ماهیت و قلمرو قاعدۀ «الزّرعُ لِلزّارعِ وَ لَو کانَ غاصِباً»

موسوی پور, حمیدرضا; یزدانی, غلامرضا

doi:10.22081/jrj.2018.66015

ماهیت و قلمرو قاعدۀ «الزّرعُ لِلزّارعِ وَ لَو کانَ غاصِباً»

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

¹ عضو هیئت علمی گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی- دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار

² عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد مقدس

10.22081/jrj.2018.66015

چکیده

قواعد فقهی برای تبیین و استخراج فروع فقهی و حقوقی کاربرد فراوانی دارد. از جملۀ آنها قاعدۀ «الزَّرعُ لِلزّارِع وَ لو کانَ غاصِباً میباشد که در انتهای مادۀ 33 قانون مدنی انعکاس یافته است. برابر قسمت انتهایی مادۀ 33 قانون مدنی: «... مگر اینکه نماء یا حاصل از اصله یا حبّه غیرحاصل شده باشد که در این صورت درخت و محصول، مال صاحبِ اصله یا حبّه خواهد بود، اگر چه بدون رضایت صاحب زمین کاشته شده باشد.» اگر شخصی بذر متعلّق به خود یا دیگری را در ملک متعلّق به دیگری بکارد، محصول، متعلّق به صاحب بذر است، اگر چه زمین را غصب کرده باشد. در این نوشته با بهرهگیری از روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی فروعات این قاعده میپردازیم. در نهایت علاوه بر تثبیت این قاعده، در خصوص محصولات بهدست آمده از حبّه و تعمیم آن به محصولات بهدست آمده از اصل درخت، بهنظر میرسد نتاج حیوانات و حقّ زارعانه نسبت به غاصب از مواردی است که از این قاعده تبعیت نکرده و حکم مستقلّی دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Rule of "Azzro lizzare' wa lou kāna ghāsiba": The Nature and Scope

نویسندگان [English]

Hamid reza Mosavipur ¹
Gholamreza Yazdani ²

¹ University faculty member

² University faculty member

چکیده [English]

Jurisprudential rules are of many uses for stating and eliciting branches in jurisprudence and law. Among such uses and applications, is the rule of "Azzro lizzare' wa lou kana ghasiba" which is the same as the ending section of article 33 of the civil law which states: if a person seeds his own seed in another's farmland, the crop belongs to the one who has seeded the seed not the owner of the farmland, although he has misappropriated the farmland. Using a descriptive-analytic method, the present paper has investigated the branches of this rule. Eventually, it is concluded that given this rule is confirmed with respect to the yielded crop from this seed and generalizing the crop from the main tree, the animals' offspring and farming right for the misappropriator is an exception from this rule and receives a separate and independent rule.

کلیدواژه‌ها [English]

farming
farmer
misappropriator
farming right
the rule Azzro lizzare'

اصل مقاله

جهت مشاهده اصل مقاله به فایل PDF مراجعه نمایید.

مراجع

الاحسایی، ابن ابی جمهور، (1405هـ.ق.)، عوالی اللئالی العزیزیه، چاپ اول، قم، دار الشهداء.
اردبیلی، احمد، (1403ه.ق.)، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
اصغری آقمشهدی، فخر الدین، و محمد زاده، علی، (1385)،وضعیت زرع پس از انقضای مدت مزارعه، مجله مقالات و بررسیها، تهران، دانشگاه تهران.
امامی، سید حسن، (1376)، حقوق مدنی، چاپ 13، تهران، کتابفروشی اسلامیه.
انصاری، مرتضی، (1415ه.ق.) المکاسب (البیع)، چاپ اول، قم، باقری.
بجنوردی، سید محمد حسن، (1388)، القواعد الفقهیه، چاپ چهارم، قم، انتشارات دلیل ما.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر، (1388) الفارق، تهران، ایران، انتشارات گنج دانش.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، (1380) حقوقاموال، چاپ پنجم، تهران، ایران، کتابخانه گنج دانش.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ، (1388) دائرة المعارف حقوق مدنی و تجارت،چاپ اول، تهران، گنج دانش.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ،(1390) فلسفه حقوق مدنی، چاپ دوم، تهران، انتشارات گنج دانش.
حسینی عاملی، محمد جواد، (1318ه ق.) مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، چاپ اول، بیروت، دار التراث.
حر عاملی، محمد، (1409 ه‍ ق) وسائل الشیعه، چاپ اول، قم، موسسه آل البیت.
حکیم، سید محسن، (1416هـ ق) مستمسک العروه الوثقی، چاپ اول، قم، دارالتفسیر.
علامه حلی، حسن بن یوسف، (1412هق)، مختلف الشیعه فی أحکام الشریعة ، چاپ دوم، قم، نشر اسلامی.
دهخدا، علی اکبر، (1342) لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران.
طباطبایی، سید محمد حسین، (1393 هـ ق) المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، (1390) العروة الوثقى (المحشى)، چاپ سوم، قم، انتشارات الامام علی بن ابی طالب.
طبرسی، ابوعلیالفضل بنالحسن، (امین الإسلام)، (1371) جوامع الجامع، چاپ سوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران و مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
طوسی، محمد بن حسن، (1407ه.ق)، تهذیب الاحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
عراقی، اکبر، (1391) حق زارعانه یا اولویّت در حقوق ایران، چاپ اول، تهران، انتشارات پردیس دانش.
قمی، میرزا ابوالقاسم، (1314هـ ق)، جامع الشتات، چاپ اول، تهران، مؤسّسه کیهان.
فاضل لنکرانی، محمد، درس خارج فقه، www. lankarani.com.
شیرازی، سید محمد، (1409 هـ ق) الفقه، چاپ دوم، بیروت، دار العلوم.
شهید ثانی، زین الدین، (1412 ه.ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
شهید ثانی، زین الدین، (1414ه.ق.) مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، بیروت، لبنان، مؤسسه البلاغ.
شهیدی، مهدی، وضعیت حقوقی تصرفات شریک در مال مشاع، فصلنامه حق، 1365، شماره ششم.
کاتوزیان، ناصر، (1386) حقوق مدنی عقود معین 2 مشارکتها و صلح، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
ـــــــــــــــــــ ، (1379) گامی به سوی عدالت، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
ـــــــــــــــــــ ، (1386) حقوق اموال و مالکیت، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
ـــــــــــــــــــ ، (1385) قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ سیزدهم، تهران، نشر میزان.
کرکی، علی بن حسین (محقق کرکی)، (1414 هق) جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، موسسه آل البیت (:).
کلینی، محمد بن یعقوب، (1388) الکافی، چاپ سوم، قم، دار الکتب الاسلامیه.
محقق حلی، (1408 هـ ق) شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام‏، چاپ دوم، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
معاونت قوه قضائیه، (1386) مجموعه نشستهای قضایی، چاب اول، مسائل قانون مدنی، قم، نشر قضا.
معین، محمد، (1353) فرهنگ فارسی معین، تهران، انتشارات امیر کبیر.
روزنامه رسمی دادگستری،مذاکرات و آراء هیات عمومی دیوان عالی کشور، جلد 5، تهران،1380.
مؤسسه آموزشی و پژوهشی قضا، پرسمان فقهیقضایی(4)، جلد 2، قم، 1390.
موسوی خمینی (امام)، سید روحالله، (1374)تحریرالوسیله، قم، مؤسسه دار العلم.
نائینی، محمد حسین، (1431 هق) منیة الطالب فی شرح المکاسب، قم، مؤسسه النشر الاسلامی
نجفی، محمد حسن، (1367) جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه.