بررسی نگره نسبت دادن قیاس به ابن جنید

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 پژوهشگر سازمان پژوهش و تألیف کتب درسی-وزارت آموزش و پرورش

2 پژوهشگر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی

چکیده

ابن­ جنید که نام او در برخی منابع در کنار ابن ابی­ عقیل با عنوان قدما آمده، یکی از فقیهانی است که گرچه آثار او به دست ما نرسیده، اما توسط متقدمان و متأخران به اعتقاد به قیاس متّصف شده است. گزارش ­های متأخران نیز بر اساس همان نقل‌های رایج متقدمان است. حال آنکه همگان او را از اجلّای فقیهان امامیه دانسته­ اند. یکی از فقیهانی که در عصر حاضر تلاش نموده تا رفتار وی را بررسی نماید، آیت الله سیستانی است. نگارندگان با محور قرار دادن آثار ایشان و با جستجو در کتبی مانند رجال کشّی که دربردارنده جریان‌شناسی اصحاب امامان و روش‌های استنباط میان آن ­هاست کوشیده­ اند تا ضمن معنا کردن قیاس، از جزمیّت این نسبت به ابن­ جنید بکاهند و مواردی­ که موجب توهّم قیاس می‌شود را بیان نمایند. نتیجه آنکه به هیچ­ رو نمی‌توان او را به‌طور قطع عمل ­کننده به قیاس به­ معنای امروزی آن دانست و این نگره به شدّت قابل تشکیک است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Causes of Questioning Analogy by Precedent Jurisprudents: A Case study of Ibn Jonayd

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Tamaddon 1
  • Ali Elahi Khorasani 2
1 Researcher
2 The research group Applied Research Institute of Islamic jurisprudence civilization
چکیده [English]

Ibn Jonayd, whose name is mentioned alongside the name of Ibn Aqil as Qadimayn in some references, is among the jurisprudents attributed to believe in analogy by some precedent and recent scholars, albeit no works of him has been at hand till now. The recent thinkers’ reports are made based on the ones they have received from the common quotations presented by the precedents. However, all of them know him as one of the most outstanding jurisprudents of Imamiyeh. Ayatollah Sistani is one of the contemporary jurisprudents who have investigated his conduct. By orienting his works, the authors of the present paper have investigated some books such as Kashhi’s Rijal which contains the trend of Imams’ companions and the methodology of deduction given by them. Attempting to define analogy, the authors have tried their best to subtilize such an attribution and to clarify the instances which lead to the misconception of analogy. It is concluded that Ibn Jonayd could not have been a jurisprudent practicing analogy as is perceived today and such a conception is vigorously skeptic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibne Jonayd
  • analogy
  • Ayatollah Sistani
  • the history of jurisprudent
  1. ابن­ بابویه قمی ،1357ش، التوحید، قم:چاپ:‌هاشم حسینی طهرانی.
  2. ابن­ بابویه قمی(صدوق)، محمد بن علی بن الحسین، 1377ق، من لایحضره الفقیه (به­کوشش: حسن موسی خرسان)، نجف: دار الکتب الإسلامیة.
  3. ابن­ حزم اندلسی، علی بن احمد، 1985م، الإحکام فی أصول الأحکام(تحقیق أحمد محمد شاکر)، بیروت: دار الآفاق الجدیدة.
  4. ابن­ حزم، 1379ق، ملخص إبطال القیاس والرأی والاستحسان والتقلید والتعلیل(تحقیق سعید الافغانی)، دمشق: مطبعة جامعة دمشق.
  5. ابن­شاذان، فضل، 1402ق، الایضاح(به­کوشش: جلال­الدین محدث ارموی)، بیروت: مؤسسة الأعلمی ‌للمطبوعات.
  6. ابن­طاووس، علی بن موسی،1370ق،کشف المحجة لثمرة المهجة، نجف:منشورات المطبعة الحیدریة.
  7. ابن­منظور، محمد بن مکرم، 1414ق، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر.
  8. اردبیلی، محمد بن علی،1403ق، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد،بیروت:دار الأضواء
  9. آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین، 1413ق، کفایة الأصول(با حواشی مشکینی)، قم: انتشارات لقمان.
  10. آمدی، علی بن محمد، 1405ق، الإحکام فی أصول الأحکام، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  11. بحرالعلوم، محمدمهدی بن مرتضی،1363ش، الرجال(معروف به الفوائد الرجالیة-تحقیق حسین و محمد صادق بحرالعلوم)،تهران:مکتبة الصادق(ع)
  12. بحرانی، یوسف بن احمد،1359ش،الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم:جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة
  13. پاکتچی، احمد و گرجی،ابوالقاسم،1373ش،دایرة المعارف بزرگ اسلامی(مدخل اجتهاد)،تهران:مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی
  14. تمدن،حمیدرضا؛ الهی­خراسانی، علی، نقش­یابی عدالت در اجتهاد  فقهی در پرتوی بررسی چالش حکمت­انگاری عدالت در خطابات قرآنی، مجله علمی‌پژوهشی کاوشی نو در فقه، دوره23، شماره87، بهار و تابستان1395
  15. حائری اصفهانی، محمدحسین، 1363ش، الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة، قم:دار إحیاء العلوم الإسلامیة
  16. حرّانی، ابن شعبه،1404ق، تحف العقول، قم:مؤسسه انتشارات اسلامی
  17. حرّعاملی، محمد بن حسن، 1409ق، وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل البیت(:)
  18. حکیم،محمدتقی،1394ش،الاصول العامة للفقه المقارن،تهران:مجمع جهانی تقریب مذاهب
  19. حلّی، ابن ادریس1410ق، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی ‌وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
  20. ربانی، سید محمد علی، حجیة الخبر الواحد (تقریرا لدروس آیة الله العظمی ‌السید علی الحسینی السیستانی)، رهیاب: fa.shafaqna.com/news/169630/
  21. ربانی، سید محمد علی،مباحث الحجج (تقریرا لدروس آیة الله العظمی ‌السید علی الحسینی السیستانی)، رهیاب:www.taghrirat.net
  22. سید مرتضی،علی،1384ش،الذریعة الی اصول الشریعة(به­کوشش ابوالقاسم گرجی)،تهران:دانشگاه تهران
  23. سیدمرتضی،علی،1415ق، الانتصار فی انفرادات الامامیه، قم:جماعة المدرسین بالحوزة العلمیة،مؤسسة النشر الإسلامی
  24. سیستانی، سید علی حسینی،1414ق، قاعدة لا ضرر و لا ضرار (للسیستانی)، قم:دفتر آیة الله سیستانی
  25. شوشتری،محمد تقی،1410ق، قاموس الرجال،قم:جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،دفتر انتشارات اسلامی
  26. صفار،محمد بن حسن،1404ق، بصائر الدرجات، تهران:منشورات الأعلمی
  27. طبرسی، احمد بن علی،1403ق، الاحتجاج، مشهد: نشر مرتضی
  28. طوسی،محمد بن حسن ، 1403ق،عدّة الأصول(به کوشش محمد مهدی نجف)،قم:مؤسسة آل البیت
  29. طوسی،محمد بن حسن،بی­تا، الفهرست(به کوشش محمد صادق بحرالعلوم)، نجف:کتابخانة مرتضویه
  30. عاملی، شهید ثانی، زین الدین بن علی،۱۴۱۰ق، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّی - کلانتر)،قم: کتابفروشی داوری
  31. عاملی، شهید ثانی،1413ق، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم:مؤسسة المعارف الإسلامیة
  32. علامه حلّی ، 1411ق،ایضاح الاشتباه، قم،  دفتر انتشارات اسلامی ‌وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
  33. علامه حلّی،حسن بن یوسف بن مطهر اسدی،1387ق، رجال العلامة =خلاصة الأقوال(یک جلدی)،نجف: منشورات المطبعة الحیدریة
  34. علم الهدی،علی بن الحسین،بی­تا، رسائل الشریف المرتضی(به کوشش مهدی رجایی زیر نظر احمد حسینی اشکوری)،قم:دار القرآن الکریم
  35. غزالی،محمد بن محمد،1356ق، المستصفی من علم الأصول، القاهرة:المکتبة التجاریة الکبری
  36. قطیفی،سید عدنان، 1414ق، الرافد فی اصول الفقه(محاضرات آیة العظمی‌سیدعلی الحسینی السیستانی)، قم:دفتر آیت الله العظمی‌سیستانی
  37. کاظمی‌تستری،اسد الله بن اسماعیل،بی تا،کشف القناع عن وجوه حجیة الإجماع،الطبعة الحجریة
  38. کشی، محمد بن عمر بن عبدالعزیز،1348ش،رجال کشّی، اختیار معرفة الرجال(تصحیح حسن مصطفوی)،مشهد:دانشگاه مشهد
  39. کلینی،محمد بن یعقوب،1369ش،اصول الکافی،تهران:کتاب فروشی علمیه اسلامیه
  40. مجلسی اصفهانی،محمد باقر بن محمد تقی،1410ق، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الطبع و النشر
  41. محقق حلی،جعفربن حسن،1403ق،معارج الأصول،قم:مؤسسة آل البیت(:)
  42. محقق کرکی،علی بن حسین،1396ق،رسالة فی طریق استنباط الأحکام(تحقیق عبدالهادی فضلی)،قم:مکتبة الاسلامیة الکبری
  43. مدرسی طباطبایی،سید حسین،1395ش،مکتب در فرآیند تکامل،تهران:نشر کویر.
  44. مظفر، محمدرضا،1373ش،اصول الفقه،قم:مؤسسه اسماعیلیان
  45. مغنیه، محمد جواد،1421ق،فقه الإمام الصادق 7، قم:مؤسسه انصاریان
  46. مفید بی­تا،المسائل السرویة(تحقیق عبدالحمید صائب)، قم: المؤتمر العالمی‌لألفیة الشیخ المفید
  47. مفید، 1413ق، الإختصاص(با تصحیح و تعلیق علی اکبر غفاری)،قم:کنگره هزاره شیخ مفید
  48. مفید،1414ق، التذکرة بأصول الفقه(تحقیق مهدی نجف)،بیروت:دار المفید للطباعة و النشر و التوزیع
  49. مفید،محمد بن محمد،بی تا،المسائل الصاغانیة، قم:المؤتمر العالمی‌لألفیة الشیخ المفید
  50. مکارم شیرازی،ناصر،1386ش،أنوار الأصول(بتقریر احمد قدسی)،قم:مدرسه امام علی بن ابیطالب(7)
  51. میرزای قمی،ابوالقاسم بن محمد حسن،1378ش،قوانین الأصول،تهران:مکتبة العلمیة الاسلامیة
  52. نایینی،محمد حسین،1418ق،رسالة الصلاة فی المشکوک،قم:موسسة آل البیت لإحیاء التراث
  53. نجاشی، احمد بن علی، 1407ق، الرجال(به­کوشش:سیدموسی شبیری­زنجانی)، قم: دفتر انتشارات اسلامی ‌جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
  54. وحید بهبهانی ،1415ق،الفوائد الحائریة،قم:مجمع الفکر الإسلامی
  55. وحید بهبهانی،القیاس؛ابطال القیاس، نسخه خطی(محل نگهداری:کتابخانه دانشگاه امام صادق علیه السلام)
  56. وحید بهبهانی،محمد باقر بن محمد اکمل،1417ق،حاشیة مجمع الفائدة و البرهان،قم:مؤسّسة العلّامة المجدِّد الوحید البهبهانی
  57. وحید بهبهانی، 1410ق، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، مشهد:بنیاد پژوهش‌های اسلامی مترجم:محمد آصف فکرت
  58. الهی­ خراسانی، علی، 1395ش، نظریه اعتبار قانونی در گذار از شخصیت­گرایی (در پرتو اندیشه آیت­الله العظمی سیستانی)، قم:پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.