بررسی فقهی ـ حقوقی موجدات و مسقطات حق‌حبس در عقود معاوضی

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور

2 استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیار رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد و سردبیر فصلنامه

چکیده

حق حبس، در اصطلاح حق امتناعی است که هر یک از طرفین معامله در صورت عدم تسلیم مورد تعهد از طرف دیگر دارد، در حقیقت، حقی است که در عقود معوض، هر یک از طرفین بعد از ختم عقد می‌توانند مالی را که به طرف مقابل منتقل کرده ، به او تسلیم نکند، تا طرف دیگر هم متقابلا حاضر به تسلیم شود، به نحوی که در آن واحد تسلیم و تسلّم انجام پذیرد.
این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از روش جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی به بررسی شرایط ایجاد و اسقاط حق حبس در عقود معاوضی پرداخته است و نتایج به‌دست‌آمده حاکی از آن است که در پیدایش و اسقاط این حق در فقه و حقوق شرایطی دخیل هستند که از جمله آنها می‌توان وجود عقد معوض صحیح میان طرفین عقد، وجود تعهدهای اصلی و متقابل، حال بودن مبیع و ثمن، عدم تسلیم هیچ یک از دو مورد حق، قابلیت مطالبه همزمان و آماده تسلیم بودن یکی از متعاقدین را نام برد. که مهمترین شرط پیدایش این حق می‌توان وجود تعهدهای اصلی و متقابل را بیان کرد. و از جمله شرایطی که موجب اسقاط حق حبس در عقود معاوضی می‌شوند نیز می‌توان اراده صاحب حق(اسقاط توسط طرفین)، تسلیم یکی از دو مورد توسط متعاقدین، اخذ ضمان و حواله نسبت به ثمن و مبیع کلی، تعیین مدت برای مبیع یا ثمن، ازبین رفتن دین متقابل تعهد و عرف را می توان نام برد، که از میان این شرایط می‌توان گفت که اسقاط توسط متعاقدین جزو مهمترین و اصلی ترین شرایط اسقاط این حق در عقود معاوضی به شمار می‌رود. که تبیین این شرایط در جهت کاربردی کردن این حق در جامعه حقوقی، می تواند بسیار موثر باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Jurisprudential-Legal Study of Creators and Waivers for Lien on Goods in Exchange Contracts

نویسندگان [English]

  • Azam Amini 1
  • Hassan Haeri 2
  • hosseian Naseri 3
1 Payam Noor
2 Ferdowsi Un
3 ferdowsi
چکیده [English]

Lien is a balky right in exchange contracts each of the parties has the right to seize the property after the contract is signed unless the other party fulfills his commitments. In such contracts, submission and receiving the goods matter. Using analytical-descriptive methods and collecting library data, the researchers have investigated the reasons for creation and waiving for lien in exchange contracts and have concluded that the conditions of creation and waiving in the following cases are met in jurisprudence: "existence of sound exchange contract between the parties", "existence of main and bilateral commitments" "occurrence of  the good and price in the present time" "non-submission of the each of the two case of right", "submissiblility of  on the parties of contract", and the most important of such a right is the existence of main and bilateral commitments. Among the conditions of waiver are the following: "the will of the rightful owner (waving feasible by two parties)", "submission of one the two cases by parties", "providing security and bill for the price and goods", "determining time periods for the price or good", "waiver of bilateral obligations and debts", and " waiver of the right in custom".  Among the mentioned conditions "waiving by two parties" is the most significant condition of waiver in exchange contracts.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lien
  • lien conditions
  • waiver conditions
  • exchange contracts
  • bilateral commitments

جهت مشاهده اصل مقاله به فایل PDF مراجعه نمایید.

  1. امامی، سیدحسن، (1375) . حقوق مدنی. جلداول.  چاپ‌ هفدهم.  تهران: اسلامیه.
  2. باقری، احمد. طباطبایی. محمدصادق. (1383)حق حبس،فصلنامه مطالعات اسلامی.  شماره 67.  مشهد.
  3. خویی، سیدابوالقاسم. (بی­ تا).  مصباح الفقاهة. دوره 7 جلدی. بی‌جا: بی‌نا.
  4. خمینی،سیدروح الله. (1415). المکاسب المحرمة. دوره دو جلدی. چاپ اول:  قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (1).
  5. ------------.  (1412) . کتاب البیع، دوره 5 جلدی. چاپ اول. تهرن: مؤسسه تنظیم و نشرآثار امام خمینی (1) .
  6. جعفری لنگرودی، محمد جعفر.  (1386).  دائرة المعارف عمومی حقوق. جلد دوم.  دوره 5 جلدی.  گنج دانش: تهران.
  7. ----------------------- . (1386). ترمینولوژی حقوق، چاپ هجدهم، تهران،گنج دانش.
  8. زرقاء، مصطفی. (1967).  المدخل الفقهی العام، دمشق: دارالفکر.
  9. سروی، محمد باقر. (1391).  حقوق مدنی کاربردی. چاپ اول. تهران: فکرسازان.
  10. شهید ثانی، زین الدین بن علی جبعی عاملی . (1413)، مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. دوره 15 جلدی. چاپ اول. قم: مؤسسة المعارف الاسلامیه.
  11. ---------------------------. (1412).  الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، دوره 2جلدی، چاپ اول، قم:  انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  12. شهیدی، مهدی .(1383).  آثار قراردادها و تعهدات. جلد سوم. چاپ دوم. تهران:  مجد.
  13. صفایی. حسین. (1384).  دوره مقدماتی حقوق مدنی.  جلد دوم. چاپ سوم. تهران: نشر میزان.
  14. طباطبائی، علی بن محمد. (1418) . ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل. چاپ اول.  دوره 16 جلدی.  قم: موسسه آل البیت علیهم السلام.
  15. طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. (1387).  المبسوط فی فقه الامامیه. دوره 8 جلدی. چاپ سوم. تهران:  المکتبه المرتضوی لاحیاء الآثار الجعفریه
  16. عبده بروجردی، محمد. (1380). حقوق مدنی. چاپ اول.  تهران: انتشارات گنج دانش.
  17. عدل، مصطفی (1342).  حقوق مدنی،  چاپ هفتم،  بی جا: امیرکبیر.
  18. علامه‌حلی، حسن بن یوسف. (1414) . تذکرة الفقهاء، دوره 14 جلدی. چاپ اول. قم: موسسه آل البیت(:).
  19. علی‌احمدی جشفقانی، حسین. (1375).  اجرای تعهد قراردادی.  چاپ اول: ورامین.
  20. کاتوزیان. ناصر. (1386) . دوره مقدماتی حقوق مدنی، اعمال حقوقی؛ قرارداد-ایقاع، چاپ دوازدهم. تهران:  شرکت سهامی انتشار.
  21. ------------------، (1353) . حقوق مدنی: عقود معین، جلد­اول. چاپ اول. تهران: دانشگاه تهران.
  22. ------------------،  (1387). حقوق مدنی:  قواعد عمومی قراردادها، جلد 4. چاپ پنجم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  23. روحانی، محمد صادق. (1376). منهاج الفقاهة (تعلیق بر مکاسب). چاپ چهارم، قم:  انتشارات علمی.
  24. محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، دوره 13جلدی، چاپ دوم، قم، موسسه آل البیت (ع)، 1412ق.
  25. نجفی، محمدحسن­ بن باقر. (1404).  جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، دوره 43 جلدی. چاپ هفتم. بیروت: داراحیا التراث العربی.
  26. نوین، پرویز، خواجه پیری. عباس. (1382). حقوق مدنی: عقود معین. چاپ دوم. تهران:  پیام نور.