واکاوی نظریه وحدت برخی سور قرآن با استناد به سیاق

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و حقوق اسلامی فردوسی مشهد و دانش آموخته حوزه علمیه تهران

2 استاد تمام گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

علیرغم تعین سوره ضحی و انشراح و همچنین فیل و قریش، و تمایز هریک از دیگری در مصاحف کنونی نظر مشهور در میان متقدمین بر اعتقاد به یگانگی هر یک از این دو سوره استقرار یافته است. این انگاره با استناد به سیاق آیات افزون بر روایات چنان تحتم یافته است، که به فتوای اسقاط آیه بسمله از آغاز سوره دوم هنگام قرائت آن دو در نماز فریضه نیز انجامیده است. این در حالی است که سیاق به لحاظ کارکرد فاقد چنین قابلیتی است. زیرا سیاق خواه به صورت تقدیر عاطف تجسم یابد،  خواه به صورت تنزیل فصل به وصل، صرفا صلاحیت تصرف در معنای مدلول را دارد. تا با تأثیر وتأثر عناصر دخیل در آن اعم از حال و مقال، دلالت مستقر از مجموع کلام انعقاد یافته و معنای مدلول استیفاء گردد. بی آنکه شأنیت تصرف در گستره دال به نحو رفع فاصل یا ایجاد آن را داشته باشد، تا نظریه  وحدت در مقابل تعدد را مستدل و مستند نماید. روایات نیز به عنوان دلیل استنادی دیگر قاصر از اثبات وحدت حقیقی آن دو می باشند. بلکه مدلول نهایی آنها وحدت حکمی  به معنای آن است که در قرائت بعداز حمد در نماز فریضه به منزله یک سوره به شمار می آیند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Unification Theory in some Chapters of the Qur'an with respect to the chapters' Context.

نویسندگان [English]

  • Maryam Sabbaqi Nadooshan 1
  • MohammadHasan Haeri 2
1 Ferdowsi
2 ferdowsi um
چکیده [English]

Despite the determination of Dhuha-Inshirah and Fil-Quraysh Chapters and their distinction from each other in the present Qur’an volumes, it is revealed that the prominent ideas of the precedents support that each one of these chapters are unified. Such an assumption with respect to the register of the verses as well as the related traditions is so much confirmed that it has led to the deletion of Bismillah verse from the beginning of the second chapter by the time of saying these two chapters in the prayers. However, the register does not indicate such a function, because either the register is illustrated as the ordainment of a connector or it is embodied as the reduction of the disjunction to connection, it would be eligible to appropriation in the meaning of the thing signified. Thus, with the presence of the influence and effect of the mediating elements in this issue including the immediate verbal and situational context, the understood indication out of the words meanings is established and the meaning of the thing signified is realized, irrespective of enjoying status for the appropriation of the signifier to remove the separator, so that it would prove the theory of unity against plurality. Similarly, the traditions fail to prove the true unity of these two as other indicating reasons. However, their ending thing signified indicated the single unified precept and judgment meaning that while performing the daily prayers, after reciting Hamd chapter, these chapter should be recited together and are considered to be one chapter.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dhuha and Inshirah
  • unity
  • context
  • appropriation
  • Revelation
  • ritual obligatory duty

به فایل PDF مراجعه فرمایید.

  1. آلوسی، سیدمحمود. (1415ق). روح المعانی. بیروت: دار الکتب العلمیه.
  2. ابن‌ادریس، محمدبن‌منصور. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  3. ابوالصلاح حلبی، تقی‌الدین. (1403ق). الکافی فی الفقه. اصفهان: کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین‌علیه‌السلام.
  4. اشتهاردی، علی‌پناه. (1417ق). مدارک العروة. تهران: دارالأسوة للطباعة و النشر.
  5. اصفهانی، محمدحسین. (1429ق). نهایة الدرایة فی شرح الکفایة. بیروت: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث.
  6. امامی خوانساری، محمد. (1352). تسدید القواعد فی الحاشیة الفرائد. تهران: شیخ محمد قوانینی.
  7. انصاری، مرتضی. (1383). مطارح الأنظار (ط-الحدیثه). مقرر: ابوالقاسم کلانتری. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  8. بحرالعلوم، سیدمهدی. (1406ق). الدرة النجفیة. بیروت: دارالزهراء.
  9. بحرانی، یوسف‌بن‌احمد. (1405). الحدائق الناضرة. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  10. بروجردی، آقاحسین. (1416ق) تفسیرالصراط المستقیم. قم: مؤسسة انصاریان.
  11. ـــــــــــــ. (بی‌تا). نهایة التقریر. مقرر: محمدفاضل لنکرانی. بی‌جا: بی‌نا.
  12. بنی‌فضل، مرتضی‌بن‌سیف. (بی‌تا). مدارک تحریر الوسیله- الصلاة. بی‌جا: بی‌نا.
  13. بهبهانی، محمدتقی (1426ق). حاشیة الوافی. قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی.
  14. حائری تهرانی، میرسیدعلی. (1377). مقتنیات الدررو ملتقطات الثمر. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  15. حائری طباطبایی، سیدعلی‌بن‌محمد. (1418). ریاض المسائل. قم: مؤسسه آل‌البیت‌علیهم‌السلام.
  16. حائری، عبدالکریم. (1404ق). کتاب الصلاة. قم: انتشارات دفترتبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  17. ــــــــــــــ. (1418ق). درر الفوائد. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  18. حرعاملی، محمدبن‌حسن. (1409ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل‌البیت‌علیهم‌السلام.
  19. حکیم، سیدمحسن. (1416ق). مستمسک العروة الوثقی. قم: مؤسسة دارالتفسیر.
  20. حلی، حسن‌بن‌یوسف. (1413ق). مختلف الشیعة فی احکام الشریعة. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  21. ــــــــــــــــ. (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسه آل‌البیت‌علیه‌السلام.
  22. ــــــــــــــــ. (1425ق). نهایة الوصول الی علم الاصول. قم: مؤسسة الامام الصادق‌(ع).
  23. حلی، نجم‌الدین. (1407). المعتبر فی شرح المختصر. قم: مؤسسة سیدالشهداء.
  24. حلی، نجم‌الدین. (1408ق). شرائع الإسلام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  25. خوانساری، سیداحمد. (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصرالنافع. قم: مؤسسة اسماعیلیان.
  26. خویی، سیدابوالقاسم. (بی‌تا). مصباح الفقاهة. مقرر: محمدعلی توحیدی. بی‌جا: بی‌نا.
  27. دروزه، محمدعزت. (1383ق). التفسیر الحدیث. قاهره: دار أحیاء الکتب العربیه.
  28. دشتی، سیدمحمود. (1382). «بررسی وحدت ضحی و انشراح. وفیل و قریش». پژوهش­نامه قرآن و حدیث. پاییز و زمستان. صص77-88.
  29. رازی، فخرالدین محمد‌بن‌عمر. (1420ق). مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  30. روحانی، سیدصادق. (1412ق). فقه الصادق علیه‌السلام. قم: دار الکتاب-مدرسه امام صادق‌علیه‌السلام.
  31. زمخشری، محمد. (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دارالکتاب العربی.
  32. سبزواری، سیدعبدالأعلی. (1413ق). مهذب الأحکام. قم: مؤسسة المنار-دفتر حضرت آیت‌الله.
  33. سمرقندی، نصربن‌محمد. (بی‌تا). بحرالعلوم. بی‌جا: بی‌نا.
  34. سید قطب، ابراهیم شاذلی. (1412ق). فی ظلال القرآن. بیروت: دارالشروق.
  35. سید مرتضی، علی‌بن‌حسین. (1405). رسائل الشریف المرتضی. قم: دار القرآن الکریم.
  36. ــــــــــــــــ. (1415ق). الإنتصار فی انفرادات الإمامیة. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  37. سیستانی، علی. (1414ق). الرافد فی علم الاصول. مقرر: منیر قطیفی. قم: لیتوگرافی حمید.
  38. سیفی مازندرانی، علی‌اکبر. (1425ق). مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیة الاساسیة. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  39. صدر، محمدباقر. (1417ق). اقتصادنا. قم: دفتر تبلیغات اسلامی- شعبه خراسان.
  40. ـــــــــــ. (1423ق). مباحث الاصول. مقرر:‌ کاظم حسینی حائری. قم: مجمع اندیشة اسلامی.
  41. صدوق، محمدبن‌علی. (1418ق). الهدایة فی الأصول و الفروع. قم: مؤسسة امام هادی‌علیه‌السلام.
  42. طالقانی، سیدمحمود. (1362). پرتوی از قرآن. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  43. طبرسی، فضل‌بن‌حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران:انتشارات ناصرخسرو.
  44. طوسی، محمدبن‌حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیه. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
  45. ــــــــــ. (1390ق). الإستبصار. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  46. ــــــــــ. (1407ق). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  47. ــــــــــ. (1407ق). تهذیب­الأحکام. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  48. ــــــــــــ (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  49. عاملی، بهاءالدین (1390ق). الحبل المتین فی احکام الدین. قم: کتاب‌فروشی بصیرتی.
  50. عاملی، زین‌الدین، شهیدثانی. (1420ق). المقاصد العلیه. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  51. عاملی، سید جواد (1419ق). مفتاح الکرامة. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  52. عاملی، محمدبن‌علی. (1411ق). مدارک الأحکام. بیروت: مؤسسه آل‌البیت‌علیهم‌السلام.
  53. عاملی، محمدبن‌مکی، شهید اول. (1419ق). ذکری الشیعه فی احکام الشریعه. قم: مؤسسة آل‌البیت‌علیهم‌السلام.
  54. علوی عاملی، میرسیداحمد. (بی تا). مناهج الأخیار. قم: مؤسسة اسماعیلیان.
  55. فاضل آبی، حسن‌بن‌ابی‌طالب. (1417ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  56. قطب‌الدین راوندی، سعیدبن‌هبة‌الله. (1409ق). الخرائج و الجرائح. قم: مؤسسة الامام المهدی‌عجل‌الله.
  57. کاشانی، ملا فتح‌الله. (1336). منهج الصادقین فی الزام المخالفین. تهران: کتاب‌فروشی محمدحسن علمی.
  58. کاشانی، ملا فتح‌الله. (1423ق). زبدة التفاسیر. قم: بنیاد معارف اسلامی.
  59. کوه‌کمره‌ای، محمدباقر. (بی‌تا). اصول الفوائد الغرویة فی مسائل علم اصول الفقه الاسلامی. تهران: مطبعة فردوسی.
  60. کوه‌کمری، سیدمحمدبن‌علی. (1409ق). کتاب البیع. مقرر. تجلیل تبریزی ابوطالب. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  61. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالأنوار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  62. مراغی، احمدبن‌مصطفی. (بی‌تا). تفسیر المراغی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  63. مقداد سیوری، مقدادبن‌عبدالله. (1404ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
  64. مقدس اردبیلی، احمد. (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  65. مکارم شیرازی، ناصر. (1421ق). الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل. قم: مدرسه امام علی‌بن‌ابی‌طالب.
  66. موسوی خمینی، مصطفی. (1418ق). تفسیرالقرآن الکریم. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  67. میرزای قمی، ابوالقاسم. (1378ق). قوانین الاصول (طبع قدیم). تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
  68. ـــــــــــــ (1417ق). غنائم الأیام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  69. نجفی خمینی، محمدجواد. (1398ق). تفسیر آسان. تهران: انتشارات اسلامیه.
  70. نجفی، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  71. نراقی، محمدمهدی. (1388). انیس المجتهدین. قم: مؤسسة بوستان کتاب.
  72. نیشابوری، نظام‌الدین. (1416ق). غرادب القرآن و رغائب الفرقان. بیروت: دارالکتب العلمیة.
  73. همدانی. آقارضا. (1416ق). مصباح الفقیه. قم: مؤسسة الجعفریة لاحیاء التراث.