پژوهشی مقایسه‌ای در «ترتب» بین دیدگاه میرزای نائینی و آخوند خراسانی و بیان ثمرات آن

نوع مقاله : مقالات کنگره میرزای نائینی

نویسنده

استاد سطوح عالی حوزه قم

10.22034/jrj.2025.72762.3051

چکیده

مبحث ترتب یکی از مسائلی است که برای بررسی و تصحیح ضدّ عبادی، مانند مواجه شدن «صلاة» با واجب مهم‌تری همچون «انقاذ غریق» یا «ازاله از مسجد»، سامان یافته است. محل نزاع در چگونگی فعلی شدن هر دو خطاب است و دو دیدگاه کلی دربارۀ آن مطرح شده است: عده‌ای مانند میرزای نائینی، با تقریری که ارائه می‌دهند، اثبات می‌کنند که در امر ترتبی هر دو خطاب فعلی است؛ در مقابل، عده‌ای مانند مرحوم آخوند منکر این امر هستند و با تعمیم نزاع در مقدمه‌های «مقدم» و «مقارن» معتقدند که امکان ندارد هر دو خطاب هم‌زمان فعلی باشند.
این مقاله با روش کتابخانه‌ای و تحلیل داده‌ها به مقایسه دیدگاه مرحوم آخوند و میرزای نائینی در مسألۀ ترتب پرداخته است. آخوند خراسانی با استناد به امتناع اجتماع ضدین و محذور تعدد عقاب، ترتب را ناممکن می‌دانند و تقریری ارائه می‌دهند که به موجب آن، از محل نزاع در مسألۀ ترتب خارج می‌شوند. در مقابل، میرزای نائینی با ارائۀ پنج مقدمۀ دقیق - ازجمله طولی بودن رابطۀ تکالیف، قید بودن شرایط تکلیف در موضوع و رتبی بودن ترتب - نشان می‌دهند که می‌توان بدون تناقض، هر دو خطاب را فعلی و در طول یکدیگر تصور کرد.
«اثبات صحت ترتب»، «اثبات عدم جریان ترتب بنا بر صحت آن در برخی مصادیق» و «بیان ثمرات» سه هدف دیگر مقالۀ حاضر است. نتایج نشان می‌دهد تقریر محقق نائینی منسجم‌تر بوده و توانایی بیشتری در حل تعارضات عملی فقهی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A comparative study on the "order" between the views of Mirza Na'ini and Akhund Khorasani and the expression of its fruits

نویسنده [English]

  • ehsan mehrkesh
ostad
جستارهای فقهی و اصولی
دوره 11، شماره 3 - شماره پیاپی 40
مقالات سفارشی کنگره
آذر 1404
صفحه 1-1

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار