آسیب شناسی بهره گیری مجتهدان از قرآن کریم در اجتهاد

نوع مقاله : فراخوان مقالات مرجعیت قرآن در فقه و اجتهاد

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی؛ قم ، ایران

10.22034/jrj.2025.69551.2844

چکیده

قرآن همواره در علم فقه مرجعیت اصلی داشته و یکی از مهم‌ترین منابع آن به شمار می‌رود؛ اما گاهی اوقات به‌کارگیری آن با نقص‌ها و آسیب‌هایی همراه بوده است. در این اثر، تلاش شده تا برخی از مهم‌ترین آسیب‌ها در مرجعیت قرآن در اجتهاد به صورت فشرده بررسی شوند که عبارت‌اند از عدم استفاده از قرآن در احراز صدور روایت، عدم احاطۀ کامل به آیات قرآن، عدم استفاده از قرآن در احراز جهت صدور روایت، عدم استقصای کامل علت‌های احکام، عدم نسبت‌سنجی میان عناوین مذکور در روایات و عناوین ذکر شده در آیات، عدم استفادۀ کامل از صفات شارع، عدم بهره‌برداری کامل از مبانی انسان‌شناختی، عدم توجه به امور اعتقادی و اخلاقی، عدم تفکیک قضیۀ خارجیه و قضیۀ حقیقیه، عدم توجه به ارائۀ احکام در قالب مفاهیم کلی، عدم فهم روایات در پرتو آیات، عدول از ظاهر قرآن با ادله‌ای غیر مبین و... .

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Detrimental Aspects of the Jurists’ Use of the Qurʼān in Ijtihād

نویسنده [English]

  • Saeid Ziyaei Far
Department for Philosophy of Jurisprudence and Law, Islamic Sciences and Culture Academy
چکیده [English]

The Holy Qurʼān has always served as the primary authority in Islamic jurisprudence and is regarded as one of its most essential sources. However, its application in ijtihād has occasionally been marked by shortcomings and detrimental practices.
This study concisely examines some of the most significant deficiencies in the utilization of the Holy Qurʼān in ijtihād. These include: the failure to employ the Qurʼān in determining the authenticity of narrations (riwāyāt); incomplete coverage of Qurʼānic verses; neglect of the Qurʼān in assessing the contextual direction of narrations; insufficient investigation into the underlying reasons (ʿilal) for rulings (aḥkām); lack of comparative evaluation between the terminologies used in narrations and those in Qurʼānic verses; underutilization of the attributes of the Lawgiver (Shāri’); inadequate application of anthropological foundations; inattention to matters of belief and morality; failure to distinguish between literal (ẓāhir) and substantive (ḥaqīqī) propositions; neglect in presenting rulings as general principles; and interpreting narrations without due consideration of Qurʼānic verses. Additionally, the study addresses the problematic tendency to disregard the apparent meaning (ẓāhir) of the Qurʼān without substantiated evidence.
Keywords: Detrimental Effects, Qurʼān, Usage, Steps of Ijtihād

کلیدواژه‌ها [English]

  • Detrimental Effects
  • Qurʼān
  • Usage
  • Steps of Ijtihād

عنوان مقاله [العربیة]

استخدام الفقهاء للقرآن الکریم فی الاجتهاد... دراسة نقدیة

چکیده [العربیة]

لطالما کان القرآن الکریم المرجع الأساسی فی علم الفقه، ومصدراً هاماً من مصادره. إلا أنّ استخدامه فی علم الفقه قد یشوبه فی بعض الأحیان بعض الأخطاء والنواقص. یحاول هذا البحث تسلیط الضوء على أبرز هذه الآفات فی استخدام القرآن الکریم کمصدر للاجتهاد الفقهی، وذلک بشکل مختصر ومکثف، وهی:
عدمُ استخدام القرآن فی إحراز صدور الروایة، عدمُ الإحاطة الکاملة بآیات القرآن، عدمُ استخدام القرآن فی إحراز جهة صدور الروایة، عدمُ الاستقصاء الکامل لعلل الأحکام، عدمُ الموازنة بین العناوین المذکورة فی الروایات والعناوین المذکورة فی الآیات، عدمُ الاستخدام الکامل لصفات الشارع، عدمُ الاستخدام الکامل للمبانی الأنثروبولوجیة، عدمُ الانتباه الکامل للأمور الاعتقادیة والأخلاقیة، عدمُ التفریق بین القضیة الخارجیة والقضیة الحقیقیة، عدمُ الانتباه إلى تقدیم الأحکام فی شکل مفاهیم کلیة، عدمُ فهم الروایات فی ضوء الآیات، العدول عن ظاهر القرآن بأدلة غیر مبینة.... إلخ.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • دراسة الأخطاء
  • الاستخدام
  • القرآن
  • مراحل الاجتهاد

در دست اقدام است...