم الأصول، بیروت: دارالکتاباللبنانی.
75
صدر، سید محمدصادق، (1420ق)، ماوراء الفقه، بیروت: دارالأضواء.
76
صدوق، محمد، (1385)، علل الشرائع، قم:کتابفروشی داوری.
77
صدوق، محمد، (1395ق)، کمال الدین و تمام النعمه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
78
صدوق، محمد، (1404ق)، من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
79
صفار، محمد، (1404ق)، بصائر الدرجات، قم:کتابخانه آیتالله مرعشی.
80
ضیاییفر، سعید، (1390)، رویکرد حکومتی در فقه، مجله علوم سیاسی، قم: دانشگاه باقرالعلوم.
81
طباطبایی، سید علی، (1421ق)، ریاض المسائل، قم: مؤسسه آلالبیت.
82
طوسی، محمد، (1363)، الإستبصار، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
83
طوسی، محمد، (1365)، تهذیب الأحکام، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
84
طوسی، محمد، (1407ق)، تجریدالإعتقاد، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
85
عاملی، زینالدین، (1413ـ1417ق)، مسالک الأفهام، قم: مؤسسه معارف اسلامی.
86
عاملی، حسن، (1418ق)، معالم الدین، قم:مؤسسه فقه.
87
عاملی، محمد، (بیتا)، القواعد و الفوائد، قم: منشوراتمفید.
88
علیشاهی قلعهجوقی، ابوالفضل، (1390)، مفهوم وحجیت مذاق شریعت در فرآیند استنباط احکام فقهی، قم: بوستان کتاب.
89
علوانی، جابر، (1421ق)، مقاصد الشریعه، قم: نشر ستاره.
90
علوی، سید جعفر/فخلعی، محمدتقی، (1388)، پژوهشی درباره نقش اجتهاد در تشخیص موضوعات احکام، مجله فقه و اصول، مشهد: دانشگاه فردوسی.
91
عیاشی، محمد، (1380ق)، تفسیر العیاشی، تهران: المطبعة العلمیه.
92
غزالی، محمد، (1390ق)، شفاءالغلیل، بغداد: الإرشاد.
93
غزالی، محمد، (1413ق)، المستصفی، بیروت: دارالکتبالعلمیه.
94
فاضل، محمد، (1425ق)، تفصیل الشریعه: الشرکة و ...، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
95
فراهیدی، خلیل، (1414ق)، ترتیبکتاب العین، قم: انتشارات أسوه.
96
فرحناک، علیرضا، (1390)، موضوعشناسی در فقه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
97
فرفور، محمد، (1995م)، مصادر الفقه الإسلامی، دمشق: دارالکلم الطیب.
98
فضلی، عبدالهادی، (1420ق)، دروس فی أصول فقه الإمامیه، قم: أمالقری.
99
فضلی، عبدالهادی، (1416ق)، مبادی علمالفقه، بیروت: أمالقری.
100
فلاحزاده، حسین، (1390)، موضوعشناسی احکام فقهی، مجله میقات حج، قم: نمایندگی مقام معظم رهبری در حج و زیارت.
101
فیض کاشانی، محمدمحسن، (1406ق)، الوافی، اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین7
102
فیومی، احمد، (1405ق)، المصباح المنیر، قم: دارالهجره.
103
قمی، ابوالقاسم، (1431ق)، القوانین، قم: إحیاء الکتب الإسلامیه.
104
کاشفالغطاء، علی، (1381ق)، النور الساطع فی الفقه النافع، نجف: مطبعة الآداب.
105
کرکی، علی، (1414ق)، جامع المقاصد، قم:مؤسسه آلالبیت.
106
کلینی، محمد، (1365)، الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
107
کمپانی، محمدحسین، (1414ق)، نهایة الدرایه، قم: مؤسسه آلالبیت.
108
کوهکمری، سید محمد، (1410ق)، النجم الظاهر فی صلاة المسافر، تبریز: طلوع.
109
مازندرانی، محمد، (1369ق)، متشابه القرآن و مختلفه، قم: داربیدار.
110
مرسی، علی، (1421ق)، المحکم و المحیط الأعظم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
111
مرکز اطلاعات ومدارک اسلامی، (1389)، فرهنگنامه اصول فقه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
112
مظفر، محمدرضا، (1370)، أصول الفقه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
113
مفید، محمد، (1413ق)، الإرشاد، قم:کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
114
ملکی، مجتبی، (1390ش)، فرهنگ اصطلاحات اصول، قم: نشر المصطفی.
115
مکارم، ناصر، (1427ق)، استفتائات جدید، قم: انتشارات امام علی بنأبیطالب7.
116
منهاجی، محمد، (1417ق)، جواهر العقود، بیروت: دارالکتبالعلمیه.
117
موسوی، سید امیر، (1394)، اندیشه جاهلیت محمد قطب در بوته نقد تشیع، تسنن و عقل، مجله پژوهشنامه مذاهب اسلامی، تهران: مجمع تقریب مذاهب اسلامی.
118
موسوی، سید امیر، (1396)، نقدی بر دیدگاههای سید قطب درباره جاهلیت مسلمانان، مجله انسانپژوهی دینی، شماره 37، قم: مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی.
119
موسوی، سید مرتضی، (1376)، الذریعه، تهران: دانشگاهتهران.
120
موسوی خمینی، سید روحالله، (1417ق)، تحریر الوسیله، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
121
موسوی خمینی، سید روحالله، (1405ق)، تهذیب الأصول، قم:دفتر انتشارات اسلامی.
122
موسوی خمینی، سید روحالله، (1378)، صحیفه امام، تهران:مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
123
مهریزی طرقی، مهدی، (1382)، فقهپژوهی(دفتر دوم)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
124
میرخانی، عزتالسادات، (1383)، اسلام تفکر سیستمی شیوه قانونگذاری، مجله فقه و حقوق خانواده، شماره بهار 83، تهران: پردیس خواهران دانشگاه امام صادق7.
125
نائینی، محمدحسین، (1404ق)، فوائدالأصول، قم: دفتر انتشاراتاسلامی.
126
نجفی، بشیر، (1383)، مرقاةالأصول، قم:دارالفقه.
127
نجفی، محمدحسن، (1362ـ1369)، جواهر الکلام، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
128
نراقی، احمد، (1415ق)، مستند الشیعه، مشهد: مؤسسه آلالبیت.
129
هاشمی شاهرودی، سیدمحمود و همکاران، (1382ـ1397)، فرهنگ فقه، قم: دائرة المعارف فقه اسلامی.
130
وحیدی، محمد، (1381)، درآمدی بر فقه اسلامی، قم: عصمت.
131
وزیر، أحمد، (1417ق)، المصفی فی أصول الفقه، بیروت: دارالفکر المعاصر/دمشق: دارالفکر.
132
ولایی، عیسی، (1391)، فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، تهران: نشر نی.
133
ORIGINAL_ARTICLE
تعمیم حجیت خبر واحد به گزاره های تفسیری و عقیدتی
حجیت خبر واحد (متشکل از دو اصطلاح «حجیت» و «خبر واحد»)، از بحث های مبسوط در کتب فقهی، اصولی و تفسیری است. خاستگاه اصطلاح «حجیت»، غالباً به فقه باز میگردد، با این حال، این اصطلاح به ادبیات علم تفسیر قرآن نیز راه یافته است؛ برای نمونه، مسئله حجیت در تفسیر، بهصورت مشخص در مواردی چون حجیت خبر واحد و همین طور حجیت اقوال صحابه و تابعین مطرح شده است. حال این سؤال جدّی مطرح است که مفهوم و کارکرد اصطلاح حجیت، در غیر فقه چگونه است؟ به نظر میرسد نه تنها میتوان میان کارکرد حجیت در مقام فهم و مقام عمل، تمایز قائل شد، حتی میتوان به امتناع کاربرد حجیت در مقام فهم و معرفت قائل شد. نسبت به اصطلاح «خبر واحد» نیز میتوان از امکان تفاوت نگرش به آن در فضاهای غیر فقهی سخن گفت. این نگرش غیر فقهی را میتوان ضمن تحلیل رابطهای میان متن و مخاطب (چه در زمان تولید متن و چه در زمان تفسیر آن) پیگیری کرد. به هر حال، زدودن ذهن از نگاه فقهی و تمایزبخشی بین فقه و غیر آن اعمّ از تفسیر و تاریخ و ...، نه از باب تنقیص فقه بلکه به سبب ژرفای دستگاه فقاهتی در طول تاریخ و اثرگذاری ناخواسته آن بر سایر علوم اسلامی است.
http://jostar-fiqh.maalem.ir/article_69098_bc2c552807e04b88a32fd6139cdcb6e7.pdf
2020-08-22
107
135
10.22034/jrj.2020.55505.1825
حجیت
علم کلام
خبر واحد
تفسیر قرآن
فقه
روش شناسی
محمدحسن
احمدی
ahmadi_mh@ut.ac.ir
1
استادیار پردیس فارابی دانشگاه تهران، تهران - ایران
LEAD_AUTHOR
ابن حنبل، احمد بن محمد، (2005م)، المسند، الریاض: بیت الأفکار الدُولیة.
1
اصفهانی، محمدحسین، (1367 ق)، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، تهران: انتشارات بوذرجمهری.
2
بابایی، علی اکبر، (1390)، بررسی مکاتب و روشهای تفسیری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
3
بابایی، علی اکبر و دیگران، (1379)، روششناسی تفسیر قرآن، تهران:انتشارات سمت.
4
بروجردی، سیدحسین، (1412)، الحاشیة علی کفایة الاصول، قم: انتشارات انصاریان.
5
حبّ الله، حیدر، (2012م)، فقه الاستخاره، دراسة استدلالیه مقارنه، قم: بیجا.
6
خویی، سیدابوالقاسم، (بیتا)، البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دارالزهراء 3
7
ریپین، اندرو، (1392)، رویکردهایی به تاریخ تفسیر قرآن، به کوشش مهرداد عباسی، تهران:حکمت.
8
سبحانی، جعفر، (1414)، اصول الحدیث واحکامه فی علم الدرایه، قم: مؤسسه امام صادق ع.
9
سبحانی، جعفر، (1420)، الموجز فی اصول الفقه، قم: مکتبه التوحید.
10
شیخ انصاری، مرتضی، (1423)، کتاب المکاسب، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
11
شیخ انصاری، مرتضی، (1423)، فرائد الاصول، قم:مجمع الفکر الاسلامی.
12
صالح، صبحی، (1363)، علوم الحدیث و مصطلحه، قم: منشورات رضی.
13
صدرالدینشیرازی، محمد، (1366)، شرح اصولکافی، تهران:مؤسسهمطالعاتوتحقیقات فرهنگی.
14
طباطبایی، سیدمحمدحسین، (1393 ق)، المیزان فیتفسیرالقرآن، بیروت: الأعلمیللمطبوعات.
15
طبرسی، احمدبن علی، (1413 ق)، الاحتجاج، تهران: دارالاسوه.
16
طبری، محمدبنجریر، (1392 ق)، جامع البیان عن تاویل آی القرآن، بیروت: دارالمعرفة.
17
طوسی، محمدبنحسن، (بیتا)، التبیان فی تفسیرالقرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
18
کاظمی، محمدعلی، (1406)، فوائدالاصول، قم:جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
19
کلینی، محمدبنیعقوب، (1363)، الاصول من الکافی، قم: دارالکتب الاسلامیة.
20
گلدزیهر، ایگناس، (1374)، مذاهب التفسیرالاسلامی، قاهره: مکتب الخانجی.
21
مازندرانی، محمد صالح، (1421 ق)، شرح اصول کافی، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
22
مبلغی، احمد، (1390)، روششناسی اجتهاد قم و نجف، قم: مؤسسه فهیم.
23
مجلسی، محمدباقر، (1403 ق)، بحار الانوار، بیروت: موسسة الوفا.
24
مظفر، محمدرضا، (1408)، اصول الفقه، قم: انتشارات اسماعیلیان.
25
معارف، مجید، (1388)، تاریخ عمومی حدیث، تهران: انتشارات کویر.
26
معرفت، محمد هادی، (1384)، التفسیرالاثری الجامع، قم: مؤسسه التمهید.
27
هاشمی، سیداحمد، (1414)، جواهر البلاغه، قم: دارالفکر.
28
هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، (1405)، بحوث فی علم الاصول، قم: انتشارات سازمان تبلیغات اسلامی.
29
ORIGINAL_ARTICLE
مقایسه روش اجتهادی صاحب جواهر و محقق خویی
جستار حاضر در منهج فقهی فقیهان، جست وجوگر را با دو روش کلی در استنباط مواجه می سازد. روش اول که از آن به روش «فقه قناعت» تعبیر می شود، روشی است که طبق آن فقیه به تجمیع ظنون مختلف در مسئله می پردازد و با ضمیمه کردن آنها به یکدیگر، برای او وثوق و اطمینان یا ظنّی که آن را بهترین طریق میّسر می داند، نسبت به حکم شرعی در مسئله حاصل می شود؛ گرچه هر کدام از آن ظنون و شواهد به تنهایی ارزشی در استنباط دارا نباشد و یا به اصطلاح اصولی، حجت نباشد. روش دوم در فرآیند اجتهاد، روش «فقه صناعت» نام دارد. طبق این روش، فقیه با استفاده از گروه خاص و محدودی از ادله که حجیت هر کدام از آنها در علم اصول فقه به اثبات رسیده، به اجتهاد و استنباط حکم می پردازد و اگر آن ادله فاقد شرایط حجیت بودند، کنار گذاشته می شوند و فقیه به سراغ اصول عملیه می رود.در این مقاله تلاش شده تا با اتکا بر روش تحقیق مقایسه ای، روش اجتهادی صاحب جواهر و محقق خویی مورد بررسی قرار گیرد و آثار تفاوت روش اجتهادی این دو فقیه برجسته بیان گردد.
http://jostar-fiqh.maalem.ir/article_69097_ce52d06bbc4e9dcce8970aa5229d1b89.pdf
2020-08-22
137
167
10.22034/jrj.2020.56229.1927
فقه قناعت
فقه صناعت
روش اجتهادی
روششناسی اجتهاد
تجمیع ظنون
صاحب جواهر
محقق خویی
ابوالقاسم
علیدوست ابرقویی
1
استاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم ـ ایران
LEAD_AUTHOR
محمد جواد
لطفی
mjlotfi1376@gmail.com
2
دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم- ایران
AUTHOR
ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414)، لسان العرب، سوم، بیروت: دارالفکر.
1
انصاری، مرتضی، (1415)، کتاب الطهارة، اول، قم: کنگره بزرگداشت شیخ انصاری.
2
انصاری، مرتضی، (1428)، فرائدالاصول، نهم، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
3
انصاری، مرتضی، (1415)، المکاسب المحرمۀ، اول، قم: کنگره بزرگداشت شیخ انصاری.
4
امیدی فرد، عبدالله، (1386)، آشنایی با فقه جواهری، دوم، قم: انتشارات دانشگاه قم.
5
بحرانی، یوسف، (1405)، الحدائق الناظرة فی احکام العترة الطاهرة، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
6
بهایی، محمد بن حسین، (1423)، زبدة الاصول، اول، بی جا: مرصاد.
7
بهسودی، محمد سرور ،(1422)، مصباح الأصول تقریرات خویی، اول و پنجم، قم: مکتبة داوری.
8
توحیدی، محمد علی، (بیتا)، مصباح الفقاهۀ تقریرات خوئی، منشورات مکتبه داوری.
9
حلی، حسن بن یوسف، (1413)، مختلف الشیعۀ فی احکام الشریعۀ، دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
10
خراسانی، محمد کاظم، (1409)، کفایة الاصول، قم: مؤسسه آل البیت:.
11
خویی، سیدابوالقاسم، (بیتا)، معجم رجال الحدیث، قم: مطبوعات دارالعلم.
12
ـــــــــــــــــــــــــ ،(1422)، مبانی تکملۀ المنهاج، قم: مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی;.
13
ـــــــــــــــــــــــــ ،(1418)، موسوعة الامام الخوئی، قم: مؤسسة إحیاء آثار الامام الخوئی.
14
جوهری، اسماعیل بن حماد، (1410)، الصحاح، بیروت: دارالعلم.
15
دیانی، عبد الرسول، (1358)، ادله اثبات دعوا در امور مدنی و کیفری، تهران: انتشارات تدریس.
16
رشاد، علی اکبر، (1389)، منطق فهم دین، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
17
روحانی، سید صادق، (1412)، فقه الصادق (7)، ، قم: دارالکتاب.
18
شبیری زنجانی، سید موسی، (1419)،کتاب نکاح، قم: مؤسسه پژوهشی رأیپرداز.
19
سبحانی، جعفر، (1418)، نظام القضاء و الشهادۀ فی الشریعۀ الاسلامیۀ الغراء، اول، قم: مؤسسه امام صادق(7).
20
شهیدی تبریزی، میرزا فتاح، (1375)، هدایة الطالب الی اسرار المکاسب، اول، تبریز: چاپخانه اطلاعات.
