واکاوی عهدی یا تملیکی‌بودنِ بیع کلی در فقه امامیه و حقوق موضوعه

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسنده

گروه آموزشی فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

10.22081/jrj.2016.20956

چکیده

یکی از مسایل مهم  در فقه و حقوق، عهدی یا تملیکی‌بودن بیع کلی است. همان‌طورکه می‌دانیم اگر مبیع، عین معیّن باشد، عقد بیع، تملیکی است و به مجرد انعقاد عقد، انتقال مالکیت صورت می پذیرد؛ اما به موجب ماده 350 قانون مدنی، مبیع ممکن است کلی باشد؛ در این صورت مشهور اندیشمندان حقوق معتقدند که پس از عقد، مالکیتی برای خریدار حاصل نشده و فقط از تاریخ تسلیم یا تعیین است که وی می‌تواند ادعای مالکیت کند. بنابراین، در موردی که مبیع، کلی است، اثر عقد، تنها ایجاد تعهد برای بایع است. بر این اساس مشهور حقوقدانان، بیع کلی را عقدی عهدی تلقی کرده و آن را مشمول ماده 338 قانون مدنی که عقد بیع را تملیکی تعریف کرده، ندانسته‌اند؛ درحالی‌که دانشوران فقه امامی، بیع مذکور را نیز تملیکی دانسته‌ و استدلال‌های قابل‌توجهی را در این زمینه ارایه کرده‌اند. این پژوهش درپی تبیین دیدگاه فقه امامی و حقوق موضوعه در رابطه با تملیکی یا عهدی‌بودن بیع کلی و تقویت دیدگاه فقیهان امامی مبنی بر تملیکی‌بودن بیع کلی و بیانگر اختلاف مبنایی فقها و حقوقدانان در نگرش نسبت به مفاهیم مالکیت، مال، عین و همچنین تقسیم عقود به عهدی و تملیکی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of General Sale in Imamiyeh Jurisprudence and Substantive Law: Is it Promissory or Possessory?

نویسنده [English]

  • Sayyed Mohammad Hadi Ghabooli Dorafshan
Department of Jurisprudence, Faculty of Theology, Ferdowsi University Of Mashhad (FUM), Mashhad, Iran
چکیده [English]

Among the most important issues of law and jurisprudence is whether general sale is promissory or possessory. It goes without saying that if the object of sale is exactly specified, the sale contract would be possessory, and as soon as the contract is concluded, the ownership transfer takes place. However, by the virtue of the article 350 of civil law, the object of sale could be general and a whole. In this case, most law intellectuals and experts believe that after the contract is signed, no ownership is seized by the buyer, and merely, he is able to claim his ownership by the time the sale object is submitted or identified to him. Therefore, in cases in which the sale object is general, the effect of contract solely commits the vendor to the sale. Accordingly, most of lawyers believe that general sale is a promissory contract and did not maintain such a sale to be possessory as included in the article 238 of civil law in contrast. However, Imamiyeh jurisprudence experts and intellectuals substantiated that the aforementioned sale is a possessory one providing irrefutable proofs. The present research attempts to state Imamiyeh jurisprudence and substantive law perspectives with respect to the general sale›s enjoying promissory or possessory nature deploying a library and analytic-descriptive method of research. It highlights Imaiyeh jurists› viewpoints holding that general sale is possessory and reiterates jurists› and lawyers› fundamental disagreement on the concepts of ownership, property, source of property and the classification of contracts to promissory and possessory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • promissory
  • possessory
  • general sale
  • ownership
  • source