درآمدی بر نظریه در فقه (مفهوم شناسی و ظرفیت شناسی)

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسنده

عضو هیئت علمی و مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی

چکیده

برای نظریه تعاریف مختلفی ارائه شده است. در این مقاله با تحقیق پیرامون تعاریف گوناگون، بهترین تعریف را عبارت می‌داند از: «تبیین و تفسیری عام از مجموعه‌ای از مسائل فقهی، که هم شمول و گستردگی شکلی و هم توسعه مفهومی دارد و در عین­حال این مسائل وحدت موضوعی داشته، فصل مشترکی دارند که آن‌ها را به­هم پیوند می‌دهد».
در این مقاله، ضمن تبیین مفهومی «نظریه» و نسبت‌سنجی آن با پاره‌ای از مفاهیم مشابه، از ظرفیت فقه موجود در عرصة نظریه­پردازی و علل و عوامل فقر نظریه در آن سخن گفته شده است.
حاصل آنکه اولاً: اصطلاح نظریة فقهی گرچه اصطلاحی نوپیداست، ولی این به­معنای بیگانگی فقه با مقولة نظریه‌ها نیست. ثانیاً: گرچه ظرفیت فقه موجود برای نظریه‌پردازی، ظرفیتی قابل توجه است، اما استحصال نظریه‌های آن از یک سو و تلاش برای حداکثرسازی این ظرفیت از سوی دیگر، نیازمند بازخوانی پاره‌ای از مبانی، روش‌ها و منابع فقه موجود است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Reflect on “Theory” in Jurisprudence (Conceptology and Capacity)

نویسنده [English]

  • Ali Shafiee
Mashhad
چکیده [English]

After analyzing different definitions presented for “theory”, the paper considers the following definition as the best one: a general explanation and interpretation of a set of jurisprudential issues that are pervasive and inclusive in form and expanded in concept, and yet have thematic unity and the common points that connect them to each other.
Explaining the concept of “theory” and its relation with some similar concepts, the paper is to talk about the present jurisprudence’s capacity of theorization and the causes and factors of lack of theory in this field.
The paper concludes that, first, however jurisprudential theory is a newly-emerged term, but it does not mean that theory is foreign to jurisprudence. Second, though the present jurisprudence has a great capacity for theorization, inferring theories from it and maximizing that capacity need to reappraise some bases, methods, and sources of present jurisprudence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • theory
  • jurisprudential theory
  • jurisprudential paradigm
  • jurisprudential principle
  • problem-centeredness
  • theory-centeredness