تحلیل جرم سازمان‌یافته از دریچۀ فقه

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد- ایران (نویسنده مسئول)

3 استاد تمام گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد - ایران

چکیده

جرم سازمانیافته، عمل مجرمانۀ گروهی بیش از دو نفر است که برای مدتزمان قابلملاحظهای استمرار یافته و بهصورت هدفمند و از سر تبانی برای کسب منافع مادی صورت میگیرد. در رهیافت فقهی، این پرسشها مطرح است که آیا موضوع جرم سازمانیافته با همۀ عناصر آن در منابع فقهی قابل جستجو­­ست؟ آیا در دیدگاههای فقهی، سازمانیافتگی جرم در مجازات تأثیر دارد؟ آیا افساد فی الارض ملاک و اثر جرم سازمانیافته است؟ در این پژوهش، به روش تحلیلی- توصیفی ضمن بررسی مفهوم و عناصر جرم سازمانیافته، به سؤالهای مطرحشده پاسخ داده و مشخص میگردد گرچه سازمانیافتگی جرم در معنای جدید آن در منابع فقهی قابل جستجو نیست، ولی ردپای آن را میتوان در برخی پدیدههای مجرمانۀ صدر اسلام و نیز برخی عناوین مجرمانۀ فقهی یافت. بنابر دیدگاه فقهی، سازمانیافتگی و تشکیلاتی بودن، موجب تشدید مجازات و یا حتی تغییر عنوان جرم میشود. در جرائم سازمانیافته، افساد فیالارض بهمثابۀ ملاک عمل مجرمانه، شدیدتر به چشم میخورد و لازم است مجازات جرم سازمانیافته در سایۀ این ملاک تعیین شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Systematic Crimes through the Lens of Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Hamid Soleymani 1
  • Abbasali Soltani 2
  • Mohammad Taqi Fakhlaee 3
1 Ferdwosi UN
2 Ferdowsi Un
3 Mashhad
چکیده [English]

Systematic crimes are referred to a collective criminal act in which more than two people are involved and last for a noticeable period of time. Such a crime is committed meaningfully and through conspiracy to make financial interests. Utilizing a descriptive-analytical method, the researchers have studied the concept and elements of systematic crime. Clearly, systemacity of crime in its new sense cannot be explored in jurisprudential references; however, some traces of such a crime is seen in the criminal phenomena in early Islamic era such as Efk Plot, Zerār Mosque Plot and alike. Moreover, some other criminal titles are mentioned in jurisprudence such as rebellion, fighting, and conspiracy. The authors believe that according to jurisprudential views, systemacity and organizational identity of such crimes lead to the intensification of the penalty or the change in the cranial title. Moreover, the authors maintain that among the systematic crimes, corruption on the earth receive more severe penalties, as it is a criterion for designating a criminal act and it is necessary that the penalties for systematic crimes are prescribed based on this criterion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Systematic crimes
  • Efk Plot
  • Zerār Mosque
  • rebellion
  • fighting
  • corruption on the earth

عنوان مقاله [العربیة]

العربیه

جهت مشاهده اصل مقاله به فایل PDF مراجعه نمایید.

  1.            قرآن کریم.

    1. ابن ادریس، محمدبن احمد.(1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. ج2، 3 و6. قم: مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
    2. ابن اثیر، علی بن محمد. (بی تا). اسد الغابه  فی معرفه الصحابه. ج1. لبنان-بیروت: دار الصادر.
    3.  ــــــــــــــــــــــــــــ .(1399). الکامل فی التاریخ. ج2. لبنان-بیروت : دار الصادر.
    4. ابن برّاج، عبدالعزیز بن نحریر. (1406). المهذب. قم: جامعة مدرسین.
    5. ابن حمزه، محمد بن علی.(1408). الوسیله. قم: منشورات مکتبه آیت­الله مرعشی نجفی.
    6. ابوالصّلاح حلبی، تقی ‌بن ‌نجم.(1403ق). الکافی فی الفقه، تحقیق: رضا استادی، اصفهان: مکتبه الامام امیر‌المؤمنین(7).
    7. اسعدی، سید حسن. (1386). جرائم سازمان یافته فراملی. تهران:  نشر میزان.
    8. الهام، غلامحسین، سمیعی زنوز، حسین.«جرم تبانی علیه اموال، اعراض و نفوس مردم»، دیدگاه‌های حقوق قضایی، 1392 ش، شماره 64.
    9. بای، حسین علی. «افساد فی الارض چیست، مفسد فی الارض کیست؟»، مجله فقه و حقوق، 1385، شماره 9.
    10. ــــــــــــــــــــ . «سیری در مستندات فقهی جرم انگاری افساد ‌فی ‌الارض»، فقه وحقوق، 1384، سال2، شماره7.
    11. بحرانی، هاشم بن سلیمان.( بی‌تا). البرهان فی تفسیر القرآن. ج2و4. قم: مؤسسه البعثه.
    12. بوریکان، ژاک. «بزهکاری سازمان یافته در حقوق کیفری فرانسه»، ترجمه دکتر علی حسین نجفی ابرندآبادی، مجله تحقیقات حقوقی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی،  1377-1376، شماره 22-21.
    13. پوربافرانی، حسن. «تحلیل جرم قیام مسلحانه»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، بهار و تابستان 1391، سال 4، شماره 6.
    14. تبریزی، میرزا جواد. (1378). استفتائات جدید. قم: سرور.
    15. فخررازی، محمد بن عمر. (بی تا). تفسیر الفخر الرازی. ج8 و23. بی جا: بی نا.
    16. جصاص، احمدبن علی. (1415). احکام القرآن. ج 2و3. لبنان-بیروت: دارالکتاب العلمیه.
    17. جوانمرد، بهروز.(1396).جرایم سازمان یافته فراملّی. تهران: انتشارات جاودانه و جنگل.
    18. حبیب زاده، محمدجعفر. (1370). بررسی جرم محاربه و افساد فی الارض. تهران: انتشارات کیهان.
    19.  ـــــــــــــــــــــــــــــ . (1379). محاربه در حقوق کیفری ایران. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
    20. حبیب زاده، محمد جعفر، مومنی، مهدی. (1389)، «جرم تبانی علیه امنیت کشور در حقوق ایران»، مجله مدرس علوم انسانی، دوره 14، شماره 67.
    21. خمینی، سید روح­الله. (1390). تحریر الوسیله. ج2. قم: دار الکتب العلمیه- مؤسسه اسماعیلیان.
    22. دامغانی، حسین‌بن‌محمد. (1361). قاموس قرآن در وجوه و لغات مشترک.ترجمه کریم عزیزی نقش .ج2. تهران: بنیاد علوم اسلامی، اول.
    23. ذاقلی، عباس.(1394). قاچاق انسان در سیاست جنایی ایران و اسناد بین المللی. تهران: نشر میزان.
    24. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1427).المفردات فی غریب القرآن. قم: مکتبه ذوی القربی.
    25. زحیلی، وهبه. (1411). تفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه و المنهج-جز26. ج21. بیروت: دار الفکر المعاصر.
    26. زرگوش نسب، عبدالجبار، غیبی، معصومه.« بررسی فقهی جرم سیاسی بغی و نقش توبه در تخفیف مجازات آن»، معرفت سیاسی، بهار و تابستان 1391، سال 4، شماره 1.
    27. زمخشری، محمود بن عمر. (1385). الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل وعیون الاقاویل فی وجوه التاویل. ج3و4