بازخوانی و تعمیم ادله منع اجرای حدود در سرزمین دشمن در جهان معاصر

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشگاه فردوسی، مشهد ـ ایران؛

2 دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه فردوسی، مشهد- ایران.

چکیده

یکی از موضوعاتی که در متون روایی به آن اشاره شده و متعاقباً فقهای امامیه بدان پرداخته‌اند، حکم منع ‌اجرای‌ حدود در سرزمین دشمن است. این حکم به دو صورت مطلق و مقید وارد شده‌ است. در حکم مطلق، اجرای حد در سرزمین دشمن به­ طور کلی ممنوع اعلام شده ‌‌است، اما در حکم مقید، منع اجرای آن در سرزمین دشمن منوط به خوف الحاق محکوم علیه به دشمن شده‌ است. برخی، «خوف الحاق به دشمن» را علت حکم و بعضی آن را حکمت حکم می‌دانند؛ لکن عده‌ای با برگزیدن یک رویکرد ترکیبی، جمع بین علت و حکمت در یک حکم را ممکن دانسته‌اند. این پژوهش با پذیرش دیدگاه اخیر معتقد است؛ خوف الحاق به دشمن از آن جهت که قابلیت تسرّی به احکام مشابه مانند شلاق تعزیری یا قصاص را دارد، علت حکم است و از آن جهت که در صورت فقدان آن و وجود تبعات دیگر، باز هم باید از اجرای مجازات‌ حدّی و نظیر آن خودداری نمود، حکمت حکم است. به اعتقاد نگارندگان، با شکل‌گیری سازمان‌های بین‌المللی حقوق بشری و ظهور تکنولوژی‌های نوین، الحاق فرد به دشمن نسبت به زمان معصوم؛ آسان‌تر و پیامدهای آن برای جامعه اسلامی گسترده‌تر ‌است. همچنین توسعه فضای سایبر در عصر جهانی‌شدن، باعث کاهش اهمیت مرزهای جغرافیایی شده و نیز تمییز مفهوم سرزمین دشمن را با ابهام مواجه ساخته‌ است؛ لذا بازخوانی و تعمیم این حکم به دیگر مجازات‌های در حال اجرا در سرزمین‌های اسلامی ضروری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Rethinking and Generalization of evidence to Prohibition of Ḥudūd execution in enemy's territory in the Contemporary World

نویسندگان [English]

  • Mohammad hassan Maldar 1
  • Abdoreza Javan Jaafari Bojnordi 2
1 Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, Ferdowsi University, Mashhad, Iran
2 Associate Professor of Criminal Law and Criminology Ferdowsi University of Mashhad- Iran; (Corresponding Author)
چکیده [English]

According to the Jurisprudential texts and subsequently dealt with by the Shiite juristsis the prohibition rule of the Ḥudūd execution in enemy's territory. This rule is shaped in two parts:  Absolute and Qualified Terms. In absolute terms, the Ḥudūd execution in enemy’s territory is unquestionably prohibited; but, as a qualified meaning, the prohibition of the Ḥudūd execution in enemy’s territory) is the subject to the fear of joining condemned to the Enemy. Concerning "the fear of joining to the enemy," some jurists consider it as the ʿIllat (cause)of ruling, and the others  consider it as the Ḥikmat (philosophy) of Ruling. There is, however, a third group who believe that the combination of ʿIllat and Ḥikmat is possible. Accepting the recent view, this study believes that since the fear of joining to the enemy capable to extend to the similar sentences, such as flogging as Taʿzīrī or Qiṣāṣ (Retaliation) is the ʿIllat of ruling and since the absence of this fear and existence of other ramifications the Ḥad sentence and other similar Punishments should not be carried out in enemy’s territory this fear can be considered as the Ḥikmat. According to this writing, formation of international human rights organizations and the advent of technology, make joining to the enemy is much easier than Imam’s era.  The consequences of application of these punishments for the Islamic society became more widespread. Also, the development of cyberspace in the age of globalization has reduced the importance of geographical boundaries and has also obscured the meaning of the enemy’s territory.  Therefore, rethinking and generalization of this provision (Prohibition the Hudud execution in Enemy’s Territory) to other punishments running in Islamic countries seems essential.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Prohibition of Ḥad Execution
  • Enemy's Territory
  • Join to enemy
  • Ḥudūd Execution
  • Ḥikmat of ruling
  • ʿIllat of ruling

عنوان مقاله [العربیة]

إعادة قراءة وتعمیم أدلة منع تنفیذ الحدود فی أرض العدو فی العالم المعاصر

چکیده [العربیة]

أحد المواضیع التی ورد ذکرها فی النصوص الروائیة والتی تناولها فقهاء الإمامیة فیما بعد، هو حکم منع إقامة الحدود فی أرض العدو. لقد ورد هذا الحکم فی شکلین مطلق ومقید. فی الحکم المطلق یمنع بشکل عام إقامة الحد فی أرض العدو؛ لکن فی الحکم المقیّد، فإنّ منع تطبیق الحدود فی أرض العدو منوط بخوف إلحاق المحکوم علیه بالعدو. فیما یتعلق بموضوع «خوف الالتحاق بالعدو» یعتبره البعض علة الحکم، والبعض الآخر یعتبرها حکمة الحکم. بینما قام بعض المؤلفین باختیار نهج مشترک، وهو أن الجمع ممکن بین السبب والحکمة.


ترى هذه الدراسة بقبولها الرأی الأخیر، أن الخوف من الالتحاق بالعدو بسبب قابلیتها للتوسع والتسری إلى أحکام مشابهة کالجلد أو القصاص یکون علة الحکم، ولأنه فی غیابه و وجود تبعات أخرى فإنه ینبغی أیضاً الامتناع عن إقامة عقوبة الحد وأمثال ذلک یکون حکمة الحکم.


وبحسب مؤلفی البحث فإنه مع تشکیل منظمات حقوقیة دولیة وظهور تقنیات جدیدة، أصبح الانضمام إلى العدو أسهل من زمن المعصومین(ع)، واتّسعت تداعیاته على المجتمع الإسلامی. کذلک فإنّ تطور الفضاء السیبرانی فی عصر العولمة قلل من أهمیة الحدود الجغرافیة، وأضفى غموضاً فی تمییز مفهوم أرض العدو؛ لذلک وبحسب ما قیل، من الضروری إعادة قراءة هذا الحکم و تعمیمه على العقوبات الأخرى المطبقة فی بلاد الإسلام.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • منع إجراء الحدود
  • أرض العدو
  • الإلحاق إلى العدو
  • إجراء الحدود
  • حکمة الحکم
  • علة الحکم

Pdf پیوست شده

  1. قرآن کریم.
  2. آهنگران، محمدرسول و مسعودیان، مصطفی. 1388. «اجرای حدود در عصر غیبت؛ مبانی و چالش ها»، مجله حقوق خصوصی (دانشگاه تهران)، سال ششم/ بهار و تابستان/ شماره14، صص 166- 149.
  3. ابن‌قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر. 1411ق. اعلام الموقعینعن رب العالمین، جلد 3، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  4. الماسی، نجاد علی و علیزاده، عبدالرضا و کریم­پور، صالح. 1395. «نظم عمومی در رویکرد حقوقی، فقهی و جامعه­شناختی»، پژوهش­های فقهی، دوره دوازدهم/  بهار/ شماره 1، صص 36-1.
  5. بزرگمهری، مجید و عزیزی، علی. 1392. «چالش حقوق بشر در روابط اتحادیه اروپایی با جمهوری اسلامی ایران از نگاه اسناد اتحادیه اروپا»، فصلنامه پژوهش­های روابط بین الملل، دوره سوم/ بهار/ شماره 7، صص 80- 66.
  6. تبریزی، میرزا جواد. (1376). اسس الحدود و التعزیرات، جلد 1، چاپ دوم، قم: (بی‌نا).
  7. جواهری، محمد. (1428ق). الشهادات و الحدود، جلد 2، چاپ اول، قم: موسسه الخوئی الاسلامیه.
  8. حاجی ده­آبادی، احمد. (1387). قواعد فقه جزایی (حدود و تعزیرات، قصاص و دیات)، چاپ اول، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  9. حر عاملی، محمد بن حسن.  (1401ق).  وسائل الشیعه، جلد 28، قم: (بی‌نا).
  10. خوئی، سید ابوالقاسم. (بی‌تا). مبانی تکمله المنهاج، جلد 41، چاپ اول، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی(;).
  11. خوئی، سید ابوالقاسم. (بی‌تا). معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، جلد 1، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی (;).
  12. رحمتی، محمد. (1415ق). کتاب الحدود و التعزیرات، (بی­جا): دفتر آیت­الله محمد رحمتی.
  13. رضوی، سید عباس. 1378. «فروش ابزار جنگی به دشمنان دین»، مجله کاوشی نو در فقه، دوره ششم/ پاییز/ شماره 22- 21، صص 414- 389.
  14. روحانی، سید محمدصادق. (1414ق). فقه الصادق، جلد 25، قم: موسسه دار الکتاب.
  15. سبحانی تبریزی، جعفر. (1420ق). الموجز فی اصول الفقه، جلد 1، چاپ اول، قم: مؤسسه الامام الصادق(7).
  16. سبحانی تبریزی، جعفر. 1384. «نقش زمان و مکان در استنباط»، مجله فقه اهل بیت، پاییز/ شماره 43، صص 127- 53.
  17. شیدائیان، مهدی و امیری، علی. 1389. «چالش برون­فقهی اجرای حدود در عصر غیبت»، فصلنامه حقوق اسلامی، زمستان/ شماره 27، صص 137- 107.
  18. طوسی، محمد بن حسن بن علی. (1415ق). رجال الطوسی، قم: موسسه نشر اسلامی.
  19. ____________________. (1417ق). الفهرست، جلد 1، چاپ اول، قم: موسسه نشر اسلامی.
  20. عاملی، شمس‌الدین محمد (شهید اول). (1412ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، جلد 3، قم: موسسه نشر اسلامی.
  21. علیدوست، ابوالقاسم. 1383. «قاعده نفی سبیل»، مجله مقالات و بررسیها، دوره 37/ پاییز و زمستان/ شماره 76 (3)، صص 253- 231.
  22. عمید زنجانی، عباسعلی. (1373).  فقه سیاسی، تهران: انتشارات امیر کبیر.
  23. فاضل لنکرانی، محمد. (1386). تفصیل الشریعه- حدود، چاپ اول، قم: مرکز فقه ائمه الاطهار(:).
  24. فاضل مقداد، جمال الدین. (1419ق). کنز العرفان فی فقه القرآن، (بی جا): مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی.
  25. کاشانی، ملا فتح الله. (1336). تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، جلد 6، تهران: کتابفروشی محمد حسن علمی.
  26. کلانتری، علی اکبر. 1375. «دارالاسلام و دارالکفر و آثار ویژه آن دو»، مجله کاوشی نو در فقه، زمستان/ شماره 10، صص 117- 32.
  27. گلپایگانی، سید محمدرضا. (1412ق). الدر المنضود فی الاحکام الحدود، جلد1، مقرر علی کریمی جهرمی، چاپ اول، قم: دار القرآن الکریم.
  28.  ــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (بی‌تا). تقریرات الحدود و التعزیرات، جلد 1، قم: (بی‌نا).
  29. مجلسی، محمد باقر. (بی‌تا). مرآة العقول فی شرح اخبار آل رسول، جلد 23، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  30. محقق خراسانی، محمد کاظم. (بی‌تا). کفایه الاصول، قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
  31. محقق داماد، سید مصطفی. (1372). مباحثی از اصول فقه، جلد 2، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  32. ـــــــــــــــــــــــــــــ . (1393). حقوق بین‌الملل رهیافتی اسلامی، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  33. محقق مقدس اردبیلی، احمد. (1419ق). مجمع الفائدة والبرهان فی شرح إرشاد الأذهان، جلد 13، نجف: (بی‌نا).
  34. مرعشی­شوشتری، سید محمد حسن. (1380). فقه کیفری، تقریرات دوره دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
  35. مشکینی، علی. (1413ق). اصلاحات الاصول و معظم أبحاثها، چاپ پنجم، قم: دفتر نشر الهادی.
  36. مظفر، محمدرضا. (بی‌تا). اصول فقه، جلد3، قم: موسسه نشر اسلامی.
  37. معین، محمد. (1386). فرهنگ فارسی، جلد 1، گردآورنده عزیزالله علیزاده، چاپ چهارم، تهران: انتشارات ادنا.
  38. مکارم شیرازی، ناصر. (1385). بررسی طرق فرار از ربا، جلد 1، چاپ اول، قم: مدرسه الامام على بن ابى طالب7.
  39. ____________. (1390). قاعده لاضرر، ترجمه و تحقیق سید محمد جواد بنی سعید لنگرودی، چاپ اول، قم: انتشارات امام علی بن ابی­طالب(7).
  40. ____________. (1377).  انوار الفقاهه (کتاب الحدود و التعزیرات)، جلد 1، چاپ اول، قم: مدرسه الامام على بن ابى­طالب(7).
  41. منتظری، حسینعلی. )1387). مجازات­هایاسلامیوحقوقبشر، قم: ارغوان دانش.
  42. موسوی خمینی، سید روح الله. (1390ق). تحریرالوسیله، جلد 2، چاپ دوم، نجف اشرف: چاپ آداب.
  43. ________________. (1415ق).  انوار الهدایة فى التعلیقة على الکفایة، جلد 1، تهران: موسسه چاپ و تنظیم آثار امام خمینی (;).
  44. ________________. (1421ق). کتاب البیع، جلد 2 و 4، چاپ اول، تهران: مؤسسه چاپ و تنظیم آثار امام خمینی (;).
  45. نائینی، محمدحسین. (1424ق). تنبیه الأمه و تنزیه المله، چاپ اول، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  46. نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی. (1407ق). رجال النجاشی، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  47. نجفی، محمد حسن. (1981م). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، جلد 21 و 41، چاپ هفتم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  48. نوبهار، رحیم. (1394). «جستاری دربارۀ تأخیر در اجرای حد»، مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل و هشتم/ پاییز و زمستان/ شماره 2، صص 358- 337.
  49. هاشمی شاهرودی، سید محمود. (1375). «کاوشی درباره اختیار ولی امر در عفو کیفرها»، مجله فقه اهل بیت، پاییز/ شماره 7، صص 76-43.