سخنِ امین در آیین دادرسی مدنی (فقه امامیه و حقوق موضوعه)

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. تهران-ایران(نویسنده مسئول)؛ رایانامه: hmohseny@ut.ac.ir

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

قاعدۀ اولیۀ این است که مدعی باید ادعای خود را اثبات کند (البینة علی المدعی). با وجود این، در فقه اسلامی ادعای امین در مواردی بدون دلیل پذیرفته شده‌است. با فرض اعتبار دیدگاه فقهی و اجرای آن در حقوق، سخن از آیین رسیدگی به ادعای امین است. در مواردی که امین در جایگاه خوانده قرار دارد و پاسخ او صرفاً رد دعوای خواهان است. مانند ادعای تلف دربرابرِ دعوای الزام به رد مال مورد امانت، یا پاسخ امین مبنی بر رد خواسته است مانند ادعای مستودع در رد مال، پاسخ او از نوع دفاع به معنای اخص است. در مواردی که ادعای امین به‌نحوی است که علاوه‌بر دفاع و رد دعوا، او می‌خواهد که دادگاه درموردِ نفر دیگر هم تصمیم بگیرد، با اجتماع شرایط دعوای تقابل، امین باید دعوای تقابل مطرح کند مانند زمانی که امین دربرابرِ دعوای الزام به رد مال و ادعای تلف مال و نیز مطالبۀ هزینه‌های نگهداری را مطرح کند. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Depositary’s Speech in Civil Procedure (Imāmī Jurisprudence and Positive Law)

نویسندگان [English]

  • Hassan Mohseni 1
  • Mohammad Nasiri 2
1 Associate Professor in Faculty of Law and Political Science University of Tehran; Tehran-Iran;(
2 PhD Student Faculty of Law and Political Science University of Tehran
چکیده [English]

The basic principle is that the claimant must prove his claim.  Despite this, in Islamic jurisprudence, the amīn’s (depositary) claim is accepted in cases without argument. Assuming the validity of the jurisprudential point of view and its implementation in law, we are discussing the process of dealing with the depositary’s claim. In cases where the depositary is in the position of the defendant and his answer is just to reject the claim of the plaintiff such as a loss claim against a lawsuit requiring the rejection of the entrusted property, or the depositary’s response is to reject the demand, such as the depositor’s claim to reject the property, his response is a defence type in a special sense. In cases where the claim of the depositary is such that in addition to rejecting the claim, he wants the court to make a decision about another person. In this case, with the combination of the conditions of a counterclaim, the depositary must raise a counterclaim, for example, when the depositary makes a claim for loss of property and maintenance costs against the claim of the obligation to reject the property.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Depositary
  • Claimant
  • Defend
  • Counterclaim
  • Islamic Jurisprudence

عنوان مقاله [العربیة]

قول الأمین فی الإجراءات المدنیة (فقه الإمامیة والقوانین الوضعیة)

چکیده [العربیة]

القاعدة الأولیة تنص على وجوب إقامة المدعی البینة التی تثبت مدعاه (البیّنة على المدّعی)، ومع ذلک نلاحظ فی الفقه الإسلامی وجود حالات یُقبل فیها ادعاء المدعی الأمین بلا بینة. ومع فرض اعتبار الرأی الفقهی وتطبیقه فی القانون والحقوق، یکون الکلام فی إجراءات التعامل مع ادعاء الأمین فی الحالات التی یکون فیها الأمین مدعى علیه ولا تکون لائحته الجوابیة إلا لرد دعوى المدعی، من قبیل ادعاء التلف فی مقابل دعوى إلزام رد المال فی حالة الأمانة، أو جواب الأمین المبنی على رد الدعوى، من قبیل ادعاء المستودع فی رد المال، فجوابه سیکون من نوع الدفاع بالمعنى الأخص.

وفی الحالات التی یکون فیها ادعاء الأمین بحیث یطلب من المحکمة مضافا إلى الدفاع ورد الدعوى اتخاذ قرارها بشأن شخص آخر مع توفر شروط الادعاء المتقابل یجب على الأمین رفع هذا الادعاء، ومثال ذلک مطالبته بتکلفة الاستیداع فی مقابل دعوى الإلزام برد المال وادعاء تلف المال.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الأمین
  • المدعی
  • الدفاع
  • الادعاء المتقابل
  • الفقه الإسلامی

در دست اقدام ....

  1. ابن‌قدامه، عبدالله‌بن احمد‌. (بی‌تا). المغنی. بیروت - لبنان: موسسة التاریخ العربی، دارالاحیاء التراث.
  2. اسماعیلی، محسن؛ نصیری، محمد. (1396). «پذیرش قول امین در فقه امامیه و آیین دادرسی مدنی»، مجلۀ دیدگاههای حقوق قضایی. 22 (79 و 80) 23-45.
  3. الماسی، نجاد علی، عبدالرضا علیزاده و صافح کریم پور. (1395). «نظم عمومی در رویکرد حقوقی، فقهی و جامعه شناختی»، پژوهشهای فقهی. 12 (1)، 1-36.
  4. بجنوردی، سید حسن. (1419ق).  القواعد الفقهیه. قم: نشر الهادی.
  5. بحرانی، یوسف‌بن احمد. (1405ق). الحدائق الناظرة فی احکام العترة الطاهرة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  6. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1391). محشی قانون مدنی. چاپ چهارم. تهران: گنج دانش.
  7. حسینی، سیّد محمّد رضا. (1390). قانون مدنی در رویۀ قضایی. چاپ پنجم. تهران: نشر مجمع علمی و فرهنگی مجد.
  8. حلی، جعفر‌بن حسن. (1408ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. چاپ دوم. قم: موسسۀ اسماعیلیان.
  9. حلی، جعفر‌بن حسن. (1418ق). مختصر النافع فی فقه الامامیه. چاپ ششم. قم: موسسة المطبوعات الدینیة.
  10. حلی، حسن‌بن یوسف. ( 1414ق). تذکره الفقهاء. قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
  11. حلی، محمد‌بن منصور. (1429ق). اجوبه مسائل و رسائل فی مختلف فنون المعرضه. قم: نشر دلیل‌ما.
  12. حلى، مقداد‌بن عبدالله سیورى. (1403ق). نضد القواعد الفقهیة على مذهب الإمامیة. قم: انتشارات کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفى (ره).
  13. حنبلی، عبد الرحمن‌بن أحمد. (1391ق). القواعد فی الفقه الإسلامی. بی‌چا. بی‌جا: مکتبة الکلیات الأزهریة.
  14. خدابخشی، عبدالله. (1392). مبانی فقهی آیین دادرسی مدنی و تأثیر آن در رویۀ قضایی. چاپ دوم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  15. سنگلجی، محمد. (1384).  قضا در اسلام. چاپ چهارم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  16. سیستانی، سید علی حسینی. (1417ق). منهاج الصالحین. چاپ پنجم. قم: دفتر حضرت آیة الله سیستانی.
  17. شمس، عبدالله. (1391). آیین دادرسی مدنی (دورۀ پیشرفته). چاپ بیست و هشتم. تهران: انتشارات دراک.
  18. شیرازی، ابراهیم‌بن علی. (بی‌تا). المهذب فی فقة الإمام الشافعی. بیروت ـ لبنان: دار الکتب العلمیة.
  19. طباطبایی، سید علی‌بن محمد. (1418ق). ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدائل. قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
  20. طوسی، محمد‌بن حسن. (1387ق). المبسوط فی فقه الامامیه. چاپ سوم. تهران: المکتبه المرتضویه الاحیا الاثار الجعفریه.
  21. عاملی، زین الدین‌بن علی. (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام قم: مؤسسة معارف الاسلامیه.
  22. عاملی، زین الدین‌بن علی. (1434ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. چاپ دوم. قم: دار العلم.
  23. عراقى، آقا ضیاء الدین، على کزازى. (1421ق). کتاب القضاء؛ تقریرات نجم‌آبادی. قم: انتشارات مؤسسه معارف اسلامى امام رضاA.
  24. غمامی، مجید و حسن محسنی. (1392). آیین دادرسی مدنی فراملی. چاپ سوم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  25. غمامی، مجید. (1383). «دعوای متقابل». مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی،  66 (520)، 225-244.
  26. کاتوزیان، ناصر. (1389). شیوۀ تجربی تحقیق در حقوق. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  27. کاتوزیان، ناصر. (1390). دورۀ مقدماتی حقوق مدنی: درسهایی از عقود معین. چاپ شانزدهم. تهران: گنج دانش.
  28. کاتوزیان، ناصر. (1391). حقوق مدنی: نظریه عمومی تعهدات. چاپ ششم. تهران: نشر میزان.
  29. کاتوزیان، ناصر. (1391). عقود معین: معاملات معوض- عقود تملیکی. چاپ یازدهم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  30. کاتوزیان، ناصر. (1398). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. چاپ پنجاه و هشتم. تهران: میزان.
  31. کاشانی، سید محمود. (1388). حقوق مدنی: قراردادهای ویژه. تهران: میزان.
  32. کریمی، عباس. (1389). آیین دادرسی مدنی. تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.
  33. کلبی غرناطی، ابوالقاسم محمد‌بن احمد. (بی‌تا). القوانین الفقهیة، بی‌چا، بی‌جا: بی‌نا.
  34. متین دفتری، احمد. (1394). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات مجد.
  35. محسنی، حسن. (1394). «رویکردی تطبیقی بر دعوا تقابل». فصلنامۀ تحقیقات حقوقی. شمارۀ 73، 167- 198.
  36. محسنی، حسن. (1395). آیین دادرسی مدنی فرانسه. چاپ چهارم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  37. محقق داماد، سید مصطفی و جلیل قنواتی و سید حسی وحدتی شبیری و ابراهیم عبدی پور. (1390). حقوق قراردادها در فقه امامیه. چاپ سوم. تهران: سمت.
  38. محقق داماد، سید مصطفی. (1387).  قواعد فقه، بخش قضایی. چاپ چهارم. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  39. مراغی، سید میر عبدالفتاح. (1417ق). العناوین الفقهیه. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  40. مرتضوی، عبدالحمید. (1392). حقوق تعهدات: تعهد به وسیله و به نتیجه. چاپ دوم. تهران: میزان.
  41. مصطفوى، سید محمدکاظم. (1421ق). القواعد- مائة قاعدة فقهیة. چاپ چهارم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
  42. مغنیه، محمدجواد. (1421ق). فقه الامام صادق ع. چاپ دوم. قم: مۀسسۀ انصاریان.
  43. مکارم، ناصر. (1411ق). القواعد الفقهیه. چاپ سوم. قم: مدرسۀ امام علی‌بن ابی‌طالبA.
  44. نجفی، محمد حسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. چاپ هفتم. بیروت ـ لبنان: دار إحیاء التراث العربی.
  45. واحدی، جواد. «دعوای متقابل». مجلۀ حقوقی و قضایی دادگستری جمهوری اسلامی ایران. 1370، شمارۀ 2، 6-21.
  1. References English
  2.  46. Oudin, Martin, 2015, Evidence in Civil Law – France, First published by Institute for Local Self-Government and Public Procurement Maribor (Lex localis).
  3. 47. Charles Laing, Stephen, 2013, Two forms of the fiduciary relationship, A dissertation submitted in partial fulfillment of the degree of Bachelor of Laws (with Honours) at the University of Otago.