مدرک شناسی قاعده «لا تنقض السنة الفریضة» و کاربست آن در فقه امامیه

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 سطح چهارحوزه علمیه، پژوهشگر مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)

2 مدرس سطوح عالی حوزه علمیه قم و دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم. قم- ایران

10.22034/jrj.2024.68458.2773

چکیده

قاعده «لا تنقض السنة الفریضة» از قواعد فقهی تاثیر گذار در ابواب متعدد است که از ذیل صحیحه ى «لاتعاد» استخراج میشود و میگوید «اخلال به سنن یک واجب مرکب در فرض تمامیت فرائض آن مرکب، موجب بطلان آن مرکب نمیشود»، در نوشته پیش رو با روش تحلیلی توصیفی و با استناد به منابع کتابخانه ای، به بررسی سندی و دلالی این قاعده پرداخته شده و تبیین شده است که سند قاعده تمام است و از لحاظ دلالی نیز با تبیین تصویر ثبوتی قاعده و بیان اقوال و نظرات متعدد در مورد «سنت» و «فریضه» اثبات شده است که مراد از فریضه فریضه آن چیزیست که در قرآن کریم بیان شده است و مراد از سنت مواردیست که در روایات ذکر شده است و همچنین این قاعده اختصاصی به باب صلاه ندارد و مفاد آن این است که در مرکبات شرعی اگر مکلف از روی عذر اخلالی به سنن وارد کند ولی فرائض را به صورت صحیح انجام دهد، نیاز به اعاده و قضای عمل نیست. در نهایت نیز موارد متعددی از تطبیقات این قاعده در ابواب مختلف فقهی نیز بیان شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Documentary Study of the Principle “Lā Tanqaḍ al-Sunnat al-Farīḍat” and its Application in Imāmīyyah Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Mohammad Faezi 1
  • Ali Ali Rahbar-Saʻadati 2
1 Fourth-Level Student at Qom Seminary ; Qom-Iran.
2 Fourth-Level Student at Qom Seminary ; Qom-Iran.
چکیده [English]

The Principle of “Lā Tanqaḍ al-Sunnat al-Farīḍat” is one of the most influential jurisprudential principles across several areas of Islamic law. It is derived from the authentic narration of “Lā Taʻād,” which states: “Disruption in the traditions of a compound obligation, assuming the core obligations of that compound are fulfilled, does not invalidate the compound.”
This study, employing a descriptive-analytical method and referencing library sources, examines the documentation and evidence supporting this principle. It demonstrates that the basis of the principle is well-established, and through an analysis of the principle’s evidentiary support, as well as a discussion of various views on the terms sunnah and farīḍah, it argues that farīḍah refers to what is stated in the Holy Qurʼān, while sunnah refers to what is mentioned in the ḥadīth.
Additionally, this principle is not limited to the chapter on ṣalāh (prayer). Its broader application indicates that in cases of sharʻī compounds, if the mukallaf (legally responsible individual) inadvertently disrupts the sunan (traditions) but fulfills the core religious duties correctly, there is no need to repeat the action. Finally, the study outlines numerous applications of this principle across various jurisprudential chapters.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sunnah
  • Religious Duty
  • Lā Taʻād Principle
  • Jurisprudential Principle
  • Disruption in Sharʻī Compounds

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة مستندات قاعدة "لاتنقض السنة الفریضة" وتطبیقها فی الفقه الإمامی

چکیده [العربیة]

قاعدة "لا تنقض السنة الفریضة" هی من القواعد الفقهیة المؤثرة فی أبواب فقهیة متعددة، وقد استنبطت من ذیل صحیحة "لا تعاد"، ومعناها أن "الإخلال بسنن واجب مرکب لا یؤدی إلى بطلان ذلک الواجب المرکب، وذلک فی فرض تمامیة فرائض ذلک المرکّب".
فی هذه الدراسة، تمّ تناول القاعدة المذکورة بطریقة تحلیلیة وصفیة، مع الاعتماد على المصادر المکتبیة. وقد تمّ تحلیل سند القاعدة ودلالاتها بشکل دقیق، حیث تبین تمامیة القاعدة سندا، ومن حیث الدلالة أُثبت أن المراد بالفریضة هو ما جاء فی القرآن الکریم، بینما المراد بالسنة هو ما ورد فی الروایات، وذلک بعد تبیین الصورة الثبوتیة للقاعدة وعرض الآراء والآراء المختلفة حول "السنة" و"الفریضة".
کما لا تقتصر القاعدة لباب الصلاة، ومفادها أنه فی المرکبات الشرعیة إذا أخل المکلف بالسُنن عن عذرٍ، لکنه أدى الفرائض على الوجه الصحیح، فلا حاجة إلى إعادة العمل أو قضائه.
وأخیراً ذکر العدید من التطبیقات لهذه القاعدة فی أبواب فقهیة مختلفة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • السنة
  • الفریضة
  • قاعدة لاتعاد
  • القاعدة الفقهیة
  • الخلل فی المرکبات الشرعیة

به فایل PDF مراجعه فرمایید.

  1. قرآن کریم
    1. انصارى، مرتضى بن محمدامین. (1428 ق). فرائد الأصول. چاپ نهم، قم: بی‌نا.
    2. بجنوردى، سید حسن بن آقابزرگ. (1419 ق). القواعد الفقهیة. قم: نشر الهادی.
    3. تبریزى، جواد. (1431 ق‌). تنقیح مبانی العروة، کتاب الصلاة. قم: دار الصدیقة الشهیدة (سلام‌الله علیها).
    4. امام خمینى، سید روح اللّه. (بی‌تا). کتاب الخلل فی الصلاة. قم: چاپخانه مهر.
    5. خویى، سید ابوالقاسم. (1410 ق). المعتمد فی شرح المناسک. قم: منشورات مدرسة دار العلم – لطفى.
    6. سیستانی، سید علی. (١٤١٤ ق). الرافد فی علم الأصول (تقریرات سید على سیستانى). مقرر سید منیر خباز، بی‌جا: بی‌نا.
    7. سیستانی، سید علی. (١٤٣٠ ق). مناسک الحج. بی‌جا: مکتبه اهل‌بیت علیهم‌السلام.
    8. سیستانی، سید علی. (بی‌تا). تعارض الأدلة و اختلاف الحدیث (تقریرات درس آیت‌الله سید على سیستانى). مقرر: سید هاشم هاشمى، بی‌جا: بی‌نا.
    9. سیستانی، سید محمدرضا. (١٤٣٣ ق). بحوث فقهیة. چاپ سوم، بی‌جا: دار المؤرخ العربی.
    10. سیستانى، سید على. (1417 ق). منهاج الصالحین. چاپ پنجم، قم: دفتر حضرت آیة الله سیستانى.
    11. سیستانى، سید علی. (1422 ق). المسائل المنتخبة. چاپ نهم، قم: در یک جلد، دفتر حضرت آیة الله سیستانى.
    12. صدوق، محمّد بن على بن بابویه. (١٤٠٣ ق). الخصال‌. بی‌جا: مؤسسه نشر اسلامى.
    13. صدوق، محمّد بن على بن بابویه. (1413 ق). من لا یحضره الفقیه. چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    14. طوسى، محمد بن حسن. (1407 ق). تهذیب الأحکام. چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    15. طوسى، محمد بن حسن. (1417 ق). الفهرست. نجف اشرف: المکتبة الرضویة.
    16. طوسى، محمد بن حسن. (1427 ق). رجال الشیخ الطوسی – الأبواب. چاپ سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    17. حرّ عاملى، محمد بن حسن. (1409 ق). وسائل الشیعة. قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام.
    18. عراقى، آقا ضیاءالدین. (1414 ق). شرح تبصرة المتعلمین. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    19. فیض کاشانى، محمد محسن ابن شاه مرتضى. (1406 ق). الوافی. اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام.
    20. کشّى، ابو عمرو محمد بن عمر بن عبدالعزیز. (1348 ش). رجال الکشی. مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.
    21. مجلسى، محمدتقی. (1406 ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. چاپ دوم، قم: مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور.
    22. محقق داماد، سید محمد. (1416 ق). کتاب الصلاة. چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    23. نائینى، میرزا محمدحسین غروى. (1411 ق). کتاب الصلاة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    24. نجاشى، ابوالحسن احمد بن على. (1407 ق). رجال النجاشی - فهرست أسماء مصنفی الشیعة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    25. نجفى، محمدحسن. (1404 ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. چاپ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    26. حائرى یزدى، مرتضى بن عبدالکریم. (1420 ق). خلل الصلاة و أحکامه. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 35
مقالات علمی پژوهشی
شهریور 1403
صفحه 1-1
  • تاریخ دریافت: 18 بهمن 1402
  • تاریخ بازنگری: 27 مرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 11 شهریور 1403