ضرورت احداث علقۀ وضعی در قرارداد

نوع مقاله : پژوهشی (داوری سریع)

نویسندگان

1 مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم. قم- ایران (نویسنده مسئول)

2 دانشیار حقوق خصوصی پردیس فارابی دانشگاه تهران- قم- ایران

چکیده

مسئله اصلی تحقیق حاضر این است که از منظر فقهی آیا قرارداد لزوماً باید مبتنی بر اثری وضعی مانند ملکیت، زوجیت وغیره باشد، ‏یا صرف التزام و قرار دو طرفه برای تحقق و صحت قرارداد کافی است. برخی معتقد شده‌اند قراردادهایی که صرفاً مبتنی بر تعهد‌اند و متضمّن اثر وضعی نیستند، مصداق عقد نبوده، در نتیجه الزام‌آور تلقی نمی‌شوند. همچنین شمول ادلۀ وفا به شرط نسبت به این این قراردادها مورد تردید واقع شده است. در این مقاله ضمن تبیین ماهیت عقد، این نظریه مورد انتقاد ‏قرار می‌گیرد و اثبات می‌شود. هرچند گفتمان غالب فقه اسلامی در قراردادها، گفتمان ‏تملیک و وجود اثر وضعی است، اما قراردادهای مبتنی بر تعهد نیز مشروع و الزام‌آوراند. پس از اثبات عدم نیازمندی «عقد» به اثر وضعی، مشروعیت قراردادهای مبتنی بر التزام با توجه به نهاد «شرط» بررسی می‌شود. از آثار مهم اثبات ‏مشروعیت چنین قراردادهایی، این است که قراردادهایی مانند قرارداد استصناع، قولنامه و مانند آن در قالب تعهد در برابر تعهد الزام‌آور خواهند بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Necessity of Conventional Attachment on the Contract

نویسندگان [English]

  • Mohammed Amin Kabiri 1
  • Jallil Ghanavaty 2
1 Graduated Student in level 4 of Seminary School of Qom-Iran; (Corresponding Author)
2 Associate Professor of Tehran University (Farabi Qom);
چکیده [English]

The main issue of the current study is that, from a jurisprudential point of view, does the contract necessarily have to be based on conventional outcomes such as ownership, matrimony, etc., or is it sufficient for the fulfillment and validity of the contract by mutual commitment and agreement. Some scholars have believed that contracts that are based solely on commitment and do not include conventional outcomes are not an example of a contract, and as a result, are not considered compulsory. Moreover, the inclusion of evidence of fulfilment to the condition of these contracts is doubtful. In this study, while explaining the nature of the contract, this theory is criticized and it is proved that, although the dominant discourse of Islamic jurisprudence in contracts is the discourse of ownership and the existence of conventional outcomes, contracts based on commitment are also legitimate and compulsory. After proving that the ‘aqd (signing the agreement) does not require conventional outcomes, the legitimacy of the contracts based on obligation is examined with regard to the nature of the “condition.” One of the important effects of proving the legitimacy of such contracts is that contracts such as istiṣnāʻ (sale in the form of a manufacturing contract) contract, qolnāmeh (informal preliminary agreement) and the like will be compulsory in the form of commitment for commitment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • contract
  • ‘aqd
  • commitment
  • conventional interest
  • conceptual effect
  • condition

عنوان مقاله [العربیة]

ضرورة إحداث الأثر القانونی فی العقد

چکیده [العربیة]

تتمثل المسألة الرئیسة لهذه الدراسة فی أنه من الناحیة الفقهیة، هل یجب أن یستند العقد بالضرورة إلى أثر وضعی مثل الملکیة والزوجیة وما إلى ذلک، أم أنه کافٍ لتحقق العقد وصحته، الالتزام والاتفاق المتبادلین.


یرى البعض أن العقود التی تستند فقط إلى الالتزام ولاتتضمن الأثر الوضعی،لایصدق علیها العقد، ولذلک لاتعتبر ملزمة، کما تم التشکیک فی شمول أدلة الوفاء بالشرط لهذه العقود.


فی هذا المقال، بینما نبیّن ماهیة العقد، یتم نقد هذه النظریة وإثباتها، على الرغم من أن الخطاب السائد للفقه الإسلامی فی العقود هو خطاب الملکیة ووجود الأثر الوضعی، لکن العقود المبنیة على الالتزام هی أیضًا مشروعة وملزمة.


بعد إثبات أن "العقد" لا یحتاج إلى الأثر الوضعی، یتم الدراسة والتحقق من شرعیة العقود القائمة على الالتزام بالنظر إلى أساس وقاعدة "الشرط".


ومن الآثار المهمة لإثبات مشروعیة مثل هذه العقود أن العقود مثل عقد الاستصناع وعقد إیجار أو بیع وما فی حکمه، ستکون ملزمة فی شکل الالتزام مقابل الالتزام.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • العقود
  • العقد
  • الالتزام
  • العلقة الوضعیة
  • الأثر الاعتباری
  • الشرط

در دست اقدام برای صفحه آرایی ...

  1. *قرآن کریم.

    1. ‏‫آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین. (۱۴۰۶). حاشیة المکاسب (آخوند). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
    2. ‏‫آل‌‌کاشف‌الغطاء، محمدحسین. (۱۳۵۹). تحریر المجلة. تهران: مکتبة النجاح.
    3. ‏‫اصفهانی، محمد حسین. (۱۴۱۹). حاشیه کتاب المکاسب. قم: ذوی القربی.
    4. ‏‫اصفهانی، محمدحسین. (۱۴۰۹). الاجارة (للاصفهانی). چاپ دوم، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.
    5. ‏‫اصفهانی، محمدحسین. (۱۴۱۸). حاشیة المکاسب (حدیثه). قم: انوار الهدی.
    6. ‏‫امامی خوانساری، محمد. (بی­تا). الحاشیة علی المکاسب (امامی خوانساری). قم: [بی­ نا].
    7. ‏‫امامی خوانساری، محمد. (بی‌تا). الحاشیة الثانیة علی المکاسب. قم: مؤلف.
    8. ‏‫انصاری، مرتضی. (1415ق‌). کتاب المکاسب. قم: دبیرخانه کنگره جهانی بزرگداشت دویستمین سالگرد میلاد شیخ اعظم انصاری.
    9. ‏‫انصاری، مرتضی بن محمدامین. (۱۴۱۵ق‌). القضاء و الشهادات (انصاری). قم: المؤتمر العالمی بمناسبة الذکری المئویة الثانیة لمیلاد الشیخ الأعظم الأنصاری، الأمانة العامة.
    10. ‏‫ایروانی، علی. (۱۴۰۶ق). حاشیة المکاسب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    11. ‏‫بحرالعلوم، محمد بن محمدتقی. (۱۳۶۲). بلغة الفقیه. چاپ چهارم، تهران: مکتبة الصادق (7).
    12. ‏‏‫تبریزی، جواد. (۱۳۹۹). إرشاد الطالب إلی التعلیق علی المکاسب. قم: مطبعه مهر.
    13. ‏‫حسینی حائری، کاظم. (۱۴۲۳ق). فقه العقود. چاپ دوم، قم: مجمع الفکر الإسلامی.
    14. ‏‫حسینی شیرازی، محمد. (۱۳۸۶). من فقه الزهراء صلوات الله علیها. قم: رشید.
    15. ‏‫حسینی مراغی، عبد الفتاح بن علی. (۱۴۱۷ق). العناوین الفقهیة. چاپ دوم، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
    16. ‏‫خامنه‌ای، سید علی (حسینی). (۱۴۱۸ق). المهادنه. قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (:).
    17. ‏‫خمینی‌، سیدروح الله. (۱۳۷۶). کتاب البیع. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (;).
    18. ‏‫خمینی‌، سیدروح الله. (۱۳۸۶). کتاب البیع. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (;).
    19. ‏‫خمینی‌، سیدروح الله. (۱۳۷۹). کتاب البیع. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (;).
    20. ‏‫خویی، سیدابوالقاسم. (۱۴۰۹). مبانی العروة الوثقی. . قم: لطفی.
    21. ‏‫خویی،سیدابوالقاسم. (۱۴۱۷). مصباح الفقاهة. . قم: انصاریان.
    22. ‏‫خویی، سیدابوالقاسم. (۱۴۱۰). منهاج الصالحین. چاپ بیست و هشتم، قم: مدینة العلم، آیت الله العظمی الخوئی;.
    23. ‏‫روحانی، محمد صادق. (۱۴۱۲). فقه الصادق علیه السلام. قم: دارالکتاب.
    24. ‏‫زمخشری، محمود بن عمر. (۱۴۰۷). الکشاف. بیروت: دار الکتاب العربی.
    25. ‏‫سنهوری‌، عبدالرزاق‌ احمد. (۱۳۸۳). الوسیط فی‌ شرح‌ القانون‌ المدنی‌ الجدید. بیروت‌: دار احیا التراث‌ العربی‌.
    26. ‏‫سنهوری‌، عبدالرزاق‌ احمد. (۱۳۹۰). نظریه العقد. تهران: خرسندی.
    27. ‏‫سیستانی، سیدعلی(حسینی). (۱۴۲۲). المسائل المنتخبة. چاپ نهم، قم: مکتب آیة الله العظمی السید السیستانی.
    28. ‏‫ سیستانی، سیدعلی(حسینی). (۱۴۱۵). منهاج الصالحین. قم: مکتب آیة الله العظمی السید السیستانی.
    29. ‏‫شریعت اصفهانی، فتح‌الله بن محمدجواد. (۱۳۹۸). نخبة الأزهار فی أحکام الخیار. قم: دار الکتاب.
    30. ‏‫شریف الرضی، محمد بن حسین. (۱۳۶۸). ترجمه و شرح نهج البلاغه.
    31. ‏‫شهید اول، محمد بن مکی. (۱۴۱۰). اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة. بیروت: دار التراث.
    32. ‏‫شهید ثانی، زین‌‎الدین بن علی. (۱۴۱۳). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
    33. ‏‫شهیدی تبریزی، میر فتاح. (بی‌تا). ‏هدایة الطالب إلی أسرار المکاسب. قم: دار الکتاب.
    34. ‏‫شهیدی‌، مهدی‌. (۱۳۸۰). تشکیل قراردادها و تعهدات. تهران‌: مجد.
    35. ‏‫نجفی، محمدحسن بن باقر. (۱۴۰۴). جواهر الکلام. چاپ هفتم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    36. ‏‫صدر، محمد. (۱۴۲۰). ما وراء الفقه. بیروت: دار الأضواء.
    37. ‏‫طباطبایی قمی، سیدتقی. (۱۳۷۲). عمدة المطالب فی التعلیق علی المکاسب. قم: محلاتی.
    38. ‏‫طباطبایی، سیدمحمد بن علی. (۱۲۹۶). مفاتیح الأصول. قم: موسسة آل البیت (:) لإحیاء التراث.
    39. ‏‫طوسی، محمد بن حسن. (۱۳۸۷). المبسوط فی فقه الإمامیة. چاپ سوم، تهران: مکتبة المرتضویة.
    40. ‏‫عراقی، ضیاء‎الدین. (۱۳۷۹). حاشیة المکاسب (آقا ضیاء). قم: الغفور.
    41. ‏‫عراقی، ضیاءالدین. (۱۴۱۴). شرح تبصرة المتعلمین. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
    42. ‏‫علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۲۰). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة. قم: مؤسسة الإمام الصادق (7).
    43. ‏‫علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۴). تذکرة الفقهاء. قم: موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث.
    44. ‏‫علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۴۱۳). قواعد الأحکام. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
    45. ‏‫علامه حلی، حسن بن یوسف. (۱۳۷۸). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب. مشهد مقدس: مجمع البحوث الإسلامیة.
    46. ‏‫علامه حلی، حسن بن یوسف. (بی‌تا). تحریر الأحکام. حسن بن یوسف علامه حلی. قم: موسسة آل البیت (:) لإحیاء التراث.
    47. ‏‫فیروزآبادی، محمد بن یعقوب. (۱۴۱۵). القاموس المحیط. بیروت: دار الکتب العلمیة.
    48. ‏‫قطب راوندی، سعید بن هبه‌الله. (۱۴۰۵). فقه القرآن. چاپ دوم، قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (;).
    49. ‏‫قنواتی، جلیل. (۱۳۹۹). «نظریه تملیک و نظریه تعهد از دیدگاه فقیهان». فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره 2-53
    50. ‏‫قنواتی، جلیل. (۱۴۰۰). «نظریه تملیک یا نظریه تعهد». تحقیقات حقوقی، دوره 24، شماره 93، 
    51. ‏‫کاتوزیان‌، ناصر. (۱۳۹۹). اعمال حقوقی: قرارداد - ایقاع. تهران: انتشارات گنج دانش.
    52. ‏‫مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی. (۱۳۶۳). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. چاپ دوم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    53. ‏‫محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۳۷۶). المختصر النافع فی فقه الإمامیة. چاپ ششم، قم: مطبوعات دینی.
    54. ‏‫محقق حلی، جعفر بن حسن. (۱۴۰۸). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. چاپ دوم، قم: اسماعیلیان.
    55. ‏‫محقق کرکی، علی بن حسین. (۱۴۱۴). جامع المقاصد فی شرح القواعد. چاپ دوم، قم: موسسة آل البیت (:) لإحیاء التراث.
    56. ‏‫محقق کرکی، علی بن حسین. (۱۴۰۹). رسائل المحقق الکرکی. قم: کتابخانه عمومی حضرت آیت­الله العظمی مرعشی نجفی (;).
    57. ‏‫مقدس اردبیلی، احمد بن محمد. (۱۳۶۲). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
    58. ‏‫منتظری، حسینعلی. (۱۴۱۵). دراسات فی المکاسب المحرمة. قم: نشر تفکر.
    59. ‏‫موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی. (۱۴۱۳). مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام. چاپ چهارم، قم: بی­نا.
    60. ‏‫موسوی سبزواری، سیدعبدالاعلی. (بی‌تا). جامع الأحکام الشرعیة. چاپ نهم، قم: مؤسسة المنار.
    61. ‏‫مومن قمی، محمد. (۱۴۱۵). کلمات سدیدة فی مسائل جدیدة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
    62. ‏‫نایینی، محمدحسین. (۱۳۷۳). منیة الطالب. تهران: المکتبه المحمدیه.
    63. ‏‫نراقی، احمد بن محمدمهدی. (۱۳۷۵). عوائد الأیام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
    64. ‏‫هاشمی شاهرودی، سیدمحمود. (۱۴۲۳). قراءات فقهیة معاصرة. قم: مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامی.
    65. ‏‫همدانی، رضا بن محمد هادی. (۱۳۷۶). مصباح الفقیه. قم: المؤسسة الجعفریة لاحیاء التراث.
    66. ‏‫یزدی، سیدمحمد کاظم بن عبد العظیم (طباطبایی). (۱۴۱۰). حاشیة المکاسب. چاپ چهارم، قم: اسماعیلیان.