شرکت سهامی عام در تحلیل فقهای معاصر امامیه

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسنده

دانش آموخته سطح چهار فقه و اصول حوزه علمیه قم و رییس مرکز ملی پاسخگویی به سئوالات دینی شعبه خراسان

چکیده

شرکت سهامی عام از تأسیسات حقوقی مدرن است که تاکنون تبیین تامی از منظر فقه اسلامی دربارۀ آن صورت نگرفته‌است. بیان فقها در موضوع شرکت‌های تجاری ابهام دارد، هرچند عده‌ای از آنان تلاش کرده‌اند آن را بر مبنای شرکت‌ فقهی (مدنی) توجیه کنند. اما به‌نظر می‌رسد این نحوۀ بحث صحیح نیست و با دقت در ماهیت این شرکت‌ها می‌توان دریافت شرکت سهامی عام ماهیتاً با شرکت مدنی و فقهی متفاوت است. درواقع، شرکت سهامی عام یک نهاد و یک سازمان است، بنابراین یکی دانستن آن با عقد، نوعی تحویل یا فروکاستن این پدیدۀ چندوجهیِ اجتماعی ـ اقتصادی است. مسائل متعددی ازقبیلِ لزوم رضایت همۀ شرکا در معاملات شرکت، امتیاز خاص درنظر گرفتن برای سهام ممتاز و نیز موت و جنون برخی از شرکا، در طراحی این نهاد تعیین‌کننده و نیازمند بررسی هستند. با ملاحظۀ مجموعۀ این مسائل و چالش‌ها به‌نظر می‌رسد تبیین شرکت سهامی عام براساس فقه موجود با محذوراتی مواجه است که مهم‌ترین آن‌ها شخصیت حقوقی است. کلام فقها در بحث شخصیت حقوقی و شرکت‌های تجاری نیز منقَّح نیست. در این مقاله تلاش می‌شود با روش تحلیلی ـ توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای به این مشکل و نیز دیگر چالش‌های فقهیِ شرکت‌های سهامی پرداخته شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of Public Joint-Stock Company from the Perspective of Contemporary Jurisprudence

نویسنده [English]

  • SeyyedAbbas Dianatmoghaddam
Graduated from the Level 4 at Qom Seminary in Jurisprudence and Principles of Jurisprudence and the Head of the National Center for Answering to Religious Questions, Khorasan Branch.
چکیده [English]

A public joint-stock company is one of the modern legal institutions that has not yet been fully explained from the perspective of Islamic jurisprudence. The jurists’ opinions on the subject of commercial companies are not exhaustive, although some of them have tried to justify it based on jurisprudential or civil companies. However, it seems that this kind of discussion is not correct and by attention to the nature of these companies, it is possible to understand that a public joint-stock is inherently different from a civil and jurisprudential company. In fact, a public joint-stock company is an institution and an organization, so equating it with a contract is a kind of interpretation or reduction of this multifaceted socio-economic phenomenon. Numerous issues, which play a pivotal role in the design of this institution, need to be examined such as the need for the consent of all partners in the company’s transactions, special privileges for preferred shares, death and insanity of some partners, etc. Considering all these issues and challenges, it seems that the explanation of a public joint-stock company based on existing jurisprudence faces some restrictions. The most important of these is a legal entity. The views of the jurists are not elaborated in the discussion of the legal entity and commercial companies. Using library resources and through the analytical-descriptive method, an attempt is made in this article to address this issue as well as other jurisprudential challenges of joint-stock companies. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Joint-Stock Companies
  • Legal Entity
  • Consent of Partners
  • Khums
  • Death of Partners
  • Preferred Shares

عنوان مقاله [العربیة]

تحلیل طبیعة الشرکات المساهمة العامة من منظور الفقه المعاصر

چکیده [العربیة]

تعدّ الشرکات المساهمة العامة من الکیانات الحقوقیة الحدیثة، ولم یحصل إلى الیوم تبیین کامل لها من الناحیة الفقهیة، وکلمات الفقهاء فی موضوع الشرکات التجاریة تفتقر إلى الضبط والتنقیح، وقد نظر بعض الفقهاء إلى هذه الشرکات على أساس الشرکات الفقهیة (المدنیة)، ولکن یبدو للباحث أنّ هذه النظرة لیست صحیحة، وأنّ التدقیق فی ماهیة وطبیعة هذه الشرکات یظهر تمایزها واختلافها عن الشرکات المدنیة والفقهیة، الشرکات المساهمة العامة هی فی الحقیقة مؤسسات ومنظمات؛ ولذا فإنّ مساواتها بالعقد العادی یعنی نظرة تحدُّ من هذه الظاهرة الاجتماعیة-الاقتصادیة متعددة الأوجه ولا توفیها حقها.
هناک الکثیر من الموضوعات المهمة فی عمل هذه الشرکات تحتاج إلى دراسة معمقة، ومنها: الحاجة إلى موافقة جمیع الشرکاء على معاملات الشرکة، والامتیازات الخاصة التی تمنح للأسهم التفضیلیة، وموت وجنون بعض الشرکاء و...
یبدو بالنظر إلى مجموع هذه المسائل والتحدیات أنّ دراسة الشرکات المساهمة العامة وفق الفقه الحالی تواجه بعض القیود، من أهمها مسألة الشخصیة الاعتباریة، فآراء الفقهاء فی مسألة الشخصیة الاعتباریة والشرکات التجاریة غیر منقح أیضا.
تحاول هذه الدراسة متبعة المنهج الوصفی التحلیلی واستنادا إلى المصادر المکتبیة أن تبحث فی هذا القید وفی غیره من التحدیات الفقهیة فی موضوع الشرکات المساهمة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الشرکة المساهمة العامة
  • الشخصیة الاعتباریة
  • رضى الشرکاء
  • الخمس
  • موت الأعضاء
  • السهم التفضیلی

