بازخوانی انتقادی دیدگاه محقق خراسانی(ره) در تجری با تکیه بر نظرات حضرت امام خمینی(ره)

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 دانشیار رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه ایلام (نویسنده مسئول)

2 استادیار رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران

3 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران

چکیده

تجرّی به معنای مخالفت کردن با حجّت شرعی یا عقلی است بدون آنکه مخالفتی با واقع شده باشد. این مسأله از مقولاتی است که بسته به نوع نگاه به آن دارای ماهیت متفاوت می­شود؛ اما چون در دانش اصول فقه به آن پرداخته می­شود، در حکم آن میان اصولیان اختلاف نظر وجود دارد. در این میان محقّق خراسانی قائل به حرمت آن و استحقاق عقاب برای فردی است که این کار را انجام می ­دهد. وی برای اثبات نظر خود به موارد و ادله ­ای چند اشاره نموده و به مباحث دخیل در این بحث مانند عدم اختیاری بودن فعل متجرّی، بررسی اختیاری بودن مقوله اراده یا عدم آن و بررسی قرب و بعد انسان نسبت به ساحت مولا اشاره می ­کند. در مقابل این دیدگاه، امام خمینی با بررسی دقیق ماهیت تجرّی، قائل به عدم حرمت و عدم استحقاق عذاب نسبت به متجرّی است و با این ملاک به نقد دیدگاه ­های محقّق خراسانی پرداخته است. در این نوشتار که به شیوه توصیفی تحلیلی صورت گرفته، ضمن پذیرش فقهی بودن ماهیت تجرّی، صحّت و دقّت نظر امام خمینی در موارد مورع نزاع مورد تأیید قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Tajarri from Muhaqeq Khorāsāni’s and Imam Khomeini’s Perspectives

نویسندگان [English]

  • Taher Alimohammadi 1
  • Mohammad mehdi Zarei 2
  • Hamzeh Nazarpour 3
1 Associate Professor at Ilam University
2 Assistant Professor at Mazandaran University
3 Ph.D. student of jurisprudence and the basics of Islamic law of Mazandaran University
چکیده [English]

Tajarri means disagreement with legal or intellectual proofs without any disagreement with the fact. Tajarri is among the subject that finds different entities based on the approach taken to it, but as this subject is discussed in the principle of jurisprudence, there might be different views and rulings by the Osūli scholars on that. Muhaqeq Khorāsāni maintains that tajjari is illegal and the one who does so deserves punishment. To support his claim, he mentions some proofs and believes that the motejarri is obliged to do so and Muhaqeq examines the arbitrariness of freewill and determination and he also studies the dimensions of human’s proximity and distance to his lord to shed more lights on this issue. On the contrary to what Muhaqeq has mentioned, having examined the nature of tajarri, Imam Khomeini is of the opinion that motejarri has committed no illegal act and does not deserve any punishment. Thus, he has criticized Muhaqeq by proposing this criterion. Deploying a descriptive-analytical method, the authors have approved the jurisprudential nature
of tajarri and approved that Imam Khomeini’s approach to this issue is more authentic on his dispute with Muhaqeq Khorāsāni.
Key words: Tajarri, freewill, authority, multiplicity of punishments, Muhaqeq Khorāsāni, Imam Khomeini

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tajarri
  • freewill
  • authority
  • multiplicity of punishments
  • Muhaqeq Khorāsāni
  • Imam Khomeini

عنوان مقاله [العربیة]

قراءة نقدیة فی رؤیة المحقق الخراسانی عن التجری علی أساس آراء الإمام الخمینی ره

چکیده [العربیة]

التجری‌هو‌مخالفة‌الحجة‌الشرعیة‌أو‌العقلیة‌دون‌مخالفة‌الواقع وهو‌من‌المسائل‌التی‌لها‌ماهیة‌مختلفة‌ ً اعتمادا‌علی‌طبیعة‌النظر‌الیها،‌لکن‌بما‌أنها‌
ُیتطرق‌إلیها‌فی‌علم‌أصول‌الفقه،‌فقد‌اختلف‌الاصولیون‌فی‌حکمها.
فقد‌یری‌المحقق‌الخراسانی‌ بحرمته‌واستحقاق‌العقاب‌لمن‌ارتکبه‌ ً استنادا‌بأدلة‌
متعددة.‌ویشیر‌إلی‌المباحث‌الدخیلة‌والمرتبطة‌فی‌هذا‌البحث‌کمسألة‌عدم‌اختیاریة‌
الفعل‌المتجری،‌دراســـة‌اختیاریة‌مسألة‌الإرادة‌أو‌عدمها،‌وکذلک‌دراسة‌مسألة‌قرب‌
الإنسان‌أو‌بعده‌عن‌ساحة‌المولی‌.
وعلی‌النقیض‌من‌هذا‌الرأی،‌یری‌الإمام‌الخمینی‌بعد‌التدقیق‌فی‌ماهیة‌التجری،‌
بعدم‌حرمة‌التجری‌وعدم‌استحقاق‌العذاب‌للفرد‌المتجری،‌منتقدا‌بذلک‌رأی‌المحقق‌
الخراسانی‌فی‌المسألة.
یؤید‌المقالی‌فی‌دراسته‌هذه‌التی‌کتبها‌بطریقة‌توصیفیة‌–‌تحلیلیة،‌صحة‌رأی‌الإمام‌
الخمینی‌وإمعانه‌فی‌المسألة،‌مع‌قبوله‌بأن‌ماهیة‌التجری‌فقهیة‌ولا‌الصولیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التجری
  • الإرادة
  • الاختیار
  • تعدد‌العقاب
  • المحقق‌الخراسانی‌
  • الإمام‌الخمینی

به فایل PDF مراجعه نمایید