نقد مستند روایی نظریه جهاد دعوت، بررسی موردی حدیث مقاتله

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 استاد خارج حوزه علمیه خراسان

2 دانش آموخته سطح سه مرکز مدیریت حوزه علمیه

چکیده

نظریة جهاد دعوت یکی از سه نظریة اصلی در باب فلسفة جهاد ابتدایی است که در میان فقیهان متقدّم طرفدار بیشتری داشته است. این نظریه، جهاد ابتدایی را جنگی با هدف ترویج و گسترش ایدئولوژی یا دین و با هدف دعوت به شریعت اسلام توصیف می­کند و تا مسلمان شدن یا کشته شدن کافران متوقف نخواهد شد. تحقیق حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن گزارشی از نظریة مزبور و مستندات قرآنی و حدیثی آن، به بررسی اصالت و صدور مهم‌ترین دلیل روایی آن در منابع شیعه و اهل سنت، دلالت حدیث و نقد تمسک به اطلاق وجوب قتال پرداخته است و می‌نگارد: اساساً پیامبر اکرم(ص) در مقام بیان احکامِ قتال و جنگ نبوده و صرفاً در صدد هشدار نسبت به جان و مال مسلمان و احترام به خون او، بوده­اند. بخش دیگری از نقد این نظریه، به حجیّت روایت و تعارض آن با سایر گزاره­های قرآنی و حدیثی، بر فرض داشتن دلالت بر مطلوب، اختصاص دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Criticism on the Transmitive Documentation of Jihad of Invitation: A Case Study of Fighting Hadith

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Elahi khorasani 1
  • Mohammad Morvarid 2
1 D
2 d
چکیده [English]

Jihad of Invitation is among the tree principal theories in the Primitive Jihad Philosophy which has cultivated the support of the majority of pioneer jurisprudents. According to this theory, the Primitive Jihad is considered a war pursuing the cause of disseminating and improving the ideology or religion aiming at inviting others to Islam which would be continued unless either pagans are killed or converted to Islam. Utilizing an analytic-descriptive method and by making a report from this theory with respect to its Qur’anic and traditional indications, the present paper is to authenticate the originality and the main reason for its transmitive issuance based on Shite and Sunni references. Likewise, the authors have criticized the adherence to obligation of fighting absoluteness and contend that basically, the Holy Prophet has not stated the fighting and war precepts and rules but rather he has warned that Muslims’ properties and souls must be safeguarded. Another section of this theory criticism deals with the tradition authority and its contradiction with other Qur’anic and traditional propositions assuming that it indicates the sought object

کلیدواژه‌ها [English]

  • Invitation of Jihad
  • Primitive Jihad
  • Sayf verse
  • Obayd bin Zirareh’s authentic tradition of fighting

عنوان مقاله [العربیة]

نقد المستند الروائی لنظریة جهاد الدعوة حدیث القتال دراسة موضوعیة

چکیده [العربیة]

إنّ نظریة جهاد الدعوة إحدی النظریات الأصلیة الثلاث فی باب حکمة الجهاد الابتدائی التی کانت لها أنصار کثیرون بین الفقهاء المتقدمین، و قد وصفت هذه النظریة الجهاد الابتدائی بأنه حرب تهدف إلی تعزیز و توسیع المذهب أو الدین، و ترمی إلی الدعوة إلی الشریعة الإسلامیة ، و لم تتوقف حتی یسلم الکفار أو یقتلوا.



ویتناول هذا البحث الذی ینتهج المنهج الوصفی – التحلیلی، دراسة أصالة وصدور أهم دلیل هذه النظریة الروائی فی المصادر الشیعیة والسنیة، دلالة الحدیث ونقد التمسک بإطلاق وجوب القتال متضمناٌ تقریر النظریة المذکورة ومستنداتها القرآنیة والحدیثیة.



ویضیف الکاتب: لم یکن النبی (ص) یقصد مبدئیّاً بیان أحکام القتال والحرب، بل کان یحذّر من التفریط فی أنفس المسلمین وأموالهم وضرورة الحفاظ علی دمائهم فحسب .



ویختص نقد هذه النظریة من جانب آخر بحجیة الحدیث وتعارضه لسائر الآیات و الروایات، علی فرض أن یکون دالاً علی المطلوب.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • جهاد الدعوة
  • الجهاد الإبتدائی
  • آیة السیف
  • حدیث القتال
  • صحیحة عبید بن زرارة

مراجع

قرآن کریم.
ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم. (1425ق) . قتال الکفار و مهادنتهم و تحریم قتلهم لمجرد کفرهم. چ­اول. ریاض: مکتبة الملک فهد.
ابن رشد قرطبی، محمد بن احمد. (1395ق) . بدایة المجتهد و نهایة المقتصد. چ چهارم. قاهره: مطبعة مصطفی البابی الحلبی.
ابن ماجه، محمد بن یزید. (بی­تا) . سنن ابن ماجه. بیروت: دار الفکر.
ابن هشام، جمال الدین. (1985م) . مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب. چ­ششم. بیروت: دارالفکر.
ابوداود، سلیمان بن اشعث. (بی­تا) . سنن أبی­داود. بیروت: دار الکتاب العربی.
ابویوسف، یعقوب بن ابراهیم. (1382ق) . الخراج. چ­ سوم. قاهره: السلفیه.
احمد بن حنبل، ابوعبدالله. (1419ق) . مسند أحمد. چ­ اول. بیروت: عالم الکتب.
اردبیلی، احمد بن محمد (مقدس اردبیلی). (1403ق) . مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. چ­اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
آصفی، محمد مهدی. (1421ق) . الجهاد. چ­اول. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
بخاری، محمد بن اسماعیل. (1407ق) . صحیح البخاری. چ­سوم. بیروت: دار ابن کثیر.
برقی، احمد بن محمد. (1371ق) . المحاسن. چ­دوم. قم: دار الکتب الإسلامیة.
بغوی، حسین بن مسعود. (1418ق) . التهذیب فی فقه الإمام الشافعی. چ­اول. بی­جا: دار الکتب العلمیة.
__________________. (1403ق) . شرح السنة. چ­دوم. بیروت: المکتب الإسلامی.
بلاغی، محمد جواد. (1431ق) . الرحلة المدرسیة. چ­دوم. قم: مرکز إحیاء التراث الإسلامی.
بوطی، محمد سعید رمضان. (1414ق) . الجهاد فی الإسلام. چ­اول. دمشق: دار الفکر.
بیهقی، ابوبکر. (1414ق) . سنن البیهقی الکبری. مکه: مکتبة دار الباز.
ترمذی، محمد بن عیسی. (بی­تا) . سنن الترمذی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
جرار، حسنی ادهم. (بی­تا) . الشهید عبدالله عزام. عمان: دار الضیاء.
جعفریان، رسول. (1385ش) . تاریخ خلفا. چ­چهارم. قم: دلیل ما.
حاکم، محمد بن عبدالله. (1411ق) . المستدرک علی الصحیحین. چ­اول. بیروت: دار الکتب العلمیة.
حایری، سیدکاظم. (بی­تا) . الکفاح المسلح فی الإسلام. بی­جا: الرسول المصطفی.
حلی، جعفر بن حسن (محقق حلی). (1408ق) . شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. چ­دوم. قم: مؤسسة اسماعیلیان.
______________ . (1407ق) . المعتبر فی شرح المختصر. چ­اول. قم: مؤسسة سیدالشهدا (7)
حلی، حسن بن یوسف (علامه حلی). (1414ق) . تذکرة الفقهاء. چ­اول. قم: مؤسسة آل البیت (:).
_____________ . (1381ق) . خلاصة الأقوال. چ­دوم. نجف: المطبعة الحیدریة.
_____________ . (1412ق) . منتهى المطلب فی تحقیق المذهب. چ­اول. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
خویی، ابوالقاسم. (بی­تا) . مصباح الفقاهة. تقریر: محمد علی توحیدی. بی­جا: بی­نا.
____________ . (بی­تا) . معجم رجال الحدیث. بی­جا: بی­نا.
____________ . (1418ق) . موسوعة الإمام الخوئی. چ­اول. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
دارقطنی، علی بن عمر. (1386ق) . سنن الدارقطنی. بیروت: دار المعرفة.
دارمی، عبدالله بن عبدالرحمن. (1407ق) . سنن الدارمی. چ­اول. بیروت: دار الکتاب العربی.
رشید رضا، محمد. (1990م) . تفسیر المنار. قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
زحیلی، وهبه. (1385ق) . آثار الحرب فی الفقه الإسلامی. چ­دوم. بیروت: دار الفکر.
سید قطب، قطب بن ابراهیم . (1412ق) . فی ظلال القرآن. چ­هفدهم. بیروت: دار الشروق.
شافعی، محمد بن ادریس. (1422ق) . الأم. چ­اول. قاهره: دار الوفاء.
شبیری زنجانی، موسی. (1419ق) . کتاب نکاح. چ­اول. قم: مؤسسة رأی پرداز.
صالحی نجف آبادی، نعمت الله. (1382ش) . جهاد در اسلام. چ­اول. تهران: نشر نی. 
صاحب بن عباد، اسماعیل. (1414ق) . المحیط فی اللغة. چ­اول. بیروت: عالم الکتاب.
صدوق، محمد بن علی. (1398ق) . التوحید. چ­اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
_______________ . (1406ق) . ثواب الأعمال و عقاب الأعمال. چ­دوم. قم: دار الشریف الرضی.
_______________ . (1378ق) . عیون أخبار الرضا علیه السلام. چ­اول. تهران: نشر جهان.
طباطبایی، علی. (1418ق) . ریاض المسائل. چ­اول. قم: مؤسسة آل البیت.
طباطبایی، محمد حسین. (1417ق) . المیزان فی تفسیر القرآن. چ­پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل بن حسن. (بی­تا) . إعلام الوری بأعلام الهدی. چ­سوم. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
___________________. (1372ش) . مجمع البیان فی تفسیر القرآن. چ­سوم. تهران: ناصر خسرو.
طبری، ابن جریر. (1420ق) . جامع البیان. چ­اول. بی­جا: مؤسسة الرسالة.
طریحی، فخرالدین. (1416ق) . مجمع البحرین. چ­سوم. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
طوسی، محمد بن حسن. (1414ق) . الأمالی. چ­اول. قم: دار الثقافة.
________________ . (1407ق) . تهذیب الأحکام. چ­چهارم. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
________________ . (1407ق) . الخلاف. چ­اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
________________ . (1427ق) . رجال الطوسی. چ­سوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.       
عاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی). (1421ق) . الرسائل. چ­اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
_______________ . (1410ق) . الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. چ­اول. قم: کتابفروشی داوری.
_______________ . (1402ق) . روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان. چ­اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عبدالمحمدی، حسین. «نقد دیدگاه مستشرقان درباره جنگ‌های پیامبر اعظم (9)»، قرآن­پژوهی خاورشناسان، 1391ش، پاییز و زمستان/ سال هفتم، ش­13، ص65 تا 86.
عبده، محمد. (2005م) . رسالة التوحید. بی­جا: مکتبة الأسرة.
عزام، عبدالله. (بی­تا) . فی الجهاد فقه و اجتهاد . پیشاور: مرکز الشهید عزام الإعلامی.  
فراهانی، میرزا ابوالقاسم. (1426ق) . رساله­ی جهادیه. چ­اول. قم: مؤسسة دائرة المعارف فقه اسلامی.
فضل الله، محمد حسین. (1419ق) . من وحی القرآن. چ­دوم. بیروت: دار الملاک.
فوزان، صالح. (1430ق) . أحکام التعامل مع غیر المسلمین. چ­اول. ریاض: دار کنوز إشبیلیا.
فیومی، احمد بن محمد. (بی­تا) . المصباح المنیر. چ­اول. قم: دار الرضی.
قرضاوی، یوسف. (2009م) . فقه الجهاد. چ­دوم. قاهره: مکتبة وهبة.   
قمی، علی بن ابراهیم. (1367ق) . تفسیر القمی. چ­چهارم. قم: دار الکتاب.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق) . الکافی. چ­چهارم. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
کولبرگ، اتان. (1371ش) . کتابخانه ابن طاووس و احوال و آثار او. ترجمه: سید علی قرائی و رسول جعفریان. قم: کتابخانه­ی عمومی آیت الله مرعشی نجفی.
مؤسسة دائرة المعارف فقه اسلامی. (1387ش) . فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (:). چ­اول. قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.
مسلم بن حجاج، ابو الحسین. (بی­تا) . صحیح مسلم. بیروت: دار الجیل.
مغربی، نعمان بن محمد. (1385ق) . دعائم الإسلام. چ­دوم. قم: مؤسسة آل البیت (:).
مفید، محمد بن محمد بن نعمان. (1413ق) . الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد. چ­اول. قم: کنگره­ی شیخ مفید.
مقدسی، ابن قدامه. (1388ق) . المغنی. قاهره: مکتبة القاهرة.
منتظری، حسینعلی. (1409ق) . دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة. چ­دوم. قم: تفکر.
مهاجر، ابوعبدالله. (بی­تا) . مسائل من فقه الجهاد. بی­جا: بی­نا.
نجاشی، احمد بن علی. (1407ق) . رجال النجاشی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
نجفی، محمد حسن. (1404ق) . جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. چ­هفتم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نسایی، احمد بن شعیب. (1406ق) . سنن النسائی. چ­دوم. حلب: مکتب المطبوعات الإسلامیة.
واقدی، محمد. (1409ق) . المغازی. چ­سوم. بیروت: اعلمی.
یعقوبی، احمد. (بی­تا) . تاریخ الیعقوبی. قم: اهل بیت (ع).

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 16 بهمن 1396
  • تاریخ بازنگری: 31 خرداد 1397
  • تاریخ پذیرش: 20 اردیبهشت 1397

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار