بررسی مشروعیت موقوفه شدن شخص حقوقی

نوع مقاله : پژوهشی (داوری سریع)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه مفید، قم، ایران (نویسنده مسئول).

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه مفید، قم، ایران.

10.22034/jrj.2025.69973.2875

چکیده

جایگاه نهاد وقف در امور اجتماعی و تأثیر آن در بخش­ های مهم اقتصادی اکنون بیش از هر دوران دیگری قابل‌مشاهده است. بسیاری از اشخاص حقیقی و حقوقی از این نهاد پرثمر بهره‌مند هستند. فعالیت اقتصادی تحت مدیریت متولی در نهاد وقف جهت بهره‌برداری مناسب، کارآمدی اموال موقوفه، راکد نشدن آن، تغییر و تبدّل در اموال موقوفه و فراورده‌ها و ارزش‌افزوده‌های آن در زمان­های متفاوت برای پیشرفت و رشد یا جهت جلوگیری از کاهش ارزش اموال موقوفه، لازم و ضروری است. اکنون پرسش این است که این ضرورت فعالیت اقتصادی در نهاد وقف را از چه طرقی می­ توان به دست آورد؟ «وقف شخص حقوقی» یکی از راهکارهای پرثمر و سودمند برای بهره‌وری هرچه بهتر و بیشتر از نهاد وقف است.  پژوهش توصیفی و تحلیلیِ حاضر در پیِ اثبات مشروعیت وقف شخص حقوقی است. از رهگذر و پذیرش دو شرط عینیت و مملوکیت با ادله چهارگانه می­توان مشروعیت وقف شخص حقوقی را اثبات کرد و آن را وقفی مدرن به شمار آورد. با مشروعیت وقف شخص حقوقی، افراد می‌توانند با طی کردن مقدمات قانونی، شخص حقوقی را بدواً به‌صورت موقوفه تأسیس کنند. در این صورت کلیه اموال و دارایی ­ها در ملک و تصرف شخص حقوقی است و نماینده شخص حقوقی اختیار دارد به اقتضاء شرایط اقتصادی و غبطه شخص حقوقی فعالیت کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Examining the Legitimacy of Endowing a Legal Person

نویسندگان [English]

  • Ali Karimi 1
  • Seied Mahdi Narimani Zaman Abadi 2
1 Figh and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, Mofid University, Qom, Iran.
2 Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Faculty of Theology, Mofid University, Qom, Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Legal entity endowment"
  • "Traditional endowment"
  • "Ain credit"
  • "Modern endowment"

اصل مقاله

به فایل PDF مراجعه نمایید.

مراجع

  1. قرآن کریم

    2.  

    1. آخوند خراسانی، محمدکاظم. (1413ق). کتاب فی الوقف. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
    2. آل ‌عصفور، حسین بن محمد. (بی­تا). الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع. قم: المیرزا محسن آل عصفور.
    3. آملی لاریجانی، صادق. (1398). درس خارج فقه وقف. https://amolilarijani.ir/LessonDetail/1773
    4. آملی لاریجانی، صادق. (1400). درس خارج فقه وقف. https://amolilarijani.ir/LessonDetail/6193
    5. ابراهیمی سالاری، تقی، نریمانی زمان‌آبادی، سیدمهدی، سید حسینی، سیدمحمد. (1394). بررسی فقهی وقف پول. مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
    6. ابن ابی جمهور احسایی، محمد بن علی. (1405ق). عوالی اللئالی العزیزیه. قم: دار سید الشهداء للنشر.
    7. ابن ‌زهره، حمزه بن علی. (1417ق). غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع. قم: مؤسسه الإمام الصادق علیه‌السلام.
    8. ابن ‌سعید حلی، یحیی بن احمد. (1405ق). الجامع للشرایع. قم: مؤسسه سید الشهداء (ع).
    9. ابن عابدین، محمدامین. (1415ق). حاشیه رد المحتار علی الدر المختار. بیروت: دارالفکر.
    10. ابن فارس، احمد بن فارس‏. (1404ق). معجم مقاییس اللغه. قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏‏.
    11. ابن قدامة المقدسی، عبدالله. (1968م). المغنی. مصر: مکتبة القاهرة.
    12. احمد زرقا، مصطفی. (1420ق). المدخل الی نظریه الالتزام العامه فی فقه الاسلامی. دمشق: دارالقلم.
    13. ازهرى، محمد بن احمد. (1421ق). تهذیب اللغة. بیروت: دار احیاء التراث العربی‏‏.
    14. اصفهانی، محمدحسین. (1427ق). حاشیه المکاسب. قم: ذوی القربی.
    15. بیهقی، أبو بکر. (1424ق). السنن الکبری. چاپ سوم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
    16. جوهرى، اسماعیل بن حماد. (1376ق). الصحاح. بیروت‏: دار العلم للملایین‏‏.
    17. حر عاملی، محمد بن حسن.‏ (1409ق). وسائل الشیعة. قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
    18. حسینی، سیدابراهیم، و سامانی، احسان(1391). وقف از سوی اشخاص حقوقی. دوفصلنامه معرفت حقوقی، 1(3): 51-68.
    19. حسینی خامنه­ای، سیدعلی. (1392). رساله‌ی آموزشی مطابق با فتاوای مرجع عالی قدر حضرت آیت الله خامنه‌ای (مد ظله العالی). تهران:نشر فقه روز (وابسته به انتشارات انقلاب اسلامی).
    20. حسینی عاملی، سید جواد. (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
    21. حطاب رعینی، محمد بن محمد. (1416ق). مواهب الجلیل لشرح مختصر خلیل. بیروت: دارالکتب العلمیه.
    22. حلی، ابن ادریس. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. چاپ دوم، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
    23. حلی، حسن بن یوسف. (بی­تا). تذکره الفقهاء. تهران: مکتبة المرتضویة.
    24. حلی، حسن بن یوسف. (1413ق). قواعدالاحکام. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
    25. حلى، محمد بن حسن بن یوسف.‌ (1411ق). الرسالة الفخریة فی معرفة النیة. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة‌.
    26. امام خمینی، سید روح‌الله. (1392). تحریر الوسیلة. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار الإمام الخمینی (قدس سره).
    27. خوانساری، جمال‌الدین. (1364). التعلیقات على الروضة البهیة. قم: المدرسة الرضویة.
    28. خویی، سید ابوالقاسم. (1418ق). موسوعه الامام الخوئی. قم: مؤسسه إحیاء آثار الامام الخوئی.
    29. راوندی، قطب‌الدین. (1405ق). فقه القرآن. قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی (ره).
    30. رستمی، ولی، و فاطمه، افشاری(1397). بررسی چالش­های فقهی-حقوقی وقف اموال دانشگاه آزاد اسلامی. فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، 48(1): 39-58.
    31. رضایی، مجید. (1387). وقف و امور خیریه در بازار سرمایه. مجموعه مقالات همایش وقف در بازار سرمایه، قم: دانشگاه مفید.
    32. روحانی، محمدصادق. (1435ق). فقه الصادق. قم: آیین دانش.
    33. زارعی سبزواری، عباسعلی. (1430ق). القواعدالفقهیه فی فقه الامامیه. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
    34. سبحانی، جعفر. (1438ق). احکام الوقف فی الشریعه الاسلامیه الغراء. قم: مؤسسه الإمام الصادق علیه‌السلام.
    35. سمرقندی، علاءالدین. (1414ق). تحفه الفقهاء. چاپ دوم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    36. شهیداول، محمد بن مکی. (1412ق). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
    37. شهیدثانی، زین‌‌الدین بن علی. (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم: مکتبة الداوری.
    38. شهیدثانی، زین‌‌الدین بن علی. (1413ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیة.
    39. صفار، محمدجواد. (1390). شخصیت حقوقی. تهران: بهنامی.
    40. صفایی، سیدحسین، قاسم‌زاده، سیدمرتضی. (1396). اشخاص و محجورین. چاپ بیست و سوم، تهران: سمت.
    41. طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی. (1418ق). ریاض المسائل. قم: مؤسسه آل البیت (علیهم‌السلام) لإحیاء التراث.
    42. طباطبایی، سید محمدحسین. (1373). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ ششم، قم: اسماعیلیان.
    43. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1414ق). تکملة العروة الوثقى. قم: مکتبة الداوری.
    44. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1417ق). العروه الوثقی. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
    45. طبرسی، فضل بن حسن. (1410ق). المؤتلف من المختلف بین أئمة السلف. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة‌.
    46. طوسی، محمد بن حسن. (1365). تهذیب الاحکام. چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    47. طوسی، محمد بن حسن. (1407ق). الخلاف. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
    48. طوسی، محمد بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. چاپ سوم،تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    49. فولادی، کیان(1399). بازخوانی وقف شخص حقوقی در جهت توسعه نهادهای اخلاقی. فصلنامه پژوهش­های اخلاقی، 11(1): 215-232.
    50. فیض کاشانی، محمدمحسن ابن شاه­مرتضی. (1401ق). مفاتیح الشرائع. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی(ره).
    51. فیومى، احمد بن محمد. (1414ق). المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى‏. چاپ دوم، قم: موسسه دار الهجرة‏.
    52. قرشى، علی‌اکبر. (1371). قاموس قرآن. چاپ ششم، تهران: دار الکتب الاسلامیه‏.
    53. کاشف‌‌‌الغطاء، جعفر بن خضر. (بی­تا). کشف الغطاء عن مبهمات شریعه الغراء. اصفهان: مهدوی.
    54. کرکی، علی بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. چاپ دوم، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
    55. کلینی، محمد بن یعقوب. (1429ق). کافی. قم: دار الحدیث‏.
    56. لجنه الفقه المعاصر. (1401). الشخص الاعتباری. قم: نشر مرکز اداره الحوزات العلمیّه.
    57. محقق حلی، جعفر بن حسن. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: اسماعیلیان.
    58. محقق داماد، سید مصطفی، مهریار، محمد. (1399). بررسی فقهی و حقوقی وقف. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
    59. مقدس اردبیلی، احمد بن محمد. (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
    60. مروارید، حسنعلی. (1422ق). حاشیة المختصر النافع. قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
    61. 59. موسوی بجنوردی، سیدمحمد، و قهاری، ابوالفضل(1396). جایگاه وقف در اموال شخص حقوقی با تأکید بر آرای امام خمینی (ره). پژوهشنامه متین، 19(77): 1-20.
    62. موسوی سبزواری، عبدالاعلی. (1413ق). مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام. قم: السید عبد الاعلی السبزواری.
    63. مؤمن قمی، محمد. (1425ق). الولایة الالهیة الاسلامیة. قم: مؤسسه النشر الإسلامی.
    64. میرزای نوری، حسین. (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. قم: موسسه آل البیت (علیهم‌السلام).
    65. نجفی جواهری، م‍ح‍م‍دح‍س‍ن. (1362)‌. جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. چاپ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    66. عباسی خراسانی، هادی. (1401). درس خارج فقه.
    67. https://eshia.ir/feqh/archive/text/abbasi_khorasani/feqh3/1401/14010810
جستارهای فقهی و اصولی
دوره 10، شماره 3 - شماره پیاپی 36
مقالات علمی پژوهشی
مهر 1403
صفحه 1-1

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار