بررسی فقهی تحمل هزینه های انقلاب اسلامی با توجه به مبانی اصولی امام خمینی ره

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 طلبه سطح عالی حوزه علمیه قم و دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم

2 استاد سطوح عالیه و خارج اصول حوزه علمیه قم و رئیس پژوهشکده دانشنامه نگاری پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

یکی از چالشی ­ترین مباحث فقه­ سیاسی در دوران معاصر، بحث از وجوب یا جواز انقلاب و تشکیل حکومت اسلامی است. بخشی از این مناقشات مربوط به ضرورت و الزام تحمّل هزینه­ هایی است که در مسیر انقلاب باید پرداخته شود. ادعای این مقاله این است که رویکرد متفاوت امام خمینیره به انقلاب اسلامی، متأثر از مبنای فقهی خاصّ ایشان است. از نظر ایشان، مطلق حرج و ضرر، در عدم وجوب امر به معروف و نهی از منکر و جواز تقیّه ملاک نیست و این­ دو به ­صورت مطلق بر ادلّه احکام اوّلی، حکومت ندارند، بلکه بایستی اهمیّت موضوع لحاظ شود و با بررسی بیانات ایشان در سال­های منتهی به انقلاب اسلامی مشخص می­شود که ایشان اصول اسلام و مذهب را دوران حکومت پهلوی در معرض خطر می­ دانستند و بر همین اساس تقیه را جایز نمی­ دانستند و آن دوران را بیش از هر دورانی زمان اجرای امر به معروف و نهی از منکر تلقی می­کردند؛ بنابراین تحمل هزینه­ ها و آسیب­هایی که در براندازی حکومت پهلوی بود را نه تنها جایز، بلکه واجب می­ دانستند.
از دیدگاه نویسندگان این مقاله، این نظریة فقهی، از مبنای اصولی ایشان مبنی بر معیار بودن عقل برای تعیین سعه و ضیق حکم شرعیِ مستکشف از ادلّه نقلی در صورت اثبات وحدت مناط آن با حکم عقل، نشأت گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The legitimacy of acceptance of losses of the Islamic revolution according to Imam Khomeini's Principles of Jurisprudence' foundations

نویسندگان [English]

  • Hadi Jalali Asl 1
  • Abolghasem Moghimi Haji 2
1 student of top Levels of Principles of Jurisprudence at Qom Seminary and PHD student of political science at Baqerololum University
2 Professor of top Levels of Principles of Jurisprudence at Qom Seminary and Head of the Institute of Encyclopedia of Islamic Culture and Thought
چکیده [English]

One of the most challenging debates in the contemporary political jurisprudence is the debate about whether it's obligatory or even permissible to overthrow the tyrany regime and form an Islamic government.
A part of these debates was related to the legitimacy of acceptance of losses specially human casualties which would be necessarily paid on the path of the revolution.
The claim of this paper is that the different approaches of Imam Khomeini towards the Islamic Revolution is due to his especial Jurisprudential foundation in the area of commanding good and prohibiting evil and Taqiyah.
From his point of view, the criterion of the commanding good and prohibiting evil not being obligatory and the permission for Taqiyah , is not just the causing of harm or difficulty without considering the importance of the matter and these two don't overrule all the primary rules, but the importance of the subject should be considered.
And he believed that the principles of Islam and Shia are in danger and preserving them is more important than the losses.
Therefore, he didn't just permit the overthrowing of the Pahlavi regime, but he also considered it obligatory .
From the writers points of views, this jurisprudential theory is based on the reason, being the criterion of determining the expansion or reduction of a religious rule which is extracted from the Religious Documents if it's proved that the unity of it's criterion has been based on the reason's judgment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Khomeini
  • Islamic revolution
  • principles of jurisprudence
  • the role of reason in deduction of sentences
  • the relationship between reason and religious documents
  1. ابن بابویه، محمد بن على، 1413ق، من لا یحضره الفقیه، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏
  2. جلالی­ اصل، هادی؛ 1391،  رابطه اصول فقه و فقه سیاسی در اندیشه فقهای معاصر شیعه با تأکید بر آراء امام خمینی، دانشگاه باقرالعلوم(ع)
  3. حر عاملى، محمد بن حسن، 1409ق، وسائل الشیعة، چاپ اول، قم: مؤسسة آل البیت :
  4. حسینى شیرازى، محمد، 1426ق، الوصول الى کفایة الأصول، چاپ سوم، قم: انتشارات دارالحکمه
  5. خمینى، روح الله الموسوی، 1415ق ج، مناهج الوصول إلى علم الأصول، چاپ اول، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره
  6. خمینى، روح اللّه موسوى، 1421ق ب، کتاب البیع، چاپ اول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره
  7. خمینی، روح اللّه موسوى، 1376، جواهر الأصول، چاپ اول، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره
  8. خمینی، روح الله موسوى، 1415ق ب، المکاسب المحرمة، چاپ اول، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره
  9. خمینی، روح الله موسوى، 1420ق، الرسائل العشرة، چاپ اول، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره
  10. خمینی، روح اللّه موسوى، 1421ق الف، تحریر الوسیلة، چاپ اول، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی قدس سره
  11. خمینی، روح الله موسوی، 1415ق الف، انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایة، چاپ دوم، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
  12. خمینی، روح­الله موسوى، 1423 ه‍ ق، ولایت فقیه، چاپ دوازدهم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى
  13. خویى، سید ابو القاسم موسوى، 1410ق، منهاج الصالحین (للخوئی)، چاپ 28، قم: نشر مدینة العلم
  14. خویى، سیدابوالقاسم­موسوى، 1418ق، التنقیح فی شرح العروة الوثقى، الاجتهادوالتقلید، چاپ اول، قم، ناشر: تحت اشراف جناب آقاى لطفى
  15. خویى، سیدابوالقاسم­موسوى، 1422ق، محاضرات فى أصول الفقه، چاپ اول، قم: طبع موسسة احیاء آثار السید الخوئی
  16. رفاعى، عبدالجبار، 1421ق، محاضرات فی أصول الفقه شرح الحلقة الثانیة، چاپ اول، قم: موسسه دارالکتاب الاسلامی
  17. سلطانى طباطبایى، بهار1370، سید محمد باقر، «مصاحبه با سید محمد باقر سلطانى طباطبایى»، مجلة حوزه، دوره 8، شماره 44-43، صفحات: 27-58
  18. سیفى­مازندرانى، علی اکبر، 1415ق، دلیل تحریر الوسیلة - الأمر بالمعروف و النهی عن المنکر،  چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه
  19. شریعتی، روح­الله، 1387،  قواعد فقه سیاسی، چاپ اول،تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
  20. صادقی، محمد، تابستان و پاییز1372، خاطرات، مجله یاد فصلنامه بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران، سال هشتم، ش31-32، صص95-124
  21. طباطبایى حکیم، سیدمحسن، 1410ق، منهاج الصالحین، چاپ اول، بیروت-لبنان: دار التعارف للمطبوعات
  22. عراقی، ضیاءالدین، 1417هـ ق، نهایة الأفکار، چاپ سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  23. علیدوست، ابوالقاسم، 1388، فقه و مصلحت، چاپ اول، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
  24. علیدوست، ابوالقاسم، 1391،  فقه و عقل، چاپ پنجم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
  25. قلى زاده، احمد، 1379، واژه شناسى اصطلاحات اصول فقه، چاپ اول، تهران: بنیاد پژوهشهای علمی فرهنگی نور الاصفیاء
  26. کلینى، محمد بن یعقوب، 1407ق، الکافی، چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  27. کفایی، عبدالرضا، 1394، پسران آخوند خراسانی پس از پدر، mobahesat،ir/7322
  28. گرامی، محمدعلی، 1394، نظر آیت الله بروجردی در مورد ولایت فقیه و انقلاب مشروطه، mashreghnews،ir/fa/news/40087
  29. گروه تاریخ مشرق، 1392، بحث تاریخی امام خمینی و آیت الله حکیم ، http://www،mashreghnews،ir/news/283394
  30. محمدى بامیانى، غلامعلى، 1430ق، دروس فی الکفایة، چاپ اول، بیروت: دار المصطفی 9 لاحیاء التراث.
  31. ملکى اصفهانى، مجتبى، 1379، فرهنگ اصطلاحات اصول، چاپ اول، قم: انتشارات عالمه
  32. ‏نجفی(صاحب­جواهر)، محمد حسن،  1404ق، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چاپ هفتم، بیروت ـ لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
  33. هاشمی رفسنجانی، اکبر،  بهار و تابستان 1373، خاطرات، مجله یاد فصلنامه بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران، سال نهم، شماره 33-34، صص37-90