راهکارهای توسعۀ تحقیقات میان‌رشته‌‌ای در فقه

نوع مقاله : پژوهشی (داوری سریع)

نویسندگان

1 دانش آموختۀ سطح سه حوزه علمیه مشهد. مشهد- ایران. (نویسنده مسئول). shamkhalihossein824@gmail.com

2 استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی. قم، ایران. hvaseti@yahoo.com

3 استادیار گروه فقه جامعةالمصطفی العالمیة مشهد، ایران. mortezanoruzi70@yahoo.com

چکیده

دانش فقه به لحاظ موضوعات تخصّصی فراوان و به لحاظ مناسباتی که در موضوعات و اهداف با دانش‌هایی همچون اخلاق، عرفان عملی و حقوق دارد، یکی از عرصه‌های بکر و کم‌نظیر برای پژوهش‌های میان‌رشته‌ای محسوب می‌شود، پژوهش‌هایی که اگر منضبط و روشمند انجام شود،گذشته از آنکه به نحو مطلوبی پاسخگوی مسائل چندوجهی و پیچیدۀ عصر حاضر خواهد بود، می‌تواند با ایجاد تحوّلات بنیادین، سرآغاز دوره‌ای جدید از ادوار این دانش نیز محسوب شود. بررسی راهکارهای توسعۀ تحقیقات میان‌رشته‌ای در فقه از طریق ارائۀ راهکار برای تحقیقات این‌چنینی، مسئله‌ای است که این تحقیق درصدد پاسخ به آن است. در این مقاله بعد از تبیین چیستی و چگونگی تحقیقات میان‌رشته‌ای، به‌طور تطبیقی دو نمونه از تحقیقات میان‌رشته‌ای در فقه که نتایج قابل‌ملاحظه‌ای در پی داشته، بررسی شده است. دستاورد این تحقیق که روش آن در جمع‌آوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و در بررسی اطلاعات مشتمل بر توصیف، تحلیل، استدلال و نقد است، ارائۀ مدل هفت مرحله‌ای در مورد میان‌رشته‌پژوهی موازی و ارائۀ مدل پنج مرحله‌ای در مورد میان‌رشته‌پژوهی طولی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Solutions for Developing Interdisciplinary Research in Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Hossein Shamkhali Moghaddam 1
  • Abdolhamid Vaseti 2
  • Morteza Noroozi 3
1 Hozeh khorasan Seminery.
2 Department of Logic Understanding Religion, Institute for Islamic Culture and Thought
3 Department of Jurisprudence, Al-mostafa International Univeristy. Mashhad; Iran.
چکیده [English]

Jurisprudence (fiqh) is one of the most dynamic and specialized fields for interdisciplinary research due to its diverse subject matter and its connections with disciplines such as ethics, practical mysticism (ʻirfān al-ʻamalī), and law. When conducted in a structured and methodical manner, interdisciplinary studies not only provide effective responses to the multifaceted and complex issues of the modern era but also pave the way for a transformative shift in the field.
This study explores solutions for advancing interdisciplinary research in jurisprudence by offering a framework for conducting such studies. After defining interdisciplinary research and explaining its methodology, the study comparatively analyzes two notable cases of interdisciplinary research in jurisprudence that have yielded significant results.
The findings of this research—based on library-based data collection and employing descriptive, analytical, argumentative, and critical methods—lead to the formulation of two models: a seven-stage model for parallel interdisciplinary research and a five-stage model for longitudinal interdisciplinary research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interdisciplinary Jurisprudence
  • Interdisciplinary Solutions
  • Interdisciplinary Strategies
  • Parallel Interdisciplinary Research
  • Longitudinal Interdisciplinary Research
  • Advancing Interdisciplinary Studies in Jurisprudence

عنوان مقاله [العربیة]

حلول تطویر البحوث البینیة فی الفقه

چکیده [العربیة]

یعتبر علم الفقه، نظرا لما تزخر به من موضوعات تخصصیة غزیرة، ولما لها من علاقات فی الموضوعات والأهداف مع علوم کالأخلاق والعرفان العملی والقانون، واحدا من المجالات البکر والنادرة للبحوث البینیة؛ بحوث إذا ما أنجزت بضوابط ومنهجیة، فإضافة إلى أنها ستجیب على نحو أمثل عن المسائل المتعددة الأوجه والمعقدة فی العصر الحاضر، یمکن أن تعتبر کذلک بمثابة بدایة عهد جدید من أدوار هذا العلم، وذلکَ من خلال إحداث تغییرات جذریّة. إن دراسة سبل تطویر البحوث البینیة فی الفقه من خلال تقدیم حلول لمثل هذه البحوث، هی المسألة التی تسعى هذه المقالة للإجابة علیها.


فی هذه المقالة، وبعد تبیین ماهیة البحوث البینیة وکیفیة إجرائها، یتم، بشکل مقارن، دراسة نموذجین من البحوث البینیة فی الفقه واللذین أسفرا عن نتائج ملحوظة.


تتمثل نتیجة هذا البحث، الذی یعتمد منهجه فی جمع المعلومات على المصادر المکتبیة، وفی تحلیلها على الوصف والتحلیل والاستدلال والنقد، فی تقدیم نموذج من سبع مراحل حول الدراسة البینیة المتوازیة، ونموذج من خمس مراحل حول الدراسة البینیة الطولیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الفقه البینی
  • الحلول البینیة
  • الاستراتیجیة البینیة
  • البینیة المتوازیة
  • البینیة الطولیة
  • استراتیجیة تطویر البینیة فی الفقه

اصل مقاله

به فایل PDF مراجعه نمایید.

مراجع

  1. *قرآن کریم

    1. آخوند خراسانی، محمدکاظم. (1409 ق). کفایة الاصول. قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
    2. آزادی احمد‌آبادی، قاسم و نور محمدی، حمزه علی. (1397‌). مطالعات میان‌رشته‌ای؛‌ سنجش، تحلیل، شاخص‌ها و رویکردها. تهران: کتابدار.
    3. ابن عجیبة الحسنى، احمد. (1419 ق). البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید. قاهره:حسن عباس زکى.
    4. امینی‌نژاد، علی. (1392). آموزش پودمانی مبانی عرفان اسلامی. قم: انتشارات مؤسّسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    5. انصاری، مرتضی. (1428 ق). فرائد الاصول. چاپ نهم، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
    6. انصاری، مرتضی. (1383 ق). مطارح الانظار. ابوالقاسم کلانتری، چاپ دوم، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
    7. بجنوردی، سید حسن. (1419 ق). القواعد الفقهیة. قم: نشر الهادی.
    8. بحر العلوم، سید مهدی. (1425 ق). رسالۀ سیر و سلوک. چاپ هفتم، مشهد: انتشارات نور ملکوت قرآن.
    9. برزگر، ابراهیم. (1386). مطالعات میان‌رشته‌ای در ایران. تهران: دانشگاه علّامۀ طباطبائی.
    10. جنّاتی شاهرودی، محمد ابراهیم. (1370). منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی. تهران:کیهان.
    11. حرّ عاملی، محمد بن حسن. (1409 ق). وسائل الشیعة. قم: مؤسّسة آل البیت علیهم‌السلام.
    12. حسینی طهرانی، سید محمد حسین . (1444 ق). نور ملکوت روزه. مشهد: مؤسّسۀ ترجمه و نشر دورۀ علوم و معارف اسلام.
    13. حسینی طهرانی، سید محمد حسین. (1419 ق). رسالۀ لبّ اللباب در سیر و سلوک اولی الالباب.چاپ نهم، مشهد: انتشارات علامۀ طباطبایى.
    14. خادمیان، محمدرضا. (1396).‌ جایگاه موضوع‌شناسی در اجتهاد. قم: بوستان کتاب.
    15. خورسندی طاسکوه، علی. (1396). گفتمان میان‌رشته‌ای دانش. چاپ دوم، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
    16. سیفی مازندرانی، علی اکبر. (1425 ق). مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیة الاساسیة. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرّسین حوزۀ علمیۀ قم.
    17. صدر، سید محمد باقر. (1418 ق). دروس فی علم الاصول. چاپ پنجم، قم: مؤسّسة النشر الاسلامی.
    18. صفار، محمد بن حسن. ( 1404 ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلّى الله علیهم. چاپ دوم، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
    19. ضیائی‌فر، سعید. (1388). تأثیر اخلاق در اجتهاد. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    20. ضیائی‌فر، سعید. (1398). فلسفۀ علم فقه. چاپ دوم، تهران: سمت.
    21. طباطبائی، سید محمد حسین. (1390 ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ دوم، بیروت: مؤسّسة الاعلمی للمطبوعات.
    22. علیدوست، ابوالقاسم. (1396). فقه و مصلحت. چاپ چهارم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
    23. فاضل لنکرانی، محمد جواد. ( 1400). فقه نظام؛ ماهیت، ارکان و مختصات. قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار.
    24. فرامرز قرا ملکی، احد. (1390). روش‌شناسی مطالعات دینی. چاپ پنجم، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
    25. فیض کاشانی، محمد محسن. (1376). المحجّة البیضآء. چاپ چهارم، قم: مؤسّسة النشر الاسلامی.
    26. کلینى، محمد بن یعقوب. (1407 ق). الکافی. چاپ چهارم، تهران: اسلامیه.
    27. مازندرانی، محمد صالح بن احمد. (1382). شرح الکافی‌ـ‌ الاصول و الروضة. تهران: المکتبة الاسلامیة.
    28. مجلسی، محمد باقر. (1403 ق). بحار الانوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. چاپ دوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    29. مظفر، محمدرضا. (1430 ق). اصول فقه.‌ چاپ پنجم، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرّسین بقم.
    30. ملکى تبریزى، جواد. (1416 ق). المراقبات «أعمال السنة». قم: الاعتصام.
    31. واسطی، عبدالحمید. (1401 ). الگوریتم اجتهاد. چاپ دوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
    32. واسطی، عبدالحمید. (1388). نگرش سیستمی به دین: بررسی هویت استراتژیک دین. مشهد: مؤسسۀ مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام نور.
    33. هدایتی، محمد. (1392). مناسبات اخلاق و فقه در گفتگوی دانشوران. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    34. وکیلی، محمد حسن. (1399). علم دینی از چیستی تا چگونگی. چاپ دوم، مشهد: مؤسسۀ مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام.

    مقالات:

    1. تمدّن، محمد حسین، «علم اقتصاد و مطالعات میان‌رشته‌ای»، فصلنامۀ سخن سمت، 1378، ـ (5)، 21ـ 13.
    2. پاکتچی، احمد، «الزامات زبان‌شناختی مطالعات میان‌رشته‌ای»، فصلنامۀ مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی،1387، 1 (1)، 135ـ 111.
    3. حاتمی، محمدرضا و روشن چشم، حامد، « راهکار همگرایی رشته‌های علمی در مطالعات میان‌رشته‌ای»، فصلنامۀ مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 1390، 3 (4)، 60- 45.
    4. خورسندی طاسکوه،‌ علی، «تنوع گونه‌شناختی در آموزش و پژوهش میان‌رشته‌ای»، فصلنامۀ مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 1388، 1 (4)، 83ـ 58.
    5. ریسمانباف، امیر، «بازکاوی پندار بین‌رشته‌ای بودن علم اطلاعات»، مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، 1388، 16ـ 1 (3)، 146ـ 113.
    6. Hubenthal, U.(1994). Interdisciplinary thougt. Issues in Integrative Studies, 12: 55- 75.
    7. Klein, J. T. (2008). Evaluation of interdisciplinary and transdisciplinary research: a literature review. American journal of preventive medicine, 35(2), 116- 123.
    8. Repko, A. F. (2005). Interdisciplinary practice: A student guide to research and writing. Boston: Pearson Custom.
جستارهای فقهی و اصولی
دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 36
مقالات علمی پژوهشی
مهر 1403
صفحه 37-65

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار