بازتاب انکار حجیت خبر واحد در اجتهادات اقطاب ثلاثه

نوع مقاله : پژوهشی (داوری سریع)

نویسنده

استادیار دانشگاه حضرت معصومه سلام الله علیها

10.22034/jrj.2024.68324.2768

چکیده

روایات به‌مثابۀ مهم‌ترین مراجع دستیابی به شریعت همواره با چالش‌های گوناگونی از سوی اندیشمندان مواجه بوده است. در این میان یکی از پربسامدترین انواع آن (خبر واحد) با اختلاف نظرات روبرو بوده و اکنون نیز هست؛ اینکه اساساً این نوع از اخبار از حجیت لازم برخوردارند و شرایط پذیرش آن‌ها چیست؟ از مهم‌ترین سؤالاتی است که لاجرم تمامی متخصصان دینی در حوزه‌های مختلف علوم اسلامی باید پاسخ قاطعی در برابر آن عرضه کنند. سیدمرتضی ازجمله متقدمانی است که به‌صراحت بر عدم حجیت آحاد اصرار ورزید و پس از او دیگرانی همانند ابن‌زهره و ابن‌ادریس با او هم‌نظر شدند. این مقاله با روشی توصیفی و تحلیلی درصدد است تا ادلۀ انکار حجیت خبر واحد نزد این سه تن که از آنان به اقطاب ثلاثه یاد می‌کند را واکاوی نماید و نتایج و آثار این نظریه را در تألیفات آنان بررسی کند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که دلیل ارائه‌شده از سوی آنان جهت اثبات این اندیشه، هم‌گرایی داشته و همچنین تا حدود قابل‌ملاحظه‌ای، ماحصل این تفکر هم به یکدیگر نزدیک است؛ گرچه در برخی جزئیات تفاوت‌هایی مشاهده می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Reflecting the Denial of the Authenticity of Khabar al-Wāḥid in the Ijtihād of the Aqṭāb al-Thalāthah

نویسنده [English]

  • Fatemeh Zhiyyan
Assistant Professor of Hazrat-e Masoumeh University of Qom; fa_zhian@yahoo.com
چکیده [English]

Narrations (riwāyāt)—as one of the most important sources for deriving Islamic laws (sharīʻah)—have long been the subject of debate among scholars. Among these, khabar al-wāḥid (a narration transmitted by a single source) has been particularly controversial and continues to spark differing opinions. A key question that all religious scholars across various Islamic disciplines must address is whether this type of narration possesses the necessary authenticity and meets the conditions for acceptance. Sayyid Murtaḍā was a prominent figure who strongly rejected the authenticity of āḥād (single narrations), and his stance was later supported by scholars like Ibn Zuhrah and Ibn Idrīs. This study uses a descriptive-analytical approach to explore the evidence provided by these three jurists—known as the aqṭāb al-thalāthah—for rejecting the authenticity of khabar al-wāḥid, and examines the impact of their views on their legal writings. Research indicates that their reasoning for denying the authenticity of this type of narration is largely aligned, and their conclusions are quite similar, despite some differences in detail.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khabar al-Wāḥid
  • Akhbār al-Āḥād
  • Sayyid Murtaḍā
  • Ibn Zuhrah
  • Ibn Idrīs

به فایل PDF مراجعه فرمایید.

  1. قرآن کریم.

    1. ابن داود حلی، حسن بن علی. (1383 ق). رجال ابن داود. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.‏
    2. ابن زهره، سیدحمزه بن علی. (1417 ق). غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع. قم: انتشارات موسسه امام صادق (ع).
    3. ‌ابن‌ادریس حلی، محمد بن احمد. (1410 ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. قم: موسسه نشر اسلامی.
    4. اﻧﺠﻮی ﻧژاد، ﺳﯿﺪ ﻣﻬﺪی(1379). نگاهی به ابن زهره و نظرات فقهی او. نشریه علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز، 15و 16(30 و31)، 60- 33.
    5. انصاری، شیخ مرتضی. (بی‌تا). کتاب المکاسب. قم: انتشارات تراث الشیخ الاعظم.
    6. حلبی، ابوالصلاح. (1403ق). الکافی فی الفقه. اصفهان: مکتبة الإمام أمیر المؤمنین علیه السلام.
    7. حلبیان، حسین(1398). بررسی برخی آرای سیدمرتضی دربارۀ مهریه. کنگره بین المللی بزرگداشت هزاره سیدمرتضی علم الهدی، 1(5)، 405- 383. 
    8. خادمیان، محمدرضا(1398). روش‌شناسی فقهی سید مرتضی. همایش کنگره بین المللی بزرگداشت هزاره سیدمرتضی علم الهدی، 1(5)، 356- 323.
    9. خویی، ابوالقاسم. (1418 ق). موسوعه الامام الخویی. قم: موسسه احیاء آثار الامام الخویی.
    10. خویى، ابوالقاسم. (1422 ق). مصباح الاصول. قم: موسسه احیاء آثار الامام الخویی.
    11. سبحانی تبریزی، جعفر. (۱۴۳۸ ق). المبسوط فی أصول الفقه. قم: موسسه الإمام الصادق علیه‌السلام.
    12. سبزواری، محمدباقر بن محمد. (بی‌تا). ذخیرة المعاد. قم: موسسه آل البیت (ع).
    13. سید مرتضی، علی بن حسین. (1376). الذریعه الی اصول الشریعه. تهران: دانشگاه تهران.
    14. سید مرتضى، على بن حسین. (1417 ق). المسائل الناصریات‌. تهران: رابطة الثقافة و العلاقات الإسلامیة.‌
    15. سیدمرتضی، علی ‌بن ‌حسین. (1413 ق). الرد على أصحاب العدد. قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید.
    16. سیدمرتضی، علی ‌بن ‌حسین. (بی‌تا). الانتصار فی انفرادات الامامیه. بی‌جا: بی‌نا.
    17. سیدمرتضی، علی ‌بن ‌حسین. (بی‌تا). رسائل الشریف المرتضی. قم: دارالقرآن الکریم.
    18. ﺷﺮﯾﻌﺘﻤﺪاری، رﺿﺎ ﺣﻤﯿﺪ(1392). کاوشی در مبانی نظری استنباط‌های فقهی سیدمرتضی در ناصریات. نشریه پژوهش‌های فقهی، 9(4)، 148-127.
    19. شریعتی نیاسر، حامد، و معارف، مجید(1398). جایگاه حدیث نزد سیدمرتضی و اعتبارسنجی آن. همایش کنگره بین المللی بزرگداشت هزاره سیدمرتضی علم الهدی، 1(3)، 40-11.
    20. شوشتری، محمدتقی. (1415 ق). قاموس الرجال. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    21. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن. (بی‌تا). وسایل الشیعه. قم: موسسه آل البیت (ع).
    22. شهید اول، محمد بن مکی. (1419 ق). ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة. قم: موسسه آل البیت (ع).
    23. شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (بی‌تا). مسالک الافهام. قم: موسسه معارف اسلامی.
    24. طباطبایی، سیدعلی. (1418ق). ریاض المسائل. قم: موسسه آل البیت(ع).
    25. صدوق، محمد بن علی. (1404 ق). کتاب من لا یحضره الفقیه. قم: جامعه مدرسین.
    26. طوسی، محمد بن حسن. (1363). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    27. طوسی، محمد بن حسن. (1417 ق). العدة فی اصول الفقه. قم: ستاره.
    28. طوسی، محمد بن حسن. (1400 ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. بیروت: دار الکتاب العربی.
    29. طوسی، محمد بن حسن. (1387). المبسوط فی الفقه الامامیة. تهران: المکتبة المرتضویة.
    30. غفوری سدهی، مریم، ایزدی فرد، علی‌اکبر، جهانی، علی‌اکبر، و محسنی دهکلانی، محمد. (1399). بررسی مبانی آرای شاذ و متفردات ابن‌ادریس حلی. نشریه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، 16(60)، 136- 113.
    31. فاضل تونی، عبدالله بن محمد. (1412 ق). الوافیة فی اصول الفقه. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
    32. کلینی، محمد بن یعقوب. (1367). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    33. گرجی، ابوالقاسم. (1379). تاریخ فقه و فقها. تهران: سمت.
    34. گریوانی، خلیل(1395). غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع؛ دوره کامل و فشرده فقه، عقاید، اصول فقه و فقه استدلالی، نوشته ابن زهره. نشریه فقه اهل‌بیت (ع)، 22(87)، 263- 227.
    35. مجلسی، محمدباقر. (بی‌تا). بحارالانوار. بیروت: موسسه الوفاء.
    36. محبی مجد، رضا(1398). فتاوای نادر و خلاف مشهور سیدمرتضی. همایش کنگره بین المللی بزرگداشت هزاره سیدمرتضی علم الهدی، 1(5)، 321-305.
    37. مددی موسوی، سید علی‌رضا(1393). مسئله اجماع قدما در باب حجیت خبر واحد و دیدگاه متقابل سیدمرتضی و شیخ طوسی. پژوهش‌های اصولی، 6(22)، 128-89.
    38. مصطفوی فرد، حامد؛ طباطبایی پور، سیدکاظم؛ رئیسیان، غلامرضا (1397). حاکمیت پارادایم”عدم حجیت اخبار آحاد”بر گفتمان فقهای شیعی سده ۵-۷. نشریه فقه و اصول، (113)، ص135-159.
    39. مفید، محمد بن محمد بن نعمان. (بی‌تا). المسائل العکبریة. بی‌جا: شبکة الفکر.
    40. مظفر، محمدرضا. (1370). اصول الفقه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 35
مقالات علمی پژوهشی
شهریور 1403
صفحه 1-1
  • تاریخ دریافت: 30 بهمن 1402
  • تاریخ بازنگری: 28 اردیبهشت 1403
  • تاریخ پذیرش: 04 مهر 1403