21
طباطبایی حائری، سید علی، (1418)، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، اول، قم: مؤسسه آل البیت:
22
عاملی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی، (1413)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، اول، قم: مؤسسه معارف اسلامی.
23
عاملی، سید جواد، (1419)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة ، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
24
علیدوست، ابوالقاسم، (1395)، ظرفیتهای فقه در رویارویی با مسائل دنیای معاصر، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، تابستان1395، شماره 65، صفحه61-78.
25
علیدوست، ابوالقاسم، (1396)، فقه و مصلحت، چهارم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
26
علیدوست، ابوالقاسم، (1395)، فقه و حقوق قراردادها(ادله عام روائی)، بیجا: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
27
عندلیب، محمد، (1395)، روششناسی صاحب جواهر، نشریه روششناسی اجتهاد، بهار1395ش، شماره اول.
28
فیاض، محمد اسحاق، (1417)، محاضرات فی اصول الفقه تقریرات خوئی، چهارم، قم: دار الهادی.
29
قمی، سید تقی، (1426)، مبانی منهاج الصالحین، اول، قم: منشورات قلم الشرق.
30
کاظمی، محمد علی، (1376)، فوائدالاصول(تقریرات نائینی)، اول، قم: جامعه مدرسین.
31
کلینی، محمد بن یعقوب، (1407)، الکافی، چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیۀ.
32
مدنی، سید جلال الدین، (1370)، ادله اثبات دعوا، تهران: گنج دانش.
33
مرکز منابع و اطلاعات اسلامی، (1389)، فرهنگنامه اصول فقه، اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
34
مشکینی، میرزا علی، (1374)، اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها، ششم، قم: الهادی.
35
ملکی اصفهانی، مجتبی، (1379)، فرهنگ اصطلاحات اصول، اول، قم: عالمه.
36
منتظری، حسینعلی، (1416)، البدر الزاهر فی صلاۀ الجمعۀ و المسافر تقریرات بروجردی، سوم، قم: دفتر آیت الله منتظری.
37
موسوی، محمد، (1388)، منهج الفقه الاسلامی فی المسائل المستحدثۀ، قم: بوستان کتاب.
38
نجفی، محمد حسن، (1404)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، هفتم، بیروت: دار احیاء الثراث العربی .
39
نراقی، احمد، (1417)، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
40
نوری، حسین، (1417)، خاتمة المستدرک، قم: مؤسسه آل البیت.
41
ORIGINAL_ARTICLE
شیوه های معرفی نشده جمع ادلّه در کتاب جواهرالکلام و ارائه الگوریتم متناسب با آن
از آنجا که پس از شناسایی یک مسئله فقهی، جستوجو در منابع و سایر مراحل مقدماتی، ممکن است ادلّه ای از منابع به دست آید که نسبت به موضوع دارای حکم متعارض باشد؛ یکی از مراحل الگوریتم اجتهاد بذل توجه به فرآیند جمع ادلّه متعارض است. ابزارهای رفع تعارض بدوی، از حیث عملی مهمترین بخش فرآیند مزبور است. در جستار حاضر، با بررسی استقرایی در کتاب جواهرالکلام به عنوان نمونه انتخابی، تلاش شده شواهدی برای اثبات این انگاره ارائه شود که شیوه های مورد استفاده در فرآیند جمع ادلّه منحصر به شیوه های مرسوم و از پیش تعیین شده نیست. بررسی های صورت گرفته، ضمن تأیید این فرضیه، مصادیقی کاربردی از شیوه های معرفی نشده جمع اخبار متعارض را عرضه می کند. این شیوه ها در قالب سه ساز و کار ناهمسانی در سطح حکم اطراف تعارض، تعدّد موضوع آنها و استمداد از دلایل خارجی (از قبیل انقلاب نسبت)، در الگوی پیشنهادی برای ترسیم الگوریتم اجتهادی مقبول در حوزه جمع ادلّه متعارض قابل بهره برداری می باشد.
http://jostar-fiqh.maalem.ir/article_69138_eb6073bd5864c05275484c101d976db6.pdf
2020-08-22
169
195
10.22034/jrj.2020.56638.1965
فرآیند سیستمی جمع اخبار
شیوههای معرفی نشده جمع روایات
رفع تعارض بدوی
جواهرالکلام
محمدامین
بزرگمهر
poorchangiz94@mail.um.ac.ir
1
دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهدـایران
AUTHOR
حسین
صابری
saberi@um.ac.ir
2
استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد- ایران.
LEAD_AUTHOR
محمدتقی
فخلعی
fakhlaei@ferdowsi.um.ac.ir
3
استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد-ایران.
AUTHOR
آخوند خراسانی، محمدکاظم. (1430). کفایة الاصول، تحقیق: علی زارعیسبزواری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
1
آشتیانى، محمدحسن بن جعفر. (1403). بحر الفوائد فی شرح الفرائد (طبع قدیم)، چاپ اول، قم: مؤسسه التاریخ العربی.
2
الهی خراسانی، مجتبی. (1397). «بازخوانی مفروضات، اهداف و پیامدهای الگورتیمی کردن اجتهاد»، قابل دسترس در سایت: http://tnews.ir/site/fb13112333729.html?refc=4
3
اشرفی، مهدی و شمشادی، مسعود. (1397). الگوریتم و فلوچارت، چاپ اول، تهران، انتشارات حریم دانش.
4
برجی، یعقوبعلی و فیاض، محمدصادق. (1396). «بررسی نوآوریهای شهید صدر در جمع عرفی»، دوفصلنامه مطالعات اصول فقه امامیه، جامعة المصطفی العالمیة، دوره 7، شماره7، بهار و تابستان 1396، صص 23-52.
5
حرّ عاملى، محمد بن حسن. (1409). تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، دوره 30 جلدی، قم: مؤسسه آل البیت.
