شاخص تحقق خلوت با نامحرم با تأکید بر فضای مجازی

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم، قم-ایران. (نویسنده مسئول)، m_60_sfazel@yahoo.com

2 طلبه سطح سه حوزه علمیه مازندران، رایانامه: f.ardeshiri@whc.ir

چکیده

میزان و کیفیت ارتباط زن و مرد یکی از مسائلی است که دین مبین اسلام برای آن اهمیت خاصی قائل شده‌است، به گونه‌ای که دستورات فراوانی برای آن صادر کرده‌است؛ دستوراتی که در علم فقه، گاهی به‌صورت حکم الزامی و گاهی به‌صورت حکم غیر الزامی مطرح شده‌اند. یکی از این دستورات، نهی از خلوت بین مرد و زن نامحرم است. خلوت به این معناست که زن و مرد نامحرمی در یک مکان، بدون حضور شخص سومی، تنها باشند و خلوت کنند. در اسلام از خلوت با نامحرم نهی شده‌است که برخی فقیهان این نهی را تحریمی می‌دانند و برخی دیگر، از آن کراهت برداشت کرده‌اند. خلوت با نامحرم از دیرباز مصادیق متعددی داشته‌است؛ اما با گسترش تکنولوژی و شیوع استفاده از فضای مجازی، خلوت با نامحرم در فضای مجازی نیز به مصادیق آن افزوده شده‌است. مقاله حاضر با مراجعه به کتب فقهی و با بررسی شرایط تحقق حکم خلوت با نامحرم و تطبیق آن با فضای مجازی، به این نتیجه رسیده‌است که شرایط نهی از خلوت با نامحرم در مورد فضای مجازی نیز وجود دارد. بنابر این، اگر خلوت با نامحرم در فضای حقیقی حرام باشد (بنابر اختلاف نظری که در مسئله وجود دارد)، خلوت در فضای مجازی نیز حرام خواهد بود و اگر در فضای حقیقی حکم به کراهت خلوت با نامحرم گردد، در فضای مجازی نیز همین حکم وجود خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Indicator of Realization on Privacy with Non-Maḥrams with an Emphasis on Cyberspace

نویسندگان [English]

  • MohammadSadeq Fazel 1
  • Fatemeh Ardeshiri 2
1 Student of Level four at Hawza Ilmiyya of Qom.
2 Student of Level Three at Hawza Ilmiyya of Mazandaran.
چکیده [English]

The extent and the quality of the relationship between men and women is one of the issues that Islām has given special importance to, as it has issued many rules for it. In jurisprudence, these rules have sometimes been presented as obligatory and sometimes as non-obligatory. One of these rules is the prohibition of being alone (khalwat) between non-maḥram men and women. Being alone ‎ means that the non-maḥram men and women must not be alone in a place without the presence of a third person. Being alone with non-maḥrams is forbidden in Islam and some jurists consider it as forbidden (ḥarām) and others as detestable (makrūh). For a long time, being alone with a non-maḥram has had many examples but with the development of technology and the growth of cyberspace, being alone with non-maḥrams in cyberspace has also been added to its examples. By referring to jurisprudential books and examining the conditions for fulfilling the ruling of being alone with non-maḥrams and applying it to cyberspace, the present study has concluded that there are conditions for forbidding being alone with non-maḥram in cyberspace. Therefore, if being alone with non-maḥrams is forbidden in face-to-face situations (based on theoretical differences that exist in this issue), being alone in cyberspace will also be forbidden, and if it is detestable (makrūh) in face-to-face situations it will also be detestable in cyberspace.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Being Alone
  • Being Alone with Strangers
  • Being Alone with Non-Maḥram
  • the Possibility of Haram Realization
  • Rībah

عنوان مقاله [العربیة]

معیار تحقق الخلوة مع غیر المحارم مع الترکیز على الفضاء الافتراضی

چکیده [العربیة]

من المسائل التی اهتم بها الإسلام اهتماما خاصاً العلاقة بین المرأة والرجل کماً وکیفاً، بحیث أصدر لها العدید من الأوامر والأحکام التی تطرح أحیاناً کحکم إلزامی وأخرى غیر إلزامی.


من هذه الأوامر النهی عن الخلوة بین الرجل والمرأة، والخلوة هی انفراد الرجل والمرأة الأجنبیین فی مکانٍ ما دون وجود شخص ثالث، فقد نهى الإسلام عن الخلوة مع غیر المحارم، وحمل بعض الفقهاء هذا النهی على التحریم، وحمله آخرون على الکراهة.


کان للخلوة مع غیر المحارم مصادیق کثیرة منذ القدم، إلا أنّه مع انتشار التکنولوجیا واتساع استخدام الفضاء الإلکترونی، تمت أضافة الخلوة مع غیر المحارم فی الفضاء الافتراضی إلى مصادیق الخلوة.


وصلت المقالة هذه بالرجوع إلى الکتب الفقهیة ودراسة شروط تحقق حکم الخلوة مع غیر المحارم وتطبیقها على الفضاء الافتراضی، إلى استنتاج أن شروط النهی عن الخلوة مع غیر المحارم تنطبق على الفضاء الافتراضی أیضاً.


لذلک إذا کان حکم الخلوة مع غیر المحارم فی العالم الحقیقی هو الحرمة (نظراً لاختلاف الآراء حول المسألة) تکون الخلوة فی الفضاء الافتراضی حراما أیضاً، وإذا حُکم بالکراهة فی العالم الحقیقی یُطبّق ذلک الحکم فی الفضاء الافتراضی أیضاً.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الخلوة
  • الخلوة مع الأجنبیة
  • الخلوة مع غیر المحارم
  • إمکانیة تحقق الحرام
  • الریبة

در دست اقدام...

  1. قرآن کریم
  2. ابن‌شعبه حرانی، حسن. (1404ق). تحف العقول. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  3. ابن‌فارس، احمد. (1404ق).  معجم مقائیس اللغة. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزۀ علمیۀ قم.
  4. اردشیری، فاطمه. (1397). خلوت با نامحرم؛ موضوع‌شناسی و احکام آن. پایان‌نامۀ منتشرنشده سطح سه. مرکز مدیریت حوزه‌های علمیۀ خواهران.
  5. اسفندیاری، آمنه. (1393). حکم بودن زن و مرد در آسانسور. وبگاه تبیان. بازیابی‌شده در یک آبان 1397، از https://b2n.ir/d40353
  6. انصاری، مرتضی‌بن محمدامین. (1415ق). کتاب النکاح. قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
  7. بحرانی، یوسف‌بن احمد.(1405ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة. تحقیق محمدتقی ایروانی و سید عبدالرزاق مقرم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  8. بخاری، محمد‌بن إسماعیل. (1422ق). الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول اللهn و سننه و أیامه. تحقیق محمد زهیر‌بن ناصر الناصر. بیروت: دار طوق النجاة.
  9. بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسن. (1387). توضیح‌المسائل مراجع. چاپ پانزدهم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  10. بهجت، محمدتقى. (1428ق). استفتاءات. قم: دفتر حضرت آیة الله بهجت.
  11. بیهقی، ابوبکر علی‌بن موسی. (1424ق). سنن البیهقی. بیروت: دارالکتب العلمیة.
  12. پسندیده، عباس. (1383). پژوهشی در فرهنگ حیا. قم: دارالحدیث.  
  13. تبریزى، جواد‌بن على. (1427ق). المسائل المنتخبة. چاپ پنجم. قم: دار الصدیقة الشهیدةh. 
  14. جزیرى، عبد الرحمن.(1419ق). الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیتb. بیروت: دار الثقلین.
  15. حسینى تویسرکانى، میرزا عبدالغفار. (1418ق). رسالة فی الغناء. قم: نشر مرصاد.
  16. حسینى روحانی، سید صادق. (1412ق). فقه الصادق8. قم: دار الکتاب ـ مدرسۀ امام صادق8.
  17. حسینى روحانی، سید صادق. (1429ق). منهاج الفقاهة. چاپ پنجم. قم: چاپ پنجم. انوار الهدى.
  18. حسینى روحانى، سید محمد.(1417ق). المسائل المنتخبة. کویت: شرکة مکتبة الألفین.
  19. حسینی سیستانی، سید علی. گفتگو با نامحرم. (بی‌تا). پرسش و پاسخ. بازیابی‌شده در یک اسفند 1398، از
  20.  https://www.sistani.org/persian/qa/01014/
  21. حسینى سیستانى، سید على. (1422ق). المسائل المنتخبة. چاپ نهم. قم: دفتر حضرت آیت‌الله سیستانى.
  22. حسینى شیرازى، سید محمد. (بی‌تا). الأسئلة و الأجوبة - اثنا عشر رسالة. بی‌جا: بی‌نا.
  23. حسینى واسطى، سید محمدمرتضى. (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
  24. خمینی، روح‌الله. (1426ق). توضیح المسائل. بی‌جا: بی‌نا.
  25. خوانسارى، سید احمد‌بن یوسف. (1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. قم: مؤسسۀ اسماعیلیان. 
  26. خویى، سید ابوالقاسم. (1416ق). صراط النجاة. قم: مکتب نشر المنتخب.
  27. دهخدا، علی‌اکبر. لغت‌نامه دهخدا. (1338). تهران: موسسۀ انتشارات چاپ دانشگاه تهران.
  28. راغب اصفهانى، حسین‌بن محمد. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت ـ دمشق: دار العلم ـ الدار الشامیة.
  29. سیفی مازندرانی، علی‌اکبر. (1375). دلیل تحریر الوسیلة. تهران: موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  30. شبیری زنجانی، سید موسی. (1430ق). رسالۀ توضیح المسائل. قم: انتشارات سلسبیل.
  31. شهید ثانى، زین‌الدین‌بن على. (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. حاشیۀ محمدرضا کلانتر. قم: کتابفروشى داورى.
  32. شهید ثانى، زین‌الدین‌بن على. (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
  33. صدوق، محمد‌بن علی. (۱۴۱۳ق). من لا یحضره الفقیه‌. تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری. چاپ دوم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.  
  34. طاهری نیا، احمد. (1386). ارتباط گفتاری زن و مرد نامحرم از دیدگاه کتاب و سنت. ماهنامۀ معرفت، 11 (122)، 113-132.
  35. طباطبایی حکیم، سید محسن.(1416ق). مستمسک العروة الوثقی. قم: مؤسسة دار التفسیر.
  36. طباطبایى قمى، سید تقى. (1425ق). هدایة الأعلام إلى مدارک شرائع الأحکام. قم: انتشارات محلاتى.
  37. عراقى، آقا ضیاء‌الدین. (1421ق). حاشیة المکاسب. قم: انتشارات غفور.
  38. علامه حلى، حسن‌بن یوسف. (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسه آل البیتb لإحیاء التراث.
  39. علی‌اکبری، نگین؛ نصیری زرندی، زینب. (1398). تأثیر فضای مجازی بر آسیب‌های اجتماعی. نشریۀ پیشرفت‌های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، 2 (16)، 63-72.
  40. فاضل موحدى لنکرانى، محمد. (1416ق). أجوبة السائلین. قم: دفتر حضرت آیة الله.
  41. فاضل موحدى لنکرانى، محمد. (1422ق). الأحکام الواضحة. چاپ چهارم. قم: مرکز فقهى ائمۀ اطهارb.
  42. فاضل هندی، محمد‌بن حسن. (1416ق). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  43. فخر المحققین، محمد‌بن حسن. (1387ق). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. تحقیق و تصحیح سید حسین موسوی کرمانی، علی‌پناه اشتهاردی، عبدالرحیم بروجردی. قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
  44. فراهیدى، خلیل‌بن احمد. (1410ق). کتاب العین. چاپ دوم. قم: نشر هجرت.
  45. قرائتى، محسن، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگى درسهایى از قرآن 1388 ش.
  46. کرکى، على‌بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. چاپ دوم. قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
  47. کلانتری، علی‌اکبر، «تنقیح مناط»، فقه، دوره 10، شماره 35، بهار 1382، ص136-178
  48. مالکی اشتری، ورام‌بن ابی فراس. (بی‌تا). تنبیه الخواطر و نزهة النواظر. تحقیق علی‌اصغر حامد. قم: مکتبه الفقیه.
  49. مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی. (1389). فرهنگ‌نامه اصول فقه. تحقیق جمعی از محققان. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  50. مصطفوى، حسن. (1402ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
  51. معین، محمد. (1371). فرهنگ معین. تهران: انتشارات امیرکبیر.
  52. مکارم شیرازی، ناصر. (1427ق). استفتاءات جدید. تحقیق و تصحیح ابوالقاسم علیان‌نژادی‌. قم: انتشارات مدرسۀ امام علی‌بن ابی‌طال8b.
  53. مکارم شیرازی، ناصر. (1426ق). أنوار الفقاهة ـ کتاب التجارة. قم: انتشارات مدرسة الإمام علی‌بن أبی‌طالب8.  
  54. منتظرى نجف‌آبادی، حسینعلى. (1415ق). دراسات فی المکاسب المحرمة. قم: نشر تفکر.
  55. نجفى، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. چاپ هفتم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  56. نوری، حسین. (1408ق). مستدرک‌الوسائل و مستنبط المسائل. قم: موسسة آل البیتb لإحیاء التراث. 
  57. یزدی سید محمدکاظم. العروة الوثقی. (1419ق). تحقیق و تصحیح احمد محسنی سبزواری‌. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.