عزیمت بودن سقوط حکم اوّلی در حال تقیّه

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسنده

طلبه سطح چهار رشته فقه و اصول، حوزه علمیه قم ،قم-ایران

10.22034/jrj.2024.68779.2798

چکیده

فقها سقوط حکم اوّلی در حال تقیّه را مسلّم دانسته‌اند، امّا آنان دراین‌باره اختلاف‌نظر دارند که سقوط آن به‌صورت عزیمت است؛ بدین معنا که وظیفۀ مکلّف، فقط تقیّه بوده و ترک تقیّه و عمل طبق حکم واقعیِ اوّلی جایز نیست یا به‌صورت رخصت است؛ بدین معنا که مکلّف بین عمل به تقیّه و ترک آن مخیّر است. برخی سقوط حکم اوّلی را به‌صورت عزیمت دانسته و قائل به حرمتِ ترکِ تقیّه و بطلانِ عملِ مخالفِ تقیّه شده‌اند و برخی ترک تقیّه را حرام، اما عملِ طبق حکم اوّلی را صحیح و مجزی دانسته‎اند. بعضی دیگر هم بعد از حکم به حرمتِ ترک تقیّه، در صحّت و بطلان، بین تقیّه در اجزای داخلی مأمورٌ‌به و اجزای خارجیِ آن تفصیل داده‎اند.
پرسش اصلی این پژوهش این است که «آیا سقوط حکم اولی در حال تقیه به نحو عزیمت است یا رخصت؟» این مسئله با بحث از چگونگیِ سقوط حکم واقعیِ اوّلی در شرایط تقیّه ارتباط عمیقی دارد. توجه به‌ جایگاه تقیّه در مذهب تشیع و روایات مربوط به آن، اهمیّت و ضرورت بررسیِ حکمِ ترک تقیّه و عمل برخلاف آن را روشن می‌کند. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، آثارِ وضعی و تکلیفیِ ترک تقیّه و عمل برخلاف آن را بررسی نموده و در این راستا اقوال مختلف علما و ادلۀ ایشان تبیین شده است. در نهایت پس از نقد و بررسی ادله، با تکیه‌بر روایات تقیّه و اهتمام ویژۀ شارع در جعل آن و نیز توجه به وضعیّتِ ملاکِ موجود، مصلحت و مفسده، در حکم اوّلی بعد از جعل حکم تقیّه، قول به حرمت ترک تقیّه و بطلانِ عملِ مخالفِ تقیّه و عزیمت بودن آن ثابت می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Obligation of Following the Primary Ruling’s Suspension During Taqīyyah

نویسنده [English]

  • Sa’id Zamani Zamani
Level 4 student, Jurisprudence and Usul, Seminary, Qom, Iran
چکیده [English]

While jurists generally agree on the suspension of the primary ruling during taqīyyah (prudential concealment), they differ on whether this suspension is obligatory (ʻazīmah)—meaning that the duty of the mukallaf (one responsible for a duty) is solely to observe taqīyyah, and it is impermissible to disregard it and follow the true primary ruling—or whether it is a dispensation (rukhṣat), allowing the mukallaf the choice to either practice taqīyyah or abandon it. Some jurists argue that the suspension of the primary ruling is obligatory (ʻazīmah), deeming the abandonment of taqīyyah prohibited and actions contrary to it invalid. Others believe that while abandoning taqīyyah is forbidden, actions that align with the primary ruling remain valid and sufficient.
 
Furthermore, some jurists, after affirming the prohibition of abandoning taqīyyah, make a distinction between the validity of actions involving the internal versus external aspects of the maʼmūrun bih (the task ordained by Allāh). The central question of this study is whether the suspension of the primary ruling during taqīyyah is obligatory (ʻazīmah) or optional (rukhṣat), as this is closely tied to how the true primary ruling is nullified under the conditions of taqīyyah. Given the prominent role of taqīyyah in Shīʻah thought and tradition, it is crucial to examine the rulings related to abandoning taqīyyah and acting against it.
 
This study, using a descriptive-analytical approach, aims to explore the situational and legal consequences of abandoning taqīyyah and acting contrary to it. It also examines the evidence supporting both viewpoints, critiques these arguments, and, by relying on taqīyyah narrations and the special efforts of the shāriʻ (The Lawmaker) in legislating taqīyyah, concludes that the prohibition of abandoning taqīyyah, the invalidity of actions contrary to it, and the obligatory nature (ʻazīmah) of adhering to taqīyyah are substantiated, taking into account the criteria of expediency and corruption that persist in the primary ruling after the enactment of taqīyyah.
Keywords: Taqīyyah, Rukhṣat, Imtinān, Imtinānī Ruling. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Taqīyyah
  • Rukhṣat
  • Imtinān
  • Imtinānī Ruling

عنوان مقاله [العربیة]

در دست اقدام

به فایل PDF مراجعه نمایید

  1. قرآن کریم.
    1. ابن‎ادریس، محمّد بن منصور. (1410 ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    2. آخوند خراسانى، محمد‌کاظم. (1409 ق). کفایة الأصول. قم: مؤسسه آل البیت.
    3. اردبیلی، احمد بن محمّد. (1403 ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    4. اشتهاردى، على پناه. (1417 ق). مدارک العروة. تهران: دار الأسوة للطباعة و النشر.
    5. اصفهانى، محمدحسین. (1409 ق). صلاة الجماعة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    6. اصفهانى، محمدحسین. (1429 ق). نهایة الدرایة فی شرح الکفایة. بیروت: مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث.
    7. امام خمینى، سید روح‌الله. (1421 ق). کتاب الطهارة. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره.
    8. امام خمینى، سید روح‌الله. (بی‎تا). تحریر الوسیلة. قم: مؤسسه مطبوعات دار العلم.
    9. امام خمینی، سید روح‌الله. (1420 ق). الرسائل العشرة. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره.
    10. امام خمینی، سید روح‌الله. (1423 ق). تهذیب الأصول. تهران: بی‎نا.
    11. آملى، محمدتقی. (1380 ق). مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى. تهران: بی‎نا.
    12. انصارى، مرتضى بن محمدامین. (1415 ق). کتاب المکاسب. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
    13. انصارى، مرتضی بن محمدامین. (1414 ق). رسائل فقهیة. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
    14. انصارى، مرتضی بن محمدامین. (1415 ق). کتاب الطهارة. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
    15. انصاری، مرتضى بن محمدامین. (1425 ق). مناسک حجّ (محشّٰى). قم: مجمع الفکر الإسلامی.
    16. بجنوردى، حسن. (1419 ق). القواعد الفقهیة. (جلد دو و پنج). قم: الهادی.
    17. بحرانى، یوسف. (1405 ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    18. بصری بحرانى، زین‌الدین، محمدامین. (1413 ق). کلمة التقوى. قم: سید جواد وداعى.
    19. تبریزی، جواد بن علی. (1423 ق). التهذیب فی مناسک العمرة و الحج. قم: دار التفسیر.
    20. حائرى، مرتضى بن عبدالکریم. (1426 ق). شرح العروة الوثقى. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    21. حرّ عاملى، محمد بن حسن. (1409 ق). وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. قم: مؤسسه آل البیت.
    22. حکیم، سید محسن طباطبایى. (1408 ق). حقائق الأصول. قم: بی‎نا.
    23. حکیم، سید محسن طباطبایى. (1416 ق). مستمسک العروة الوثقى. قم: مؤسسه دار التفسیر.
    24. خوانسارى، آقا جمال‌الدین. (بی‎تا). التعلیقات على الروضة البهیة. قم: منشورات المدرسة الرضویة.
    25. خویى، سید ابوالقاسم. (1411 ق). مناسک الحج. قم: چاپخانه مهر.
    26. خویى، سید ابوالقاسم. (1418 ق). موسوعة الإمام الخوئی. قم: مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی.
    27. خویى، سید ابوالقاسم. (بی‎تا). مصباح الفقاهة. بی‎جا: بی‎تا.
    28. زارعی سبزواری، عباسعلی. (1430 ق). القواعد الفقهیة فی فقه الإمامیة. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
    29. سبزوارى، سید عبد الأعلى. (1413 ق). مهذّب الأحکام. قم: مؤسسه المنار.
    30. سید یزدی، محمد کاظم. (1430 ق). العروة الوثقی و التعلیقات علیها. قم: مؤسسه السبطین العالمیة.
    31. شهید اول، محمد بن مکى. (1412 ق). البیان. قم: بی‎نا.
    32. شهید اول، محمد بن مکى. (1419 ق). ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: مؤسسه آل البیت (ع).
    33. شهید اول، محمد بن مکى. (بی‎تا). القواعد و الفوائد. قم: کتاب‌فروشی مفید.
    34. شهید ثانى، زین‌الدین. (1402 ق). روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
    35. شهید ثانى، زین‌الدین. (1409 ق). الاثناعشریة فی الصلاة الیومیة. قم: انتشارات کتابخانه و چاپخانه آیت‌الله مرعشى نجفى.
    36. شهید ثانى، زین‌الدین. (1410 ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى - کلانتر). قم: کتاب‌فروشی داورى.
    37. شهید ثانى، زین‌الدین. (1413 ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیة.
    38. شهید ثانى، زین‌الدین. (1416 ق). تمهید القواعد الأصولیة و العربیة. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
    39. شوکانی، محمد بن علی بن محمد. (1413 ق). نیل الأوطار. تحقیق: عصام الدین الصبابطی. مصر: دار الحدیث.
    40. شیخ صدوق، محمّد بن على. (1413 ق). من لا یحضره الفقیه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    41. صالحی مازندرانی، اسماعیل. (1376 ش). مفتاح البصیرة فی فقه الشریعة. قم: مکتب آیت‌الله‌العظمی اسماعیل الصالحی المازندرانی.
    42. صدر، محمدباقر. (1418 ق) دروس فی علم الأصول. قم: طبع انتشارات اسلامى.
    43. طوسى، محمد بن حسن. (1407 ق). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    44. عاملى، محمد بن على. (1411 ق). مدارک الأحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام. بیروت: مؤسسه آل البیت (ع).
    45. عراقى، آقا ضیاءالدین. (1414 ق). شرح تبصرة المتعلمین. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    46. علامه حلّى، حسن بن یوسف. (1412 ق). منتهى المطلب فی تحقیق المذهب. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
    47. عیاشى، محمد بن مسعود. (1380 ق). التفسیر. تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
    48. فاضل مقداد. (1403 ق). نضد القواعد الفقهیة على مذهب الإمامیة. قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفی.
    49. قمى، سید تقى طباطبایى. (1426 ق). مبانی منهاج الصالحین. قم: منشورات قلم الشرق.
    50. کاشانى، ملا حبیب‌الله. (1428 ق). منتقد المنافع فی شرح المختصر النافع - کتاب الطهارة. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
    51. کاشف الغطاء، هادى بن عباس. (1423 ق). الرد على موسى جار الله. نجف اشرف: مؤسسه کاشف الغطاء.
    52. کرکی، علی بن الحسین. (1414 ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت (ع).
    53. گلپایگانى، على صافى. (1427 ق). ذخیرة العقبى فی شرح العروة الوثقى. قم: گنج عرفان.
    54. لنکرانى، محمد فاضل. (1418 ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة – الحج. بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
    55. محقق داماد، سید محمد. (1401 ق). کتاب الحج. قم: چاپخانه مهر.
    56. مختارى، رضا، صادقى، محسن. (1426 ق). رؤیت هلال. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
    57. مغنیه، محمدجواد. (1421 ق). الفقه على المذاهب الخمسة. بیروت: دار التیار الجدید - دار الجواد.
    58. مکارم شیرازى، ناصر. (1411 ق). القواعد الفقهیة. قم: مدرسه امام امیرالمؤمنین (ع).
    59. منتظری، حسینعلی. (1415 ق). نهایة الأصول. تهران: نشر تفکر.
    60. نائینى، محمدحسین. (1376 ش). فوائد الاُصول. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‏.
    61. نائینى، محمدحسین. (1411 ق). کتاب الصلاة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    62. نجفى، محمدحسن. (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    63. همدانی، آقا رضا. (1416 ق). مصباح الفقیه. قم: مؤسسه الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسه النشر الإسلامی.
دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 35
مقالات علمی پژوهشی
شهریور 1403
صفحه 1-1
  • تاریخ دریافت: 04 فروردین 1403
  • تاریخ بازنگری: 27 مرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 15 شهریور 1403