6
رحمانیفرد سبزواری، علی. (1397). «بررسی نقش بعضی از علوم عقلی در اجتهاد فقهی»، دوفصلنامه مطالعات اصول فقه امامیه، جامعة المصطفی العالمیة، دوره 1، شماره 9، بهار و تابستان1397، صص 36-7.
7
رحیمی، هادی. (1390). «بررسی قاعدة الجمع مهما امکن أولی من الطرح و زمینههای کاربردی آن در فقه»، پایاننامه کارشناسی ارشد رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد.
8
شیخ انصاری، مرتضی. (1428). فرائد الاصول، چاپ نهم، قم: مجمع الفکر.
9
نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، 43 جلد، لبنان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
10
صدر، محمد باقر. (1405). دروس فی علم الأصول، چاپ اول، بیروت: طبع دار المنتظر.
11
صدر، محمد باقر. (1417). بحوث فی علم الأصول، چاپ سوم، قم: مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی.
12
طباطبایى قمى، تقى. (1371). آراؤنا فی أصول الفقه، چاپ اول، قم: محلاتی.
13
فخلعی، محمدتقی. (1381). «تعارض ادلة شرعیه مقارنه آرای اصولیین امامیه و اهل سنت »، رساله دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه تهران.
14
کاشف الغطاء، محمد حسین بن على بن محمد رضا نجفى. (1359). تحریر المجلة، دوره 5 جلدی، چاپ اول، عراق، نجف اشرف: المکتبة المرتضویة.
15
لطیفی، سیدهسعیده و همکاران. (1398). «انقلاب نسبت و اعتبارسنجی آن در رفع تعارض ادلّه»، فصلنامه فقه و اصول، دانشگاه فردوسی مشهد، سال پنجاه و یکم، شماره 2، شمارۀ پیاپی 117، صص 109-127.
16
مشکینى، میرزا على. (1416). اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، در یک جلد، چاپ ششم، قم: نشر الهادی.
17
مشکینی، ابوالحسن. (1413). کفایة الاصول مع حواشی المحقق المشکینی، چاپ اول، قم: لقمان.
18
مصطفوى، سید محمد کاظم. (1421). مائة قاعدة فقهیة، در یک جلد، چاپ چهارم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
19
مظفر، محمد رضا. (1430). أصول الفقه، چاپ پنجم، قم: طبع انتشارات اسلامى.
20
نایینی، میرزا محمدحسین. (1376). فوائد الاصول، تقریر: محمدعلی کاظمی، چاپ اول، قم: جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم.
21
واسطی، عبدالحمید. (1392). نگرش سیستمی به دین: بررسی هویت استراتژیک دین، چاپ سوم، مشهد: مؤسسه مطالعات راهبردی علوم ومعارف اسلام نور.
22
واسطی، عبدالحمید. (1398). «روش شناسی اجتهاد تمدنی (ابزاری برای استخراج نظامها و فرآیندهای مورد نیاز در مقیاس یک تمدن)»، فصلنامه فقه و اصول، دانشگاه فردوسی مشهد، سال ۵۱، شماره ۳، شماره پیاپی ۱۱۸، صص 159-179.
23
واسطی، عبدالحمید. (1396). الگوریتم اجتهاد (روششناسی استنباط فقهی) جلد اول: سه محور مسئله شناسی، دلیل یابی و قرینه یابی، طرح تحقیقاتی برای پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. قابل دسترس در سایت: https://www.academia.edu/38881203
24
ORIGINAL_ARTICLE
مقایسۀ روش استنباط اصولی و فقهی شیخ انصاری در حجیت شهرت
حجیت شهرت فتوائیه محل بحث و اختلاف نظر بین علماست. برخی علما و محققان با تتبع در کلمات شیخ انصاری، مصادیقی را بر شمرده اند و مدعی تخطّی شیخ از مسلک اصولی خود در خصوص شهرت شده اند. آنگاه چرایی این تخطی، محلّ پرسش قرار گرفته است. برخی انسدادی بودن وی را ثابت کرده و تمسک ایشان به شهرت را از باب تمسک به مطلق ظن دانسته اند. برخی دیگر خاستگاه این تهافت را یک عنصر روانی می دانند که فقیه بزرگی چون شیخ انصاری را نیز دچار خود کرده است. مطابق یافته های این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی به نگارش در آمده است -فارغ از بحث موردی پیرامون هر یک از موارد استشهاد و درست یا نادرست بودن برداشتها- دو تحلیل مذکور قابل مناقشه اند؛ زیرا شیخ اعظم حجیت شهرت را به عنوان دلیل مستقل انکار می کند؛ یعنی هیچ دلیل قطعی بر حجیت و اعتبار تعبدی شهرت به عنوان دلیل مستقل وجود ندارد. این مطلب، منافاتی ندارد که اگر شهرت، مفید علم و اطمینان بود، مورد تمسک قرار گیرد؛ زیرا هرگاه شهرت، مفید اطمینان باشد، تمسک به آن، تمسک به اطمینان است که خودش علم عرفی و حجت عقلایی و شرعی است؛ در نتیجه، هیچ ناهماهنگی در دیدگاه اصولی شیخ و مشی فقهی ایشان وجود ندارد.
http://jostar-fiqh.maalem.ir/article_69086_96e22d6e5f1aa5ece183a6341f91f756.pdf
2020-08-22
197
218
10.22034/jrj.2020.56030.1897
شهرت
عنصر روانی
انسداد
حجیت اطمینان
علم عرفی
حمید
مؤذنی بیستگانی
moazzeni62@gmail.com
1
دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان؛ زاهدان- ایران
AUTHOR
محمدرضا
کیخا
kaykha@hamoon.usb.ac.ir
2
دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان؛ زاهدان - ایران
LEAD_AUTHOR
آشتیانى، محمدحسن بن جعفر، (1429 ق) بحر الفوائد فى شرح الفرائد ( طبع جدید ) چاپ اول، بیروت: بینا
1
ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414 ه ق) لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
2
اراکى، محمدعلى، (1375) أصول الفقه، چاپ اول، قم: بینا
3
انصاری، مرتضی، (1413 ه ق) کتاب الصوم، چاپ اول، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
4
ـــــــــــــــــ ،(1415 ه ق) کتاب الطهارة، چاپ اول، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
5
ـــــــــــــــــ ، (1416 ق) فرائد الاُصول، چاپ پنجم، قم: بینا.
6
تبریزى، موسى بن جعفر، (1369ق) أوثق الوسائل فی شرح الرسائل ( طبع قدیم )، چاپ اول، قم: بینا
7
حسینى سیستانى، على، (1414 ق) الرافد فی علم الأصول، چاپ اول، قم: بینا
8
حسینى شیرازى، صادق، (1427 ق) بیان الأصول، قم: بینا، چاپ: دوم
9
حکیم، محمد تقى بن محمد سعید، (1418 ق) الأصول العامة فی الفقه المقارن، چاپ دوم، قم: بینا
10
خویى، سید ابوالقاسم، (1419 ق) دراسات فی علم الأصول، چاپ اول، قم: بینا
11
زنجانى، سید موسى شبیرى، (1419 ه ق) کتاب نکاح (زنجانى)، چاپ اول، قم: مؤسسه پژوهشى رأىپرداز.
12
سبحانى تبریزى، جعفر، (1424 ق) إرشاد العقول الى مباحث الأصول، چاپ اول، قم: بینا.
13
سبزوارى، عبدالاعلى، (بیتا) تهذیب الأصول، چاپ دوم، قم: بینا.
14
صدر، محمد باقر، (1408 ق) مباحث الأصول، چاپ اول، قم: بینا.
15
صدر، محمد باقر، (1418 ق.) دروس فی علم الأصول، چاپ پنجم، قم: طبع انتشارات اسلامى.
16
عاملى، کرکى، محقق ثانى، على بن حسین، (1414 ه ق) جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
17
مظفر، محمد رضا، (1375) أصول الفقه، چاپ پنجم، قم: طبع اسماعیلیان.
18
مکارم شیرازى، ناصر، (1428 ق) انوار الأصول، چاپ دوم، قم: بینا
19
موسوی خمینى، روح الله، (1382) تهذیب الأصول، چاپ اول، قم: بینا
20
میرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمدحسن، (1378 ق) قوانین الأصول ( طبع قدیم ) چاپ دوم، تهران: بی نا
21
نائینى، محمد حسین، (1352) أجود التقریرات، چاپ اول، قم: بی نا
22
نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن، (بی تا) جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چاپ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
23
ORIGINAL_ARTICLE
ماهیت شناسی الگوریتم اجتهاد
تلاش این مقاله یافتن پاسخ این مسئله است که: آیا می توان روش هایی را که فقیهان در استنباطات خود به کار می برند، با جزئیاتی که در ذهن فقیه می گذرد، کشف کرد و شبیه سازی نمود؟ اگر می توان، چگونه؟اگر استنباط (اجتهاد در اصطلاح فقهی)، تلاش معرفتی روشمند برای کشف موجّه «حُکم» در مورد «فعل مکلف» باشد و اگر عملیات استنباط و اجتهاد (فرآیند استنباط)، فعل و انفعالاتی باشد که فقیه برای کشفِ نظر شارع، بهصورت مرحله به مرحله انجام میدهد تا از نقطه شروع (مواجه با مسئله)، به نقطۀ پایان (صدور فتوا) برسد؛ و اگر روششناسی و ارائه الگوریتم که تعیین و توصیف دقیقِ مرحله به مرحله و قدم به قدمِ عملیات حلّ یک مسئله است، بهطوریکه نقطۀ آغاز و پایان، تعداد مراحل، ترتّب منطقی مراحل، دستورالعملهای اجرایی در هر مرحله بدون حفرۀ میان دستورالعملها، توصیف شده باشد، آنگاه بهنظر میرسد که میتوان عملیات اجتهاد و استنباط را بهصورت الگوریتمی توصیف کرد. چگونگی این کار، با دو روشِ استقرای میدانیِ عملکردِ فقیهان و تحلیل آنها با رویکرد کشفِ روش است و دوم قیاسی بر اساس الزامات علّی معلولی موجود در دانش فقه و اصولفقه، انجام پذیرست.هر فقیهی روشِ استنباطی دارد که با تحلیل عملکرد او در استنباطاتش می توان به جزئیات روشیِ او به مقداری که استفاده کرده است، دست یافت و براساس آن، روشهای مختلف فقیهان را نیز به مطالعۀ تطبیقی گذاشت. همچنین می توان بر اساس روشِ قیاسی در کشف روند استنباط، روش هریک از آنها را اعتبارسنجی کرد.
http://jostar-fiqh.maalem.ir/article_69106_d069ffac2a3c6bd43e9075cfc4b54897.pdf
2020-08-22
221
251
10.22034/jrj.2020.55765.1858
روششناسی
روش فقاهت
الگوریتم اجتهاد
اعتبارسنجی استنباط فقهی
عبدالحمید
واسطی
hvaseti@yahoo.com
1
دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه مشهد و استادیار گروه منطق فهم دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی؛ hvaseti@yahoo.com
LEAD_AUTHOR
آکسفورد (2009) فرهنگ ریاضیات، لندن: دانشگاه آکسفورد.
1
آملی لاریجانی، صادق، 1394، فلسفه علم اصول،قم، انتشارات مدرسه علمیه ولی عصرع.
2
ابنبراج، قاضی عبدالعزیز،. 1406 المهذب، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
3
اشتهاردی، علی پناه، 1417، مدارک العروه. تهران: دار الأسوة للطباعة و النشر.
4
انصاری, مرتضی. 1410. المکاسب. قم: مؤسسه مطبوعاتی دارالکتب.
5
ایروانی, باقر، . 1427 دروس تمهیدیه فی الفقه الاستدلالی علی المذهب الجعفری. قم: بینا.
6
ایمان, محمدتقی. 1393. فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
7
ترنینکو، زوسمن، زلاتین؛ ترجمه جعفری، مصطفی و همکاران. (1384). نوآوری نظام یافته. طهران: مؤسسه فرهنگی رسا.
8
سلیمی و همکاران, محمدحسین . 1384 .الگوریتم نوآوری، تهران :موسسه فرهنگی رسا
9
حبیبی و همکاران, رضا. 1391. فلسفه علوم تجربی، قم: مؤسسه امام خمینی ;.
10
حقیقت, سیدصادق. 1382. بحران روش شناسی در علوم سیاسی. علوم سیاسی, 153-174.
11
حلی, حسنبنیوسف. بیتا. تذکره الفقهاء. قم: مؤسسه آلالبیت :.
12
خسروپناه, عبدالحسین. 1394. روش شناسی علوم اجتماعی. طهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه.
13
روحانی, سیدمحمد، . 1418ق. منتقیالاصول. قم: دفتر آیتالله روحانی.
14
سبزواری, سیدعبدالاعلی، . 1404ق مهذب الاحکام. قم: مؤسسه المنار.
15
سند, محمد. 1382. نگاهی جدید به مباحث علم اصول. پژوهشهای اصولی، 101-111.
16
شهید اول, محمدبنمکی، . 1410ق. اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه. بیروت: دارالتراث.
17
صدوق, محمدبنعلی، . 1385ق. علل الشرایع. قم: مکتبه الداوری.
18
طباطبایی, سیدمحمدحسین، بی تا. حاشیه الکفایه. قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
19
طباطبایی, سیدمحمدحسین، بیتا. نهایهالحکمه. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
20
طباطبایی, سیدمحمدحسین. بی تا. اصول فلسفه و روش رئالیسم. قم: نشر جامعه مدرسین.
21
طبرسی, احمدبنعلی. 1403. الاحتجاج علی اهل اللجاج. مشهد مقدس: نشر مرتضی.
22
عراقی, ضیاءالدین، . 1361ق. نهایه الافکار. قم: جامعه مدرسین حوزه قم.
23
فارابی, محمدبنمحمد، 1408ق. المنطقیات. قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی ;.
24
فاضل هندی, محمدبنحسن، 1461ق. کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
25
فایرابند، پاول، ترجمه قوام صفری، مهدی. 1375. ضد روش. طهران: انتشارات فکر روز.
26
فرهنگستان ادب فارسی. 1376. واژه های مصوب، دفتر اول. تهران: فرهنگستان ادب فارسی.
27
قراملکی, احد. 1385. روششناسی مطالعات دینی. مشهد مبقدس: دانشگاه علوم رضوی.
28
کاوینگتون و همکاران, 2009م. فرهنگ اصطلاحات کامپیوتر و اینترنت. امریکاـ سیاتل: انتشارات بارونز.
29
منصوریان, یزدان. 1386. گرندد تئوری چیست و چه کاربردی دارد؟. چالشهای علم اطلاعات. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
30
میرزا قمی, ابوالقاسم، 1321ق. القوانین المحکمه فی الاصول. قم: احیاء الکتب الاسلامیه.
31
نجفی, محمدحسن. بیتا. جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
32
نراقی, احمد، 1415ق. مستندالشیعه فی احکام الشریعه. قم: مؤسسه آلالبیت ع.
33
واسطی, عبدالحمید. 1384. راهنمای تحقیق با اقتباس از نگرش اسلام به علم و هستی،قم: انتشارات دارالعلم.
34
ORIGINAL_ARTICLE
فرآیند حکمشناسی در استنباط
مدتی است که در مجامع علمی، اصطلاح الگوریتم مطرح شده است. این اصطلاح، به معنای فرآیندسازی هر عملیاتی است. از آنجا علم فقه، دارای عملیات استنباط است، میتوان گفت استنباط فقهی، دارای الگوریتم است. این الگوریتم استنباط فقهی را باید از علم اصول طلب نمود؛ چرا که رسالت علم اصول، فراهمسازی قواعد کلی استنباط فقهی و فرآیندسازی آنها است. در واقع، الگوریتم به مثابه یک دستگاه استنباطی است که توسط علم اصول، مستدلّ و نظریهپردازی میشود و در اختیار فقیه قرار میگیرد. البته فقهاء در مباحث فقهی، نگاهی الگوریتمیک به استنباط حکم شرعی داشتهاند؛ اما آنرا به صورت شفاف بیان نکردند؛ از اینرو الگوریتم پیشنهادی این جستار، شفافسازی الگوریتم ارتکازی فقهاء محسوب میشود. خروجی این الگوریتم، حکم شرعی و تعیین مرتبه آن است؛ یعنی الگوریتم استنباط باید به این سوال پاسخ دهد که آیا حکم، جعل شده است یا خیر؟ و اگر جعل شده است، آیا به مرتبه فعلیت رسیده است یا خیر؟ و اگر به مرتبه فعلیت رسیده است، آیا به مرتبه تنجز هم رسیده است یا خیر؟ از اینرو، الگوریتم پیشنهادی بر اساس همین مراتب حکم پیریزی شده است. لذا در این نوشتار با استفاده از منابع کتابخانه ای و بر اساس روش توصیفی تحلیلی به بررسی عملکرد فقها پرداخته شده است تا بدین وسیله الگوریتم استنباطی ایشان استخراج شود.
