اصالت ابتنای حسی

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسنده

دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم. قم- ایران.

چکیده

یکی از اصول و قواعدی که برخی از علما، به‌ویژه فقها، در روند استنباط امور نقلی از آن بهره می­برند، قاعده ترجیح حس در محتمل الحس و الحدس یا اصالت حس است. طبق این نظر در دوران بین حسی یا حدسی بودن یک امر، درجایی که اعتبار به حسی بودن امر است نه حدسی بودن آن، جانب حس ترجیح داده شده و بر این اساس، آثار حسی بودن بر آن امر مترتب شده و ملتزم به لوازم آن می­ گردد. قائلان در اعتبار این اصل به ادله ­ای چون بنای عقلا، ظاهر حال، ظاهر کلام به‌ضمیمه وثاقت راوی و نیز عدم اعتناء به شک تمسک می­ کنند. در مقابل عده­ ای نیز این اصل را رد کرده و به‌صورت اجمال آن را بی‌اعتبار و بی ­پشتوانه ­از دلیل می­ دانند. نویسنده در این پژوهش بنیادی- کاربردی و با روش کتابخانه‌ای و رجوع به آثار، معروف ­ترین کاربست­ های این قاعده در نزد قائلان آن را ارائه می‌دهد، سپس در توصیف و تحلیل ادله هر دو طرف در پذیریش و عدم پذیرش این اصل به‌صورت تفصیلی، به این نتیجه می­ رسد که ادله­ مورد استناد بر این اصل، ناتمام بوده و این ترجیح خالی از پشتوانه­ و دلیل معتبر است و قول به عدم اعتبار آن مصیب به‌واقع است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Principality of Sensualism

نویسنده [English]

  • Husayn Bahrami-Aqdam
خریج السطح الرابع فی حوزة قم العلمیة
چکیده [English]

One of the principles and rules that some scholars, especially jurists, use in the process of inference of scriptural (textual) matters is the principle of preference of sense (ḥis) in Muhtamal al-Ḥis (“what is possible to sense”) and Muhtamal al-Ḥadas (“what is possible to guess”(, or the principality of sense. According to this opinion, in circulation between sensual of conjectural of a matter, where validity is due to the sensibility of the matter, not its conjecture, the side of sense is preferred. Based on that, the effects of sensibility are arranged on that matter and become bound to its necessities. Those who believe in the validity of this principle rely on evidence such as the intellectuals’ attitude, apparent state of affairs, the apparent of the word within the authenticity of the narrator, and also ignoring the doubt. On the other hand, some scholars reject this principle and consider it invalid and unsupported by reason. This basic-applied study used the book-reading method and references to some works. By describing and analyzing the evidence of both sides in accepting and not accepting this principle in a detailed manner, and by presenting the most famous applications of this principle in the eyes of those who believe in it, the writer comes to the conclusion that the evidence based on this principle is incomplete, this preference is unsupported by valid reason, and the opinion of the invalidity of that is closer to reality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sense
  • Conjecture
  • Muhtamal al-Ḥis
  • Muhtamal al-Ḥadas

عنوان مقاله [العربیة]

أصالة ابتناء الحس

چکیده [العربیة]

تکون قاعدة ترجیح الحس فی محتمل الحس والحدس أو أصالة الحسّ، إحدى الأصول والقواعد التی یستخدمها بعض العلماء، وخاصة الفقهاء، فی عملیة الاستنباط فی الأمور النقلیة.

وفقًا لهذا الرأی، فی الدوران بین حسیة أمر أو حدسیّته، حیث یُعتبر حسیة الأمر ولا حدسیّته، یُفضل الجانب الحسّى، وبالتالی تترتب آثار الحسیّة على ذلک الأمر ویلتزم بلوازمه.

یتمسک القائلون باعتبار هذا الأصل بأدلة کـ بناء العقلاء، ظاهر الحال، ظاهر الکلام بالإضافة إلى وثاقة الراوی، وکذلک عدم الاعتناء بالشک.

من ناحیة أخرى، لا یقبل البعض هذا الأصل ویعتبرونه غیر معتبر اجمالاَ وغیر مدعوم بالدلیل.

فی هذه الدراسة الأساسیة والتطبیقیة والتی کتبت بالنهج المکتبی والرجوع إلى الکتب، یصل المؤلف إلى نتیجة مفادها أن الأدلة القائمة والمستندة على هذا الأصل غیر تامة، وأن هذا الترجیح یخلو من الدعم والدلیل المعتبر، والقول بعدم اعتباره مرجح ومصیب بالواقع، وذلک من خلال تقدیم أشهر استخدامات هذه القاعدة عند القائلین بها فی وصف أدلة الطرفین وتحلیلها فی قبول وعدم قبول هذا الأصل بالتفصیل.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الحس
  • الحدس
  • إصالة الحس
  • محتمل الحسّ والحدس

در دست اقدام ....

  1. آخوند خراسانى، محمدکاظم بن حسین. (1409 ق). ‏کفایة الأصول. قم: مؤسسه آل البیت (ع).‏
  2. آشتیانى، میرزا محمدحسن بن جعفر. (1369 ق). کتاب القضاء (ط- القدیمة). تهران: چاپخانه رنگین‌.
  3. انصارى، مرتضى بن محمدامین. (1416 ق‏‏). فرائد الاُصول. چاپ پنجم‏، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین به قم.
  4. ایروانی، محمدباقر. (1431 ق). دروس تمهیدیة فی القواعد الرجالیة. چاپ دوم، قم: مدین.
  5. بروجردى، سید حسین. (1415 ق). ‏نهایة الأصول‏. تهران: نشر تفکر.‏
  6. بروجردی، سید علی. (1410 ق). طرائف المقال فی معرفة طبقات الرواة. قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی.
  7. حب‌الله، حیدر. (بی­تا). منطق النقد السندی بحوث فی قواعد الرجال و الجرح و التعدیل. بیروت: مؤسسه الإنتشار العربی.
  8. خویى، سید ابوالقاسم.‏ (1419 ق). دراسات فی علم الأصول. قم:‏ مؤسسه دائره‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت (ع‏)‏.
  9. خویی، سید ابوالقاسم. (1422 ق). مصباح الأصول. قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی.‏
  10. رشتى‌، میرزا حبیب‌الله. (1407 ق). فقه الإمامیة، قسم الخیارات‌. قم: کتاب‌فروشی داورى‌.
  11. روحانی، سید محمدصادق. (1412). فقه الصادق (ع). چاپ سوم، بی­نا: مدرسه امام صادق (ع).
  12. شبیرى زنجانى، سید موسى. (1419 ق).‌ کتاب نکاح‌. قم: مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز‌.‌
  13. سیستانی، سید علی. (بی­تا). قاعده لاضرر و لاضرار. بی­نا: مکتبة آیت‌الله سیستانی.
  14. صدر، محمدباقر. (1408). مباحث الأصول‏. قم: مطبعة مرکز النشر- مکتب الإعلام الإسلامى.
  15. صدر، محمدباقر. (1408 ق). بحوث فی شرح العروة الوثقى. چاپ دوم‌، قم: مجمع الشهید آیة‌الله الصدر العلمی‌.
  16. صنقور، محمد. (1428 ق). المعجم الأصولى‏. چاپ دوم،‏ قم: منشورات الطیار‏.
  17. عراقی، آقا ضیاء. (1417 ق). ‏نهایة الأفکار. چاپ سوم،‏ قم: دفتر انتشارات اسلامی‏.
  18. عراقی، آقا ضیاء.(1420 ق). مقالات الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  19. مکارم، ناصر شیرازى. (1428 ق). انوار الأصول‏. چاپ دوم‏، قم: مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب (ع).
  20. منتظری، حسینعلی. (1384 ق). مجمع الفوائد. قم: نشر سایه.
  21. نراقى، احمد بن محمدمهدی. (1375 ش). عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام‏. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.‏
  22. سایت مدرسه فقهی امام محمدباقر ع: به آدرس : https://mfeb.ir