تأملی بر حکم ابطال روزه با فرو بردن سر در آب

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان- زاهدان – ایران، (نویسنده مسئول)

2 دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان- زاهدان – ایران

چکیده

حکم فرو بردن سر در آب توسط روزه‌دار محل اختلاف جدی بین فقهای شیعه قرار گرفته‌است. فقهای اهل‌سنت نیز در این باره اختلاف نظر دارند. طبق برخی گزارش‌ها، مسمانان صدر اسلام از ارتماس جهت کم کردن دشواریِ روزه بهره می‌جستند. به‌لحاظ فهم عرفی نیز ارتماس هیچ مخالفتی با امساک و حقیقت روزه ندارد، ازاین‌رو اثبات مفطریّت آن، اثبات یک امر تعبدی محض و برخلاف فهم عرفی خواهد بود. از سوی دیگر، مفهوم مفطر قابل استعمال در معنایی اعم از تحریم و تنزیه است، بنابراین در برخی اخبار از مفطر بودن دروغ در وضو و نیز مفطر بودن غیبت در روزه سخن به‌میان آمده‌است. روایات نیز در این زمینه دچار تعارض هستند. این پژوهش که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده‌است، نشان می‌دهد ادلۀ قول مشهور قابل مناقشه است و اثبات حرمت و قضا و کفاره برای این عمل جای تأمل جدی دارد. درنتیجه به مقتضای اطلاق کتاب که بر عدم حرمت تکلیفی و وضعی دلالت دارد، به‌نظر می‌رسد جمع بین ادله با قول به کراهت که فقیه معاصر آیت‌الله سیستانی برگزیده‌است، از قوت بیشتری برخوردار بوده و دیدگاه مختار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Deliberation on the Ruling of Invalidation of the Fast by Immersing the Head in Water

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Kaykha 1
  • Hamid Moazzeni 2
1 Associate Professor at Department of Jurisprudence and Foundations of Islamic Law, Zahedan;
2 PhD Sudent at Department of Jurisprudence and Foundations of Islamic Law, Zahedan; moazzeni62@gmail.com
چکیده [English]

 There is a substantial disagreement among Shīʿī fuqahā (jurists) on the ḥukm (ruling) of immersing of the head in water by a fasting person. There is also a disagreement between Sunni fuqahā. According to some reports, early Muslims used immersion (irtimās) to reduce the difficulty of fasting. In terms of conventional understanding, immersion has no objection to imsāk (abstention) and the reality of fasting therefore, proving its mufṭirāt (things that break the fast) will be proof of a pure devotional matter and is contrary to conventional understanding. On the other hand, the concept of muftir can be used in a meaning that includes both prohibition and divine transcendence. Thus, it is mentioned in some narrations that lying invalidates the wuḍū (ablution) and backbiting invalidates the fasting. There is also a conflict between the narrations in this regard. This study, which has been done by descriptive-analytical method, shows that the evidence of the generally accepted view is debatable and the proof of invalidation, qaḍā (fulfillment of neglected duties), and kaffārah (atonement) for this action is a matter for serious consideration. As a result, according to the iṭlāq (inclusiveness) of the Holy Qurʼān which indicates the lack of conventional and obligatory prohibition, it seems that a combination of evidence with the view of kirāhah (disapproval), which was chosen by Āyatullāh al-Sīstānī, the contemporary faqīh, is more acceptable and it is the selected view.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fasting
  • mufṭirāt (things breaking the fast)
  • immersion (irtimās)

عنوان مقاله [العربیة]

حکم بطلان الصوم عند رمس الرأس فی الماء؛ وقفة نقدیة

چکیده [العربیة]

اختلف فقهاء الإمامیة کما فقهاء أهل السنة فی حکم رمس الرأس فی الماء عند الصوم.
وفقا لبعض الأخبار، کان المسلمون الأوائل یلجؤون إلى الارتماس للحد من صعوبة الصوم. ولا یخالف الارتماسُ الإمساکَ وحقیقة الصوم من حیث الفهم العرفی، لذلک فإنّ إثبات مفطریة الارتماس، یکون إثباتا لأمر تعبدی محض ومخالفاً للفهم العرفی له.
من جانب آخر فإنّ ما یفهم من المفطریة یشمل کلا من التحریم والتنزیه، لذلک جاء فی بعض الأخبار مفطریة الکذب والغیبة فی الصوم.
کما أنّه یوجد تعارض فی الروایات فی هذه المسألة.
تبیّن هذه الدراسة القائمة على المنهج الوصفی – التحلیلی، أنّ أدلة قول المشهور فی هذه المسألة قابلة للنقاش، وإثبات الحرمة والقضاء والکفارة لها أمر یتطلب مزیدا من التأمل والنظر.
وعلیه، یبدو أنّه بمقتضى إطلاق الآیات الدال على عدم الحرمة التکلیفیة والوضعیة فإنّ الجمع بین الأدلة عبر القول بالکراهة والذی اختاره المرجع المعاصر آیة الله السیستانی، هو الرأی الأقوى فی المسألة وهو القول المختار.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الصوم
  • مفطرات الصوم
  • الارتماس

به فایل PDF مراجعه نمایید.

  1. قرآن کریم
  2. آخوند خراسانى، محمدکاظم. (1409ق). کفایة الأصول. قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
  3. ابن‌عثیمین. (بی‌تا). فتاوى نور على الدرب. بی‌جا: (بی‌نا).
  4. ابن‌بابویه، محمدبن على. (1362). الخصال. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  5. ابن‌بابویه، محمدبن على. (1413ق). من لا یحضره الفقیه. چاپ دوم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  6. اشتهاردى، على‌پناه. (1417ق). مدارک العروة. تهران: دار الأسوة للطباعة و النشر.
  7. الاعرجی، زهیر. (1387). النّظام الصحّی والسیاسة الطبیة فی الإسلام. بازیابی‌شده در تاریخ 30 شهریور 1400، از
  8. https://b2n.ir/w50009
  9. ایروانى، على. (1422ق). الأصول فی علم الأصول. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  10. بجنوردى، حسن. (1377). القواعد الفقهیة. قم: نشر الهادی.
  11. حسینى روحانى، سید محمدصادق. (بی‌تا). فقه الصادقA. قم: انتشارات آئین دانش.
  12. حلى، ابن‌ادریس. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. چاپ دوم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  13. حلى، علامه. (1412ق). منتهى المطلب فی تحقیق المذهب. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
  14. حلى، علامه. (1413ق). مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة. چاپ دوم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  15. حلى، نجم‌الدین. (1407ق). المعتبر فی شرح المختصر. قم: مؤسسة سیدالشهداءA.
  16. حلى، مقداد‌بن عبدالله. (1404ق). التنقیح الرائع لمختصر الشرائع. قم: انتشارات کتابخانۀ آیة الله مرعشى نجفى(ره).
  17. خرازى، محسن. (1422ق). عمدة الأصول. قم
  18. خویى، سید ابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی. (1418ق). قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
  19. رشتى، حبیب‏الله بن محمدعلى. (بی‌تا) بدائع الأفکار. قم: مؤسسۀ در راه حق.
  20. سبحانى تبریزى، جعفر. (1388). الوسیط فی اصول الفقه. چاپ چهارم. قم: موسسة الإمام الصادقA.
  21. سبحانى تبریزى، جعفر. (1424ق). إرشاد العقول الى مباحث الأصول. قم: موسسة الإمام الصادقA.
  22. سبزوارى، سید عبدالأعلى. (1413ق). مهذّب الأحکام. چاپ چهارم، قم: مؤسسة المنار.
  23. سیستانى، سید على. (بی‌تا). منهاج الصالحین. قم: مکتبة آیةالله سیستانی.
  24. شریف مرتضى، على‌بن حسین. (1415ق). الانتصار فی انفرادات الإمامیة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  25. حر عاملى، محمدبن حسن. (1409ق). تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة. قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
  26. صدر، محمدباقر. (1417ق). بحوث فی علم الأصول. چاپ دوم. قم: مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة.
  27. طریحى، فخرالدین. (1416ق). مجمع البحرین. چاپ سوم. تهران: کتاب‌فروشى مرتضوى.
  28. طوسى، ابوجعفر. (1390ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  29. طوسى، محمد‌بن الحسن. (1407ق). تهذیب الأحکام. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  30. عاملى، سید محمدحسین ترحینى. (1427ق). الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة. چاپ چهارم، قم: دار الفقه للطباعة و النشر.
  31. عاملى، شهید ثانى. (1414ق). حاشیة الإرشاد. قم: مکتب الإعلام الاسلامی.
  32. علوی، ابن‌عبدالقادر السقاف. (بی‌تا). موسوعة الفرق المنتسبة للإسلام. بازیابی‌شده در 30 شهریور 1400، از
  33. https://dorar.net/firq
  34. کلینى، محمدبن یعقوب. (1407ق). الکافی. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  35. مظفر، محمدرضا. (1375). أصول الفقه. چاپ پنجم. قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  36. مکارم شیرازى، ناصر. (1428ق). انوار الأصول. چاپ دوم. قم: انتشارات مدرسة الإمام علی‌بن أبی‌طالب8.
  37. المنجد، محمدصالح. (1430ق). موقع الإسلام سؤال وجواب. بازیابی‌شده در 30 شهریور 1400، از
  38. https://lib.efatwa.ir/46221/1/0
  39. همدانى، ابن‌محمد هادى. (1416ق). مصباح الفقیه. قم: مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث.
  40. حائری یزدى، مرتضى‌بن عبد الکریم. (1426ق). شرح العروة الوثقى. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.