بازشناسیِ ملکۀ عدالت در قلمروِ فقه با رویکرد مبانیِ محقّق‌حائری(ره)

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسنده

دانشیار جامعة المصطفی العالمیة قم- ایران

چکیده

تحقیق حاضر، پژوهشی کتابخانه ­ای است که به مناسبت صدمین سال بازتأسیس حوزه و پاسداشت مقام علمی آیت‌الله حائری نگاشته شده است. پرسش اصلی نگارنده در ارتباط با ملکۀ عدالت از منظر فقه مبنی بر این پرسش‌ها است که آیا وصفِ ملکه و مروّت از مقوّمات عدالت است و آیا اجتناب از صغائر دخیل در آن هست یا خیر؟ در این راستا پس از مفهوم­ شناسیِ عدالت در لغت و اصطلاح، مبانی گوناگون فقها در تعریف عدالت مطرح شده و به مبنای محقّق‌حائری مبنی بر گام‌برداشتن در جادۀ مستقیم شرع تأکید شده است. همچنین دیگر مبانی؛ ازجمله مبنای دخالت ملکه و مروّت در عدالت تحت عنوان نوآوری در مقاله نقد و بررسی شده است. محقّق‌حائری در پایان، تقسیم گناه به کبیره و صغیره را پذیرفته و بر آن آثار فقهی مترتب کرده­ است؛ ازجمله زوال عدالت با ارتکاب گناه صغیره. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Distinguishing the Disposition of Justice in the Realm of Jurisprudence with the Basic Approach of Āyatollāh Ḥāʼirī

نویسنده [English]

  • Mohammad Zarvandirahmani
Al-Mustafa International University
چکیده [English]

The jurisprudence of the Ahl al-Bayt (peace be upon them) arose from the bosom of revelation, watered from the teachings of the Prophet Muḥammad and Imām ‘Alī (peace be upon them) and enriched by the tireless efforts of the students of Imām al-Ṣādiq (peace be upon him), including the efforts of Āyatollāh Ḥāʼirī. This study was written on the occasion of the 100th anniversary of the establishment of the Ḥawzah al-ʿIlmīyyah and honouring its founder. It is a study which uses the library method related to the topic of justice from the point of view of jurisprudence based on whether the description of malakah (disposition) and muruwwat is one of the elements of justice or not. Whether avoiding ṣaghāʼir (minors) involved in it or not? Thereby, after the conceptualization of justice from the aspect of words and terms, various bases of jurists have mentioned the definition of justice and their basis of taking a step on the straight path of shar’ has been emphasized. Other bases, including the basis of the interference of the malakah and muruwwat in justice, have been criticized under the title of innovation of the article. In conclusion, they have accepted the division of sin into major and minor, and have arranged jurisprudential effects on it, including the termination of justice by committing a minor sin. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Justice of Jurisprudence
  • Disposition and Justice
  • Minor Sin
  • Major Sin

عنوان مقاله [العربیة]

التعرف على العدالة فی مجال الفقه مع نهج مبانی مؤسس حوزة قم المحقق‌الحائری (ره)

چکیده [العربیة]

نشأ فقه أهل‌البیت (ع) من حضن الوحی، وسقی من ینبوع المعارف النبویة والعلویة، وتغنى بالجهود الدؤوبة التی بذلها تلامیذ الإمام الصادق ع، ومنهم المحقق الحائری‌;.

تمت کتابة هذه المقالة بمناسبة الذکرى المئویة لتأسیس حوزة قم العلمیة ومؤسسها الشیخ عبدالکریم الحائری;، وهو بحث کتب وفق منهج المکتبات یتعلق بموضوع العدالة من وجهة نظر الفقه على أساس أنه هل یکون وصفّی الملکة والمرؤة من مقوّمات العدالة أم لا؟ و هل الإجتناب عن الصغائر دخیل فی العدالة أم لا؟

فی هذا الصدد، وبعد تحدید مفهوم العدالة لغة و فی الاصطلاح، نأتی بالمبانی المختلفة للفقهاء فی تعریف العدالة ومن ثّمّ التأکید على مبانی المحقق‌الحائری; فی تعریف العدالة وهو السَّیر فی طریق الشرع المستقیم، کما یتم نقد المبانی الأخرى بما فی ذلک تدخل الملکة والمرؤة فی العدالة تحت عنوان جدید وإبداع البحث، وأخیراً قبل الباحث بتقسیم الذنب والخطیئة إلى الکبیرة والصغیرة و رتّب علیها آثاراً فقهیة منها زوال العدالة بارتکاب الصغائر.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • العدالة فی الفقه
  • الملکة والعدالة
  • الذنوب الکبیرة
  • الذنوب الصغیرة

به فایل PDF مراجعه نمایید.

  1. قرآن‌کریم
  2. ابن‌اثیر، مبارک‌بن محمد. (1367). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم: اسماعیلیان.
  3. ایزدی ­فرد، علی‌اکبر و حسین کاویار و  سید مجتبی حسین‌نژاد. (1397). «عدالت نفسانی در فقه امامیه و حقوق ایران»، مجله دیدگاه‌های حقوق قضایی، بهار 1397، شماره 81، ص29-52.
  4. حرّعاملی، محمدبن حسن. (1410ق). وسائل الشیعه، قم: مؤسسة آل‌البیت: لإحیاء التراث.
  5. حلبی، أبوالصلاح، (1403ق). الکافی فی الفقه، اصفهان: مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین (ع)
  6. حلی، حسن‌بن یوسف‌بن مطهر. (1410 ق). ارشاد الاذهان، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  7. الخوزی‌الشرتونی، سعید. (۱۳۷۱ق). اق‍رب‌ ال‍م‍وارد ف‍ی‌ ف‍ص‍ح‌ ال‍ع‍رب‍ی‍ه‌ وال‍ش‍وارد، ب‍ی‍روت‌: م‍ک‍ت‍ب‍ة‌ ل‍ب‍ن‍ان.
  8. شرتونی، سعید الخوری. (1416ق). اقرب الموارد، قم: دارُ الأسوة الطباعة والنشر.
  9. شیخ انصاری، مرتضی. (1414ق). رسائل فقهیه، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  10. شیخ صدوق، ابوجعفر محمدبن علی‌بن حسین‌بن موسی‌‌بن بابویه قمی. (1397). الخصال، قم: صادق.
  11.  صدر، سیدرضا. « العدالة فی الفقه»، مجله الهادی، سال سوم، شماره­های 2، 3، 4، 5، 6.
  12.  فراهیدی، خلیل‌بن احمد. (1409ق). کتاب العین، قم: مؤسسة الهجرت.
  13.  فیّومی، محمدبن علی. (1405ق). مصباح المنیر، قم: دارُ الهجرة.
  14. مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحار الأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.
  15. محقّق‌حائری­ یزدی، عبدالکریم. (1362). کتاب الصلاة، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی،
  16. مقدس‌اردبیلی، احمدبن محمد. (1405ق). مجمع الفائدة والبرهان، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  17. نجفی، زین ­العابدین. (1391). «مفهوم­شناسی واژه عدالت در فقه امامیه»، مجله انسان‌پژوهی دینی، پاییز و زمستان 1391، شماره 28، ص141-170.
  18. هاشمی‌شاهرودی، سید محمود. (1398). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت:، قم: موسسه دایرة المعارف فقه اسلامی.
دوره 8، شماره 3 - شماره پیاپی 28
مقالات علمی پژوهشی
شماره ویژه کنگره یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم و نکوداشت آیت الله عبدالکریم حائری یزدی
آذر 1401
صفحه 187-209
  • تاریخ دریافت: 16 مهر 1401
  • تاریخ بازنگری: 01 آبان 1401
  • تاریخ پذیرش: 12 آبان 1401