شیوه های معرفی نشده جمع ادلّه در کتاب جواهرالکلام و ارائه الگوریتم متناسب با آن

نوع مقاله : مقالات فراخوان روش شناسی علوم اسلامی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهدـایران

2 استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد- ایران.

3 استاد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد-ایران.

چکیده

از آنجا که پس از شناسایی یک مسئله فقهی، جست­وجو در منابع و سایر مراحل مقدماتی، ممکن است ادلّه­ ای از منابع به دست ­آید که نسبت به موضوع دارای حکم متعارض باشد؛ یکی از مراحل الگوریتم اجتهاد بذل توجه به فرآیند جمع ادلّه متعارض است. ابزارهای رفع تعارض بدوی، از حیث عملی مهمترین بخش فرآیند مزبور است. در جستار حاضر، با بررسی استقرایی در کتاب جواهرالکلام به­ عنوان نمونه انتخابی، تلاش شده شواهدی برای اثبات این انگاره ارائه شود که شیوه­ های مورد استفاده در فرآیند جمع ادلّه منحصر به شیوه­ های مرسوم و از پیش تعیین شده نیست. بررسی­ های صورت گرفته، ضمن تأیید این فرضیه، مصادیقی کاربردی از شیوه­ های معرفی نشده جمع اخبار متعارض را عرضه می­ کند. این شیوه­ ها در قالب سه ساز و کار ناهمسانی در سطح حکم اطراف تعارض، تعدّد موضوع آن­ها و استمداد از دلایل خارجی (از قبیل انقلاب نسبت)، در الگوی پیشنهادی برای ترسیم الگوریتم اجتهادی مقبول در حوزه جمع ادلّه متعارض قابل بهره­ برداری می­ باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A look at the Non-Stated methods of GatheringProofs in the “Jawāhir Al-Kalām” book & Presenting Appropriate Algorithm

نویسندگان [English]

  • MohammadAmin BozorgMehr 1
  • Hosseian Saberi 2
  • Mohammad Taghi Fakhlaee 3
1 Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
2 Professor at Department of Jurisprudence, Faculty of Theology, Ferdowsi University of Mashhad- Iran (FUM)
3 Professor at Department of Jurisprudence and Principles of Law, Ferdowsi University of Mashhad- Iran
چکیده [English]

Since it is likely to find a group of proofs which are in conflict with each other in verdict regarding one subject,  after identifying a jurisprudential problem and searching for sources and other introductory steps, the step of consolidating between the proofs becomes an essential in the algorithm of ijtihād. The tools used to resolve initial conflict, are practically the most important part of the process. The present study has attempted to find evidence through the inductive research to support the notion that the practices used in the process of gathering proofs are not confined to conventional and predetermined methods, as a selective example in the “Jawāhir Al-Kalām” Book.
The findings, while confirming this hypothesis, provide practical examples of unreported methods of gathering opposed narrations through three mechanisms including Incompatibility at the verdict of opposed parties, , Multiplicity of their subject, and finally seeking external proofs (such as ratio change Inqilāb al-Nisba) can be used in the proposed model for drawing the accepted ijtihad algorithm in the field of opposed proofs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Systematic Process of Gathering Narratives
  • Non-Stated Methods of Consolidating Narrations
  • Resolving initial Conflict of Narrations
  • Jawāhir Al-Kalām Book

عنوان مقاله [العربیة]

نظرة إلى الطرق غیر المعروفة لجمع الأدلة فی کتاب جواهر الکلام، وعرض خورازمیة مناسبة لها

چکیده [العربیة]

بعد تحدید مسألة فقهیة ما وبعد البحث والتقصی فی المصادر وفی سائر المراحل الأولیة یمکن أن نجد أدلة من المصادر لها حکم یعارض الموضوع، وعلیه فإنّ عملیة جمع الأدلة المعارضة تعدّ إحدى المراحل ذات الشأن فی خوارزمیة الاجتهاد، والتی یجدر إیلاؤها الاهتمام اللازم، ومن أهم مراحل العملیة المذکورة من الناحیة العملیة هی الأدوات المستعملة فی رفع التعارض البدوی. وتهدف هذه الدراسة وعبر الاستقراء فی کتاب جواهر الکلام _کنموذج مختار_ إلى إیجاد شواهد لإثبات قضیة تقول أنّ الأسالیب المتبعة فی عملیة جمع الأدلة لا تنحصر بالأسالیب التقلیدیة والمحدّدة سابقاً.
الدراسات التی جرت، مع التأکید على هذه الفرضیة، تعرض مصادیق عملیة لأسالیب غیر معروفة فی الجمع بین الأخبار المتعارضة، والتی یمکن استخدامها فی النموذج المقترح لرسم خوارزمیة الاجتهاد المقبولة فی مجال الجمع بین الأدلة المتعارضة وهی الآلیات الثلاث: التغایر وعدم التجانس فی مستوى حکم أطراف التعارض، وتعدد موضوعاتها، والاستعانة بالأدلة الخارجیة (من قبیل انقلاب النسبة).

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • عملیة منهجة جمع الأخبار
  • المناهج غیر المعروفة لجمع الروایات
  • رفع التعارض البدوی
  • جواهر الکلام

مراجع

  1. آخوند خراسانی، محمدکاظم. (1430). کفایة الاصول، تحقیق: علی زارعی­سبزواری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
  2. آشتیانى، محمدحسن بن جعفر. (1403). بحر الفوائد فی شرح الفرائد (طبع قدیم)، چاپ اول، قم: مؤسسه التاریخ العربی.
  3. الهی خراسانی، مجتبی. (1397). «بازخوانی مفروضات،‌ اهداف و پیامدهای الگورتیمی کردن اجتهاد»،  قابل دسترس در سایت:    http://tnews.ir/site/fb13112333729.html?refc=4
  4. اشرفی، مهدی و شمشادی، مسعود. (1397). الگوریتم و فلوچارت، چاپ اول، تهران، انتشارات حریم دانش.
  5. برجی، یعقوبعلی و فیاض، محمدصادق. (1396). «بررسی نوآوری‎های شهید صدر در جمع عرفی»، دوفصلنامه مطالعات اصول فقه امامیه، جامعة المصطفی العالمیة،  دوره 7، شماره7، بهار و تابستان 1396، صص 23-52.
  6. حرّ عاملى، محمد بن حسن. (1409). ‌تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة،‌ دوره 30 جلدی، قم: مؤسسه آل البیت.
  7. رحمانی­فرد سبزواری، علی. (1397). «بررسی نقش بعضی از علوم عقلی در اجتهاد فقهی»، دوفصلنامه مطالعات اصول فقه امامیه، جامعة المصطفی العالمیة،  دوره 1، شماره 9، بهار و تابستان1397، صص 36-7.
  8. رحیمی، هادی. (1390). «بررسی قاعدة الجمع مهما امکن أولی من الطرح و زمینه­های کاربردی آن در فقه»، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد.
  9. شیخ انصاری، مرتضی. (1428). فرائد الاصول، چاپ نهم، قم: مجمع الفکر.
  10. نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، 43 جلد، لبنان، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  11. صدر، محمد باقر. (1405). دروس فی علم الأصول، چاپ اول، بیروت: طبع دار المنتظر.
  12. صدر، محمد باقر. (1417). بحوث فی علم الأصول، چاپ سوم،  قم: مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی.
  13. طباطبایى قمى، تقى. (1371). آراؤنا فی أصول الفقه، چاپ اول، قم: محلاتی.
  14. فخلعی، محمدتقی. (1381). «تعارض ادلة شرعیه مقارنه آرای اصولیین امامیه و اهل سنت »، رساله دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه تهران.
  15. کاشف الغطاء، محمد حسین بن على بن محمد رضا نجفى. (1359). تحریر المجلة، دوره 5 جلدی، چاپ اول، عراق، نجف اشرف: المکتبة المرتضویة.
  16. لطیفی، سیده­سعیده و همکاران. (1398). «انقلاب نسبت و اعتبارسنجی آن در رفع تعارض ادلّه»، فصلنامه فقه و اصول، دانشگاه فردوسی مشهد، سال پنجاه و یکم، شماره 2، شمارۀ پیاپی 117، صص 109-127.
  17. مشکینى، میرزا على. (1416). اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، در یک جلد، چاپ ششم، قم: نشر الهادی.
  18. مشکینی، ابوالحسن. (1413). کفایة الاصول مع حواشی المحقق المشکینی، چاپ اول، قم: لقمان.
  19. مصطفوى، سید محمد کاظم. (1421). مائة قاعدة فقهیة، در یک جلد، چاپ چهارم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  20. مظفر، محمد رضا. (1430). أصول الفقه، چاپ پنجم، قم: طبع انتشارات اسلامى.
  21. نایینی، میرزا محمدحسین. (1376). فوائد الاصول، تقریر: محمدعلی کاظمی، چاپ اول، قم: جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم.
  22. واسطی، عبدالحمید. (1392). نگرش سیستمی به دین: بررسی هویت استراتژیک دین، چاپ سوم، مشهد: مؤسسه مطالعات راهبردی علوم ومعارف اسلام نور.
  23. واسطی، عبدالحمید. (1398). «روش شناسی اجتهاد تمدنی (ابزاری برای استخراج نظام­ها و فرآیندهای مورد نیاز در مقیاس یک تمدن)»، فصلنامه فقه و اصول، دانشگاه فردوسی مشهد، سال ۵۱، شماره ۳، شماره پیاپی ۱۱۸، صص 159-179.
  24. واسطی، عبدالحمید. (1396). الگوریتم اجتهاد (روش­شناسی استنباط فقهی) جلد اول: سه محور مسئله شناسی، دلیل یابی و قرینه یابی، طرح تحقیقاتی برای پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. قابل دسترس در سایت: https://www.academia.edu/38881203
جستارهای فقهی و اصولی
دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 19
مقالات علمی پژوهشی
شماره ویژه روش شناسی فقه و اصول(با حمایت میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی (دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)
شهریور 1399
صفحه 169-195

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 بهمن 1398
  • تاریخ بازنگری: 28 اسفند 1398
  • تاریخ پذیرش: 20 فروردین 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار