تحلیل فقهی مشروعیت بیع پساب و فاضلاب شهری

نوع مقاله : مقالات فراخوان فقه شهر

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال ، تهران- ایران

2 استاد مدعو گروه حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال و دانش‌آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد (نویسندۀ مسئول)؛ رایانامه: aboozarafshar@gmail.com

3 استادیار گروه حقوق خصوصی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران- ایران

چکیده

در جوامع کنونی استفادۀ بهینه از فاضلاب شهری از ضرورت‎های مدیریت شهری تلقی می‌شود. یکی از دغدغه‌های جامعۀ اسلامی مبتنی بر فقه شهری، امکان مصرف آب‌های آلوده و نجس حتی پس از تصفیۀ آن است. بر این اساس، مسئلۀ معاملاتِ فاضلاب شهری که مشتمل بر آب متنجس و بول نجس است، یکی از چالش‌های فقهی است و اتفاق‌نظر فقیهان متقدم بر حرمت بیع فاضلابِ مشتمل بر بول نجس و نیز اختلاف دیدگاه در بین متأخران و معاصران دربارۀ آن، این مسئله را محل بحث و جدل قرار داده‌است. مقالۀ پیش‌رو حکم فقهی بیع پساب و فاضلاب شهری را تبیین، بررسی و تحلیل می‌کند. یافته‌های پژوهشی حکایت از آن دارد که خریدوفروش فاضلاب شهریِ تصفیه‌شده که مشتمل بر آب متنجس و بول نجس است، اگر در مصارفی استفاده شود که مشروط به طهارت نباشد ازقبیلِ صنایع و آبیاری کشاورزی، مجاز است. عمده‌ ادلۀ فقیهان متقدم در ممانعت آن، دلیل ممکن نبودنِ انتفاع حلال از آن بوده‌است؛ امری که امروزه با شهرسازی و ایجاد تصفیه‌خانه‌های فاضلاب و استفادۀ بهینه از پساب، امکان انتفاع حلال از آن میسر شده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential Analysis of the Legitimacy of the Sale of Municipal Wastewater and Sewage

نویسندگان [English]

  • Amir Baronian 1
  • Abazar Afshar 2
  • Mahdi Meyhamy 3
1 Master student of private law, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran- Iran. Mail: baronianbaronian8@gmail.com
2 Visiting Professor, Department of Private Law, Islamic Azad University, North Tehran Branch, and Doctor of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Ferdowsi University of Mashhad . Tehran-Iran.
3 Assistant Professor of Department of private Law ,North Tehran Branch ,Islamic Azad university ,Tehran- Iran.Mail: mmeyhamy@gmail.com
چکیده [English]

In modern societies, the optimal use of municipal wastewater is considered a necessity in urban management. One of the concerns of the Islamic society regarding urban jurisprudence is the possibility of consuming polluted and impure water even after its treatment. Accordingly, transactions related to municipal wastewater, including impure water and urine, have been one of the jurisprudential challenges. The consensus of the earlier jurists and the disagreement among the later and contemporary jurists regarding the prohibition of the sale of sewage containing urine has made this issue the subject of controversy. The present study examines and analyzes the issue with the aim of explaining the jurisprudential decreeon the sale of municipal wastewater and sewage. The findings of this study indicate that the purchase and sale of treated municipal wastewater containing contaminated water and urine are allowed if it is used in applications that are not conditional upon purity (ṭahārah), such as industry and agricultural irrigation. The main arguments of the earlier jurists in preventing its usage have been due to the impossibility of its lawful usage. But today, with the creation of cities, the establishment of wastewater treatment plants, and the optimal use of wastewater, the lawful (ḥalāl) use of it has become possible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Municipal Sewage
  • Wastewater
  • Polluted Water
  • Man
  • Urine
  • Impure
  • Contaminated (Mutinajis)
  • Selling

عنوان مقاله [العربیة]

التحلیل الفقهی لــمشروعیة بیع میاه الصرف الصحی

چکیده [العربیة]

یعتبر الاستخدام الأمثل لمیاه الصرف الصحی فی المجتمعات المعاصرة من ضروریات الإدارة الحضریة. أحد هواجس المجتمع الإسلامی القائم على الفقه الحضری إمکانیة استهلاک المیاه الملوثة والنجسة حتى بعد تنقیتها. وعلیه فإنّ التعامل مع میاه الصرف الصحی الحضری بما فی ذلک الماء المتنجس والبول النجس هی احد التحدیات الفقهیة، واتفاق آراء الفقهاء على حرمة بیع میاه الصرف الصحی المشتمل على البول النجس واختلاف الآراء بین المتأخرین والمعاصرین حول هذا الأمر، جعل من هذه القضیة محل بحث وجدل.


إنّ المقالة التی بین أیدینا تبحث فی هذا الموضوع المذکور وتحلله بهدف شرح الحکم الفقهی لبیع میاه الصرف الصحی. أظهرت نتائج البحث أنّ شراء وبیع میاه الصرف الصحی المعالجة بما فی ذلک کالمیاه غیر النقیة والبول النجس، إذا تم استعمالها فی استعمالات غیر مشروطة بالطهارة مثل الصناعة والری الزراعی جائز، ومعظم أدلة المتقدمین من الفقهاء فی الممانعة بدلیل عدم إمکانیة الانتفاع الحلال منه. الأمر الذی جعل الیوم إمکانیة الاستفادة الحلال منه میسراً مع التخطیط الحضری وإنشاء محطات معالجة میاه الصرف الصحی والاستخدام الأمثل لمیاه الصرف الصحی.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • میاه الصرف الصحی
  • المیاه الملوثة
  • بول الإنسان
  • النجس
  • المتنجس
  • البیع

در دست آماده سازی است

  1. * قرآن کریم

    1. اردبیلى، احمدبن محمد. (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
    2. اصفهانى، سید ابوالحسن. (1393ق). وسیلة النجاة (مع حواشی الگلپایگانی). قم: چاپخانۀ مهر.
    3. انصاری، مرتضى‌بن محمدامین. (1415ق). کتاب المکاسب. قم: کنگرۀ جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
    4. تبریزى، جوادبن على. (1416ق). إرشاد الطالب إلى التعلیق على المکاسب. قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
    5. حلى، ابن‌ادریس. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
    6. حلى، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر. (1410ق). إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
    7. حلى، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر. (بی‌تا). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة. قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
    8. خمینى، سید روح‌الله موسوى. (1415ق). المکاسب المحرمة. قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره).
    9. خوئى، سید ابوالقاسم موسوى. (1410ق). منهاج الصالحین . قم: نشر مدینة العلم.
    10. خوئى، سید ابوالقاسم موسوى. (بی‌تا). مصباح الفقاهة. بی‌جا.
    11. شهید اول، محمدبن مکى(1428ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة. مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
    12. صدر، سید محمدباقر. (1403ق). الفتاوى الواضحة وفقاً لمذهب أهل البیت.D بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
    13. طوسى، محمدبن حسن. (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى. بیروت: دار الکتاب العربی.
    14. طوسى، محمدبن حسن. (1407ق). الخلاف. مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
    15. فیض کاشانى، محمدمحسن. (بی‌تا). مفاتیح الشرائع. انتشارات کتابخانۀ آیة الله مرعشى نجفى (ره).
    16. قمّى، سید تقى طباطبایى. (1423ق).  الدلائل فی شرح منتخب المسائل. قم: کتابفروشى محلاتى.
    17. قمّى، سید صادق حسینى روحانى. (1429ق). منهاج الفقاهة. قم: انوار الهدى.
    18. کاشف الغطاء، على‌. (1432ق). کشف ابن الرضا عن الفقه الرضا. نجف: بی‌جا.
    19. مغربى، نعمان‌بن محمد تمیمى. (1385ق). دعائم الإسلام. قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
    20. مکارم شیرازى، ناصر. (1426ق). أنوار الفقاهة - کتاب التجارة. قم: انتشارات مدرسة الإمام علی‌بن أبی‌طالبA.
    21. منسوب به امام رضاA. (1406ق). فقه الرضا. مشهد: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
    22. ن، ص. (1373). بحثى اجتهادى در طهارت و نجاست. مجلۀ نقد و نظر. 1 (1)، 22-165.
    23. نجفى، محمدحسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    24. نوری، حسین. (بی‌تا). مستدرک الوسائل. قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
    25. یزدى طباطبائی، سید محمدکاظم. (1409ق). العروة الوثقى. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    26. یزدى طباطبائی، سید محمدکاظم. (1418ق). العروة الوثقى مع تعلیقات السید مصطفى الخمینی. ، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره).
    27. یزدى طباطبائی، سید محمدکاظم. (1421ق). حاشیة المکاسب. قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 26
مقالات علمی پژوهشی
با مشارکت اولین همایش ملی الهیات شهر
خرداد 1401
صفحه 65-87
  • تاریخ دریافت: 02 بهمن 1400
  • تاریخ بازنگری: 01 اسفند 1400
  • تاریخ پذیرش: 05 اسفند 1400