در حال آماده سازی.... 

  1. ابن‌بابویه، محمد‌بن‌ على. (1413ق). من لا یحضره الفقیه. چاپ دوم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  2. طوسى، محمدبن‌ حسن. (1407ق). تهذیب الأحکام. تحقیق حسن خرسان. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
  3. طوسى، محمدبن‌ حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الإمامیة. چاپ سوم. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
  4. یزدى، سید محمدکاظم. (1415ق) سؤال و جواب. تهران: مرکز نشر العلوم الإسلامی.
  5. یزدی، سید محمدکاظم. (1419ق). العروه الوثقی  المحشی.  قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  6. اصفهانی، محمدحسین. (1418ق). رسالة فی تحقیق الحق و الحکم. قم: انوار الهدی.
  7. خمینى، سید روح‌الله. (1425ق). تحریر الوسیلة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  8. بنی‌هاشمی خمینى، محمدحسن. (1424ق). توضیح المسائل مراجع. چاپ هشتم ، قم: دفتر نشر اسلامی، وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  9. خمینى، سید روح‌الله. (1422ق). استفتائات. چاپ پنجم، قم: دفتر نشر اسلامی، وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  10. موسوی خمینى، سید روح‌الله. (1424ق). استفتائات. (10جلدی). تهران: دفتر تنظیم و نشر آثار امام خمینی (;).
  11. سیستانى، سید على. (1417ق). منهاج الصالحین. چاپ پنجم. قم: دفتر حضرت آیت‌الله سیستانى.
  12. سیستانی، سید علی. (1393). رسالۀ جامع. مشهد: دفتر آیت‌الله سیستانی.
  13. خامنه‌اى، سید على. (1424ق). أجوبة الاستفتاءات (فارسى). قم: دفتر معظم له در قم.
  14. خامنه‌ای، سید علی. (1393). رسالۀ آموزشی. چاپ سوم. تهران: نشر فقه روز وابسته به انتشارات انقلاب اسلامی.
  15. خامنه‌ای، سید علی. (1394). رسالۀ آموزشی. چاپ هشتم. تهران: نشر فقه روز وابسته به انتشارات انقلاب اسلامی.
  16. شایگان، علی. (1396). حقوق مدنی ایران. تهران: مهر کلام.
  17. پاسبان، محمدرضا. (1397). حقوق شرکتهای تجاری. ویراست دوم. تهران: سمت.
  18. اسکینی، ربیعا. (1393). حقوق تجارت؛ شرکتهای تجاری. چاپ نوزدهم. تهران: سمت.
  19. خطیبی قمی، سیدکمال. (1395). قانون مدنی در نظم حقوقی معاصر. تهران: طرح نوین اندیشه.
  20. کاتوزیان ناصر. (1382). قانون تجارت در نظم کنونی حقوقی. تهران: میثاق عدالت.
  21. کاتوزیان ناصر. (1377). قانونی مدنی در نظم حقوقی کنونی. تهران: دادگستر.
  22. کاویانی کورش. (1389). حقوق شرکت‌های تجارتی. تهران: میزان.
  23. تفرشی، محمدعیسی. (1378). مباحث تحلیلی از حقوق شرکت‌های تجاری. تهران: دانشگاه شهید مدرس.
  24. فخلعی، محمدتقی؛ قاسمی، محمدعلی و حائری، محمدحسن. (1393). تحلیل فقهی شخصیت حقوقی. آموزه‌های فقه مدنی، 6 (9)، 3-30.
  25. ناجی، ستاره سادات و حسن رحیم‌زاده. (1385). ماهیت شخصیت حقوقی و نظریات مرتبط با آن. دانش پژوهان،  پاییز و زمستان (9) صفحه 1.
  26. سبحانی، جعفر. (1388). درس خارج فقه (کتاب الصلوة). مدرسۀ فقاهت، بازیابی شده در 23 آبان 1400، از https://www.eshia.ir/Feqh/Archive/Sobhani/Feqh/88