Jurisprudential solutions for prioritizing applicants in the allocation of limited medical facilities

Sheykholslami, Danial; Zangeneh Shahraki, Jaafar; Delbari, SeyyedAli; Yeganeh, Mohammadali

doi:10.22034/jrj.2025.70001.2877

Jurisprudential solutions for prioritizing applicants in the allocation of limited medical facilities

Document Type : Research (Normal Review)

Authors

¹ PhD student in private law, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.

² Assistant Professor Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran.. zanganehjafar@gmail.com

³ Professor in the Department of Quran and Hadith Sciences at Razavi University of Islamic Sciences. Mashhad, Iran

⁴ Doctor of Anesthesiology and Critical Care, Mashhad University of Medical Sciences

10.22034/jrj.2025.70001.2877

Abstract

When the same rights of different people collide, finding the priority and arrangement between the fulfillment of these rights is a challenge that requires a fair solution to solve it. One of the cases of conflicts between rights occurs when the number of applicants for medical facilities exceeds the quantity or quality of those facilities. In this case, finding a priority for allocating these facilities while maintaining the health and life of transplant applicants is worthy of attention. This research, which is organized by descriptive-analytical method and with the use of documentary sources, seeks to provide solutions that will be used to remove the aforementioned challenge. In order to achieve this goal by referring to jurisprudential evidence and relying on wisdom, five possible solutions are explained below: Paying attention to the right of learning, having the most influential person in the society first, paying attention to the degree of dependence of maintaining the biological and religious system of the society on the life of the individual, benefiting from the rule of lottery and random selection of people. After explaining each of these solutions and their legitimacy, the shortcomings and inefficiencies of each of them have been explained. The achievement of the article is that the use of the lottery rule, compared to other solutions, has faced fewer challenges and the field of conflict and protest is much less than other solutions.

Keywords

Main Subjects

medical Fiqh

Article Title [العربیة]

الحلول الفقهیة لتحدید أولویات المتقدمین فی تخصیص الإمکانیات الطبیة المحدودة

Abstract [العربیة]

فی حالات تزاحم حقوق الأفراد فی الحصول على العلاج والمعدات الطبیة، یعتبر اتخاذ القرار بشأن تحدید أولویات المرضى تحدیًا یُحتم تقدیم حل عادل. تحدث إحدى حالات التزاحم بین الحقوق عندما یتجاوز عدد المتقدمین للاستفادة من الإمکانیات الطبیة مثل الأدویة، ومعدات العنایة، وأسرّة المستشفیات، القدرة الکمیة أو النوعیة لهذه الإمکانیات. فی مثل هذه الظروف، یصبح تحدید أولویات تخصیص هذه الموارد العلاجیة المحدودة مع الحفاظ على صحة وإنقاذ حیاة المرضى، مسألة حیویة وجدیرة بالاهتمام. یسعى هذا البحث، الذی تم إعداده بأسلوب وصفی-تحلیلی وباستخدام المصادر الوثائقیة، إلى تقدیم حلول للتحدی المذکور.
لتحقیق هذا الهدف، وبالرجوع إلى الأدلة الفقهیة والاستعانة بـحکم العقل، تم تبیین خمسة حلول محتملة: مراعاة حق السبق، تقدیم الشخص الأکثر تأثیرًا فی المجتمع، مراعاة مدى ارتباط بقاء النظام البیولوجی والدینی للمجتمع بحیاة الفرد، استخدام قاعدة القرعة، والاختیار العشوائی للأفراد.
بعد شرح کل حل من هذه الحلول وأدلته على مشروعیته، تم دراسة أوجه القصور والنواقص فی کل منها. تُظهر نتائج البحث أن استخدام قاعدة القرعة فی حالات تزاحم حقوق المرضى یواجه الحد الأدنى من الاعتراضات مقارنة بالحلول الأخرى، ویمکن اعتباره أداة عادلة فی تخصیص الموارد الطبیة المحدودة.

Keywords [العربیة]

الأولویة
الأهمیة
تحدید أولویات المرضى
تزاحم الحقوق
إمکانیات طبیة

Full Text

به فایل PDF مراجعه نمایید.

References

قرآن مجید
1. ابن عاشور، محمد طاهر. (1420ق). تفسیر التحریر و التنویر. بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
2. ابن فارس، احمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغه. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
3. ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414ق). لسان العرب. چاپ سوم، بیروت: دار صادر.
4. احسایی، محمد بن زین الدین. (1410ق). الاقطاب الفقهیه علی مذهب الامامیه. قم: کتابخانۀ آیه الله العظمی مرعشی نجفی.
5. احسایی، محمد بن زین الدین. (1405 ق). عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة. قم: دار سید الشهداء7 للنشر.
6. آخوند خراسانی، محمد کاظم. (1432ق). کفایه الاصول. چاپ دوم، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
7. ازهری، محمد بن احمد. (1421ق). تهذیب اللغه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
8. آشتیانی، محمود. (بی‌تا). شرح درر الفوائد. قم: مؤلف.
9. اصفهانی، محمد حسین. (1409ق). الاجاره. قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
10. امامی خوانساری، محمد. (1352). حاشیۀ رسائل. تهران: شیخ محمد قوانینی.
11. آملی، میرزا‌هاشم. (1380). منتهی الافکار. نجف: مطبعه النجف.
12. انصاری، مرتضی. (1414ق). رسائل فقهیه. قم: المؤتمر العالمی بمناسبه الذکری المئویه الثانیه لمیلاد الشیخ الانصاری.
13. انصاری، مرتضی. (1415ق). المکاسب. قم: المؤتمر العالمی بمناسبه الذکری المئویه الثانیه لمیلاد الشیخ الاعظم الانصاری.
14. انصاری، مرتضی. (1426ق). الفوائد الاصولیه. تهران: شمس تبریزی.
15. انصاری، مرتضی. (1428ق). فرائد الاصول. چاپ نهم، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
16. ایروانی، علی بن عبدالحسین. (بی‌تا). حاشیه المکاسب. بی‌جا: بی‌نا.
17. بجنوردی، سید حسن. (1377). القواعد الفقهیه. قم: الهادی.
18. بجنوردی، سید حسن. (1380). منتهی الاصول. تهران: مؤسسه العروج.
19. بحرانی، یوسف بن احمد. (1363). الحدائق الناضره. قم: اسلامی.
20. بعض طلاب العلوم الدینیه. (بی‌تا). بحوث لبعض النوازل الفقهیه المعاصره. بی‌جا: بی‌نا.
21. تبریزی، راضی. (1381). تحلیل الکلام فی فقه الاسلام. تهران: امیر قلم.
22. ترحینی عاملی، محمد حسن. (1385). الزبدة الفقهیه فی شرح الروضه البهیه. قم: دار الفقه للطباعه و النشر.
23. تسخیری، محمد علی. (1431ق). القواعد الاصولیه و الفقهیه. تهران: مجمع جهانی اهل بیت:.
24. جان بابایی، قاسم. (1399). دستور العمل کشوری تریاژ بخش اورژانس بیمارستانی. تهران: ادارۀ اورژانس بیمارستانی مرکز مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی.
25. جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1370). مکتبهای حقوقی در حقوق اسلام. تهران: گنج دانش.
26. جمعی از پژوهشگران. (1423ق). موسوعه الفقه الاسلامی طبقا لمذهب اهل البیت7. قم: مؤسسۀ دائره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت7.
27. حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسه آل البیت:.
28. حر عاملی، محمد بن حسن. (1418ق). الفصول المهمه فی اصول الائمه. قم: مؤسسۀ معارف اسلامی.
29. حسینی عاملی، محمد جواد. (1419ق). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه. قم: اسلامی.
30. حکیم، سید محسن. (1408ق). حقائق الاصول. چاپ پنجم، قم: کتاب فروشی بصیرتی.
31. حکیم، سید محمد تقی. (1418ق). الاصول العامه للفقه المقارن. چاپ دوم، قم: مجمع جهانی اهل بیت:.
32. حلّی، حسین. (1432ق). اصول الفقه. قم: مکتبه الفقه و الاصول المختصه.
33. خانکه، حمید رضا و همکاران. (1398). تریاژ بیمارستانی در بلایا و حوادث با مصدومین انبوه. تهران: تندیس.
34. خرازی، سید محسن. (1419ق). فی التجسس و التفتیش. فقه اهل البیت:، شمارۀ 11 و 12، 93-168.
35. خرازی، سید محسن. (1423ق). البحوث الهامه فی مکاسب المحرمه. قم: در راه حق.
36. خضری، محمد. (بی‌تا). اصول الفقه. قاهره: دار الحدیث.
37. خلخالی، محمد کاظم. (1407ق). فقه الامامیه. قم: مکتبه الداوری.
38. خمینی، سید روح الله. (1379). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی;.
39. خمینی، سید روح الله. (1381 -الف). استفتائات. قم: اسلامی.
40. خمینی، سید روح الله. (1381-ب). الاستصحاب. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
41. خمینی، سید روح الله. (1385ق). الرسائل. قم: اسماعیلیان.
42. خمینی، سید روح الله. (1392). تحریر الوسیله. تهران: مؤسسه تنظیم ونشر آثار حضرت امام خمینی;.
43. خمینی، سید مصطفی. (1376). مستند تحریر الوسیله. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
44. خمینی، سید مصطفی. (1418ق). تحریرات فی الاصول. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
45. خویی، سید ابوالقاسم. (1412ق). مصباح الفقاهه. بیروت: دارالهادی.
46. خویی، سید ابوالقاسم. (1418ق). موسوعه الامام الخویی. قم، مرکز الامام الخویی.
47. خویی، سید ابوالقاسم. (1432ق). مصباح الاصول، تقریرات محمد سرور واعظ بهسودی، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی.
48. راغب اصفهانی، حسین. (1412ق). مفردات فی الفاظ القرآن، بیروت: دار القلم.
49. روحانی، سید محمد صادق. (1382). زبدة الاصول. چاپ دوم، تهران: حدیث دل.
50. روحانی، سید محمد صادق. (1429ق). منهاج الفقاهه. قم: انوار الهدی.
51. زارعی سبزواری، عباسعلی. (1405ق). القواعد الفقهیه فی فقه الامامیه. قم: اسلامی.
52. سبحانى تبریزى، جعفر. (1424ق). إرشاد العقول الى مباحث الأصول. قم: مؤسسه امام صادق7.
53. سبحانی، جعفر. (1403ق). الاعتصام بالکتاب و السنه. قم: المجمع العالمی لاهل البیت:.
54. سبحانی، جعفر. (1414ق). المحصول فی علم الاصول. قم: مؤسسه امام صادق7.
55. سیستانی، سید علی. (1415ق). منهاج الصالحین. قم: مکتب آیه الله العظمی السید السیستانی.
56. شهید ثانی، زین الدین بن علی. (1410ق). الروضه البهیئه. قم: مکتبه الداوری.
57. شهید ثانی، زین الدین بن علی. (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
58. شیرازى، میرزا محمد حسن. (1409ق). تقریرات، مولی علی روزدری، قم: آل البیت:.
59. طباطبایی قمی، سید تقی. (1371). آراؤنا فی اصول الفقه. قم: محلاتی.
60. طباطبایی، سید علی بن محمد علی. (1418ق). ریاض المسائل. قم: آل البیت:.
61. طوسی، محمد بن حسن. (1378ق). المبسوط فی فقه الامامیه. نجف اشرف: المکتبه المرتضویه.
62. طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). تهذیب الاحکام. چاپ چهارم، تهران: اسلامیه.
63. طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
64. عارفی پشى، على. (1374). البدایة فی توضیح الکفایة. تهران: نیایش.
65. عاملی، محمد بن مکی (شهید اول). (1410ق). موسوعه الشهید الاول. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
66. عراقی، ضیاء الدین. (1420ق). مقالات الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
67. عشایری منفرد، محمد. (1399). امکان سنجی اجرای قانون اهمّ و مهم در تزاحم حقوق. فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی، شمارۀ 18، 107-128.
68. علیدوست، ابوالقاسم. (1388). فقه و مصلحت. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و‌اندیشه اسلامی.
69. فاضل تونی، عبدالله بن محمد. (1424ق). الوافیه فی اصول الفقه. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
70. فاضل لنکرانی، محمد. (1385). ایضاح الکفایه. چاپ پنجم، قم: نوح.
71. فاضل لنکرانی، محمد. (1422ق). تفصیل الشریعه (کتاب الاجاره). قم: مؤسسه فقهی ائمه اطهار:.
72. حلی، محمد بن حسن (فخر المحققین). (1387ق). ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد. قم: اسماعیلیان.
73. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق). کتاب العین. چاپ دوم، قم: هجرت.
74. فیض کاشانی، محمد. (1395). مفاتیح الشرائع. تهران: مدرسه عالی شهید مطهری.
75. قرطبی، محمد بن احمد. (1364). الجامع لاحکام القرآن. تهران: ناصر خسرو.
76. کلانتر، محمد. (1410ق). شرح المکاسب. قم: دار الکتاب.
77. کلینی، محمد بن یعقوب. (1429ق). الکافی. قم: دار الحدیث.
78. کمره‌ای، محمد باقر. (بی‌تا). اصول الفوائد الغرویه. تهران: فردوسی.
79. لاری، سید عبد الحسین. (1318ق). التعلیقه علی المکاسب. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
80. لیثى واسطى، على بن محمد. (1376). عیون الحکم و المواعظ. قم: دار الحدیث.
81. مجلسی، محمد باقر. (1403ق). بحار الانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
82. مظاهری، حسین. (1386). فقه الولایة و الحکومة الاسلامیه. قم: مؤسسه الزهرا3.
83. مظفر، محمد رضا. (1430ق). اصول الفقه. چاپ پنجم، قم: موسسه نشر اسلامی.
84. مغنیه، محمد جواد. (1420ق). التفسیر الکاشف. قم: دار الکتاب لعربی.
85. مکارم شیرازی، ناصر. (1377). انوار الفقاهه. قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب7.
86. مکارم شیرازی، ناصر. (1410ق). قواعد الفقهیه. قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب7.
87. مکارم شیرازی، ناصر. (1428ق). انوار الاصول. چاپ دوم، قم: مدرسه امام علی بن ابیطالب7.
88. مکارم شیرازی، ناصر. (1429ق). احکام پزشکی. قم: مدرسه امام علی بن ابی طالب7.
89. مؤمن، محمد. (1389). مبانی تحریر الوسیله. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی;.
90. میرزای قمی، ابوالقاسم. (1371). جامع الشتات. تهران: کیهان.
91. ناصرى قوچانى، محمدرضا. (1413ق). جواهر العقول فى شرح فرائد الأصول (مبحث التعادل و تراجیح). بیروت: دار الاسلامیه.
92. نایینی، محمد حسین. (1352). اجود التقریرات، تقریرات سید ابوالقاسم خویی، قم: مطبعه عرفان.
93. نایینی، محمد حسین. (1376). فوائد الاصول. قم: اسلامی.
94. نجفی، محمد حسن. (1363). جواهر الکلام. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
95. نراقی، احمد بن محمد مهدی. (1417ق). عوائد الایام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
96. هاشمی شاهرودی، سید محمود. (1382). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ع. قم: مؤسسه دائرۀ المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل البیت ع.