واکاوی مصادیق تعزیرات منصوص در فقه امامیه (تبیین تبصره 2 ماده 115 قانون مجازات اسلامی سال 92)

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه مفید قم، دانش آموخته حوزوی

2 دانشیار دانشگاه مفید قم

چکیده

بر اساس تبصره 2 ماده 115 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92، مجازات‌هایی که در قالب تعزیرات منصوص شرعی هستند مشمول برخورداری از امتیازات مهمی همچون مرور زمان کیفری، تعویق مجازات و تعلیق مجازات نخواهند بود. ازآنجاکه در هیچ‌یک از مواد قانونی دیگر، به این مصادیق پرداخته نشده است، قاضی موظف است مطابق اصل 167 قانون اساسی، به منابع و فتاوی معتبر مراجعه نماید؛ بنابراین، با توجه به کاربردی بودن تعیین فقهی مصادیق تعزیرات منصوص شرعی، در این تحقیق ابتدا با ارائه تعریف از منصوصات شرعی با استخراج مجازات‌هایی که به‌گونه‌ای نوع و میزان آن‌ها ذکر گردیده است به بررسی منصوص بودن آن‌ها پرداخته‌ایم. درنهایت با توجه به سند و شهرت روایی و شهرت فتوایی هر یک از این مصادیق، تنها جرائم چهارگانه یعنی خوابیدن دو نفر در زیر یک لحاف، امساک در قتل، نظارت در قتل و نزدیکی با زوجه صائمه را از مصادیق دارای مجازات تعزیر منصوص شرعی دانسته‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Stipulated Referents of Punishment in Imamiyeh Jurisprudence (Stating Note 2 Article 115 of Islamic Penal Code 2014)

نویسندگان [English]

  • mohammad Javad Akbari 1
  • Sayyed Hossean Hashemi 2
1 s
2 mofid un Qom
چکیده [English]

By the virtue of note 2 article 115 of Islamic Penal Code ratified in 2014, the penalties which are categorized under stipulated punishments do not include the enjoyment of important advantages such as over time criminal and postponement and suspension of the punishments. Since other articles in the law have rarely not pointed these referents, the judge has to act according to the principle 167 of the constitution and needs to refer to other authentic references and fatawa. Therefore, as determining the jurisprudential referents of stipulated religious punishments is an applied field, this research is initially to provide a definition of religious stipulated texts, and then to extract the punishments whose extents and types are somehow mentioned in order to study how these punishments are stipulated. Finally, according to the narrative and jurisprudential authenticity and publicity of each of the mentioned referents, merely the four fold crimes of adultery, abstinence in murder, observation of a murder, and sexual intercourse with a fasting lady are referents of religious stipulated punishments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • punishment
  • religious stipulated punishments
  • publicity in issuing fatawa
  • article 115
  • criminal law 92

عنوان مقاله [العربیة]

بحث أدلّة التعزیرات المنصوصة فی فقه الإمامیة (توضیح التبصرة الثانیة من المادة 115 لقانون العقوبات الإسلامیة فی سنة 1392 ﻫ.ش)

چکیده [العربیة]

الخلاصة
إنّ العقوبات الواردة فی نطاق التعزیرات الشرعیة المنصوصة لا تحظی بامتیازات مهمّة، مثل: تقادم عهد العقاب، و إرجاء العقوبة، وفق التبصرة الثانیة من المادة 115 لقانون العقوبات الإسلامیة المصوّب سنة 1392 ﻫ.ش. و یلزم القاضی بالرجوع إلی المصادر و الفتاوی المعتبرة المطابقة لأصل المادة 167 من القانون الأساسی، إذ لم تبحث هذه الأدلّة فی أیّ مادة قانونیة أخری. و تناول هذا البحث أولّاً تعریف النصوص الشرعیة بإستخراج العقوبات التی ذکرت حسب صنفها و نوعها و مقدارها، نظراً إلى استعمال التحدید الفقهی لأدلّة التعزیرات الشرعیة المنصوصة، و بحث ثانیاً الجنایات الأربع، و هی: نوم شخصین تحت لحاف واحد، و الإمساک فی القتل، و الاقتراب من الزوجة الصائمة، و الاطّلاع علی القتل، و قد اعتقد الکاتب هذه الأربع من الأدلّة ذات عقوبات التعزیر الشرعی المنصوص علیه.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التعزیر
  • التعزیرات الشرعیة المنصوصة
  • الفتوائیة
  • المادة 115
  • قانون العقوبات لسنة 1392

فایل Pdf

1. ابن‌ادریس حلّی، محمدبن‌منصوربن‌احمد. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. چ‌دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
2. ابن‌براج طرابلسی، عبدالعزیز. (1406ق). المهذب (لابن البراج). چ‌اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
3. ابن‌جنیداسکافی، محمدبن‌احمد. (1416ق). مجموعة فتاوی ابن‌جنید. چ‌اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
4. ابن‌زهره حلبی حسینی، حمزة‌بن‌علی. (1417ق). غنیة النزوع إلیعلمی الأصول و الفروع. قم: مؤسسه امام صادق(ع).
5. ابن‌منظور، جمال‌الدین ابوالفضل؛ محمدبن‌مکرم. (1414ق). لسان العرب. چ‌سوم. لبنان: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع؛ دار صادر.
6. ابو‌حنیفه مغربی، نعمان‌بن‌محمد تمیمی. (1385ق). دعائم الإسلام. چ‌دوم. قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
7. احسایی، محمدبن‌علی‌بن‌ابی‌جمهور. (1405ق). عوالی‌اللئالی‌ العزیزیة. چ‌اول. قم: دار سیدالشهداء للنشر.
8. تبریزی، جوادبن‌علی. (1417ق). أسس الحدود و التعزیرات. چ‌اول. قم: دفتر مؤلف.
9. ترحینی عاملی، سیدمحمدحسین. (1427ق). الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة. چ‌چهارم. قم: دارالفقه للطباعة و النشر.
10. حرّعاملی، محمدبن‌حسن. (1409ق). وسائل الشیعة. چ‌اول. قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
11. حسینی‌روحانی قمّی، سیدصادق. (بی‌تا) (الف). فقه الصادق علیه‌السلام (للروحانی). بی‌جا: بی‌نا.
12. حسینی‌روحانی قمّی، سید صادق. (بی‌تا) (ب). منهاج‌ الصالحین(للروحانی). بی‌جا: بی‌نا.
13. حسینی‌عاملی، سیدجوادبن‌محمد. (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة (ط - الحدیثة). چ‌اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
14. حسینی‌واسطی، سیدمحمدمرتضی. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. چ‌اول. بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
15. حلّی، جعفربن‌حسن نجم‌الدین. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. چ‌دوم. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
16. ساریخانی، عادل؛ اکرمی، روح‌الله؛ پژوهش‌نامه حقوق کیفری. سال پنجم. شماره دوم.
17. سبزواری، سید‌عبد‌الأعلی. (1413ق). مهذّب الأحکام (للسبزواری). چ‌چهارم. قم: مؤسسه المنار؛ دفتر حضرت آیت‌الله.
18  عاملی ، محمدبن‌مکی‌. (1410ق). اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة. چ‌اول. بیروت: دارالتراث؛ الدارالإسلامیة.
19.  عاملی ، زین‌الدین‌بن‌علی‌. (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (ط - الحدیثة). چ‌اول. قم: کتاب‌فروشی داوری.
20.  عاملی ، زین‌الدین‌بن‌علی‌. (1413ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. چ‌اول. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة. 21. صدوق، محمّدبن‌علی‌بن‌بابویه قمّی. (1413ق). من لا یحضره الفقیه. چ‌دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
22. الطائی، یحیی. (1382). التعزیر فی فقه الاسلامی. چ‌اول. قم: بوستان کتاب قم.
23. طباطبایی بروجردی، آقا حسین. (1429ق). جامع أحادیث الشیعة. چ‌اول. تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
24. طباطبایی‌حکیم، سیدمحسن. (1416ق). مستمسک العروة الوثقی. چ‌اول. قم: مؤسسة دارالتفسیر.
25. طباطبایی حائری، سیدعلی‌بن‌محمد. (1418ق). ریاض المسائل (ط - الحدیثة). چ‌اول. قم: مؤسسه آل‌البیت(ع).
26. طوسی، محمدبن‌حسن ابو‌جعفر. (1390ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار. چ‌اول. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
27. طوسی، محمدبن‌حسن ابوجعفر. (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. چ‌دوم. لبنان: دارالکتاب العربی.
28. طوسی، محمدبن‌حسن ابو‌جعفر. (1407ق). تهذیب الأحکام. چ‌چهارم. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
29. طوسی، محمدبن‌علی‌بن‌حمزه. (1408ق). الوسیلة إلی نیلا لفضیلة. چ‌اول. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
30. عبدالرحمان، محمود. (بی‌تا). معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة. بی‌جا: بی‌نا.
31. علامه حلّی، حسن‌بن‌یوسف‌بن‌مطهراسدی. (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة (ط - الحدیثة). چ‌اول. قم: مؤسسه امام صادق(ع).
32. علامه حلّی، حسن‌بن‌یوسف‌بن‌مطهراسدی. (1413ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة. چ‌دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
33. فاضل هندی اصفهانی، محمدبن‌حسن. (1416ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام. اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
34. فیض کاشانی، محمدمحسن‌بن شاه مرتضی. (1406ق). الوافی. چ‌اول. اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین(علیه‌السلام).
35. قرشی، سیدعلی‌اکبر. (1412ق). قاموس قرآن. چ‌ششم، تهران: دارالکتب ‌الإسلامیة.
36. کلینی، ابوجعفر محمدبن‌یعقوب. (1407ق). الکافی (ط - الإسلامیة). چ‌چهارم. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
37. کوفی، محمدبن‌محمد اشعث. (بی‌تا). الجعفریات الأشعثیات. چ‌اول. تهران: مکتبة نینوی الحدیثة.
38. مجلسی اصفهانی، محمدباقربن‌محمدتقی. (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. چ‌دوم. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
39. مجلسی اصفهانی، محمدباقربن‌محمدتقی. (1406ق). ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار. چ‌اول. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی(ره).
40. محقق حلّی، نجم‌الدین جعفربن‌حسن. (1418ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیة. چ‌ششم. قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة.
41. محقق حلّی، نجم‌الدین جعفربن‌حسن. (1407ق). المعتبر فی شرح المختصر. چ‌اول. قم: مؤسسه سیدالشهداء(ع).
42. مفید، محمّدبن‌محمد‌بن‌نعمان عکبری. (1413ق). المقنعة (للشیخ‌ المفید). چ‌اول. قم: کنگره جهانی هزاره شیخ مفید(ره).
43. منتظری نجف‌آبادی، حسینعلی. (بی‌تا). کتاب الحدود (للمنتظری). چ‌اول. قم: انتشارات دارالفکر.
44. موحدی لنکرانی (فاضل)، محمد. (1422ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریرالوسیلة الحدود. چ‌اول. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار(ع).
45. موسوی اردبیلی، سیدعبدالکریم. (1427ق). فقه الحدود و التعزیرات. چ‌دوم. قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید(ره).
46. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّه. (بی‌‌تا) (الف). تحریرالوسیلة. چ‌اول. قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
47. موسوی خمینی، سیدمصطفی. (بی‌تا) (ب). کتاب الصوم (للسیدمصطفی الخمینی). چ‌اول. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس‌سره).
48. موسوی خویی، سیدابوالقاسم. (بی‌تا) (الف). المستند فی شرح العروة الوثقی. بی‌جا: بی‌نا.
49. موسوی خویی، سیدابوالقاسم. (بی‌تا) (ب). مبانی تکملة المنهاج. بی‌جا: بی‌نا.
50. موسوی خویی، سیدابوالقاسم. (بی‌تا) (ج). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال. بی‌جا: بی‌نا.
51. نجفی، محمدحسن. (بی‌تا). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. چ‌اول، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
52- مغربى، ابو حنیفه، نعمان بن محمد تمیمى، دعائم الإسلام‌، ناشر: مؤسسه آل­البیت علیهم السلام‌
53- حلّى، محقق، نجم الدین، جعفر بن حسن‌، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام‌، مؤسسه اسماعیلیان‌، تاریخ نشر: 1408 ه‍ ق‌، چاپ دوم‌، قم- ایران‌.