http://jostar-fiqh.maalem.ir/article_69136_c031dc1b31812345fd52ca03bfc14111.pdf
2020-08-22
253
292
10.22034/jrj.2020.56635.1964
استنباط
الگوریتم استنباط
فرآیندسازی
اصول فقه
حکم شرعی
سید محمدباقر
قدمی
m_b_ghadami@yahoo.com
1
پژوهشگر و مدرس سطوح عالی حوزه علمیه مشهد. مشهد – ایران
AUTHOR
رضا
میهن دوست
rmdoost@gmail.com
2
پژوهشگر و مدرس سطوح عالی حوزه علمیه مشهد و دانشجوی دکتری فقه جزایی دانشگاه علوم اسلامی رضوی. مشهد – ایران
LEAD_AUTHOR
آملی، هاشم، (1370ق)، بدائع الافکار فی الاصول ـ تقریرات درس محقق عراقی، نجف: المطبعة العلمیة.
1
اشتهاردی، حسین، (1418ق)، تنقیح الاصول، تقریرات درس امام خمینی;، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
2
اصفهانی، محمد تقی، (1429ق)، هدایة المسترشدین فی شرح اصول معالم الدین، چاپ دوم، قم: نشر اسلامی.
3
اصفهانی، محمدحسین، (1429ق)، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، چاپ دوم، بیروت: مؤسسه آل البیت:.
4
انصاری، مرتضی، (1415ق)، کتاب المکاسب، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری;.
5
انصاری، مرتضی، (1428ق)، فرائد الاصول، چاپ نهم، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
6
بروجردی، محمد تقی، (1417ق)، نهایة الافکارـ تقریرات درس محقق عراقی، چاپ سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
7
بهسودی، محمد سرور، (1422ق)، مصباح الاصول، (تقریرات درس آیتالله خویی ;)، قم: موسسة احیاء آثار الامام الخویی.
8
تبریزی، جواد، (1387)، دروس فی مسائل علم الاصول، چاپ دوم، قم: دار الصدیقة الشهیدة8.
9
تونی، عبدالله، (1415ق)، الوافیة فی اصول الفقه، چاپ دوم، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
10
حائری، کاظم، (1408ق)، مباحث الاصول، تقریرات درس آیتالله شهید صدر ;، قم: مطبعة مرکز النشر و مکتب الاعلام الاسلامی.
11
حکیم، عبد الصاحب، (1413ق)، منتقی الاصول، تقریرات درس آیتالله روحانی;، قم: دفتر آیت الله سید محمد حسینی روحانی ره.
12
حکیم، محمد تقى، (1418ق)، الاصول العامة للفقه المقارن، چاپ دوم، قم: مجمع جهانی اهل بیت:.
13
حکیم، محسن، (1408ق)، حقائق الاصول، چاپ پنجم، قم: کتابفروشی بصیری.
14
حکیم، محسن، (1416ق)، مستمسک العروة الوثقى، قم: مؤسسة دار التفسیر.
15
حلّی، حسین، (1432ق)، اصول الفقه، قم: مکتبة الفقه و الاصول المختصة.
16
خراسانی، محمد کاظم(1409ق)، کفایة الاصول، قم: مؤسسه آل البیت:.
17
خمینی، سیدروح الله، (1421ق)، لمحات الاصول (تقریرات درس آیت الله بروجردی، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
18
خویی، سیدابوالقاسم، (1352)، اجود التقریرات، تقریرات درس محقق نایینی، قم: نشر عرفان.
19
دهخدا، علی اکبر، (1341)، لغتنامه دهخدا، چاپ چهارم، تهران: سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور.
20
سبحانی، جعفر، (1423ق)، تهذیب الاصول، (تقریرات درس امام خمینی)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
21
صدر، سیدمحمد باقر، (1418ق)، دروس فی علم الأصول، چاپ پنجم، قم:انتشارات اسلامى.
22
عاملى، محمد بن حسن، (1409ق)، تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسه آل البیت ره.
23
عبد الساتر، حسن، (1417ق)، بحوث فی علم الأصول، (تقریرات درس آیت الله شهید صدر ;)، بیروت: الدار الاسلامیة.
24
عراقی، ضیاء الدین، (1420ق)، مقالات الاصول، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
25
غروی، علی(1418ق)، التنقیح فی شرح العروة الوثقى، (تقریرات درس آیت الله خویی ره)، قم: بینا.
26
فراهیدى، خلیل، (1410ق)، کتاب العین، چاپ دوم، قم: نشر هجرت.
27
فیاض، اسحاق، (1422ق)، محاضرات فی اصول الفقه، (تقریرات درس آیت الله خویی;) ، قم: مؤسسة احیاء آثار الامام الخویی;.
28
قمی، ابوالقاسم، (1430ق)، القوانین المحکمة فی الأصول، قم، إحیاء الکتب الاسلامیه.
29
کاظمی، محمد علی، (1376)، فوائد الاصول(تقریرات درس محقق نایینی ;)، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
30
کلانتری، ابوالقاسم، (1383)، مطارح الانظار، (تقریرات درس شیخ انصاری ;)، چاپ دوم، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
31
کلینى، محمد بن یعقوب، (1407ق)، الکافی، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
32
لنگرودی، محمد حسن، (1376)، جواهر الاصول، (تقریرات درس امام خمینی1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره.
33
مظفر، محمد رضا، (1430ق)، أصول الفقه، چاپ پنجم، قم: نشر اسلامی.
34
هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، (1417ق)، بحوث فی علم الأصول، تقریرات درس آیتالله شهید صدر;، چاپ سوم، قم: مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی.
35
هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، (1431ق)، أضواء و آراء تعلیقات علی کتابنا بحوث فی علم الاصول، قم: مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی. سایتها
36
https://www.vajehyab.com/farhangestan/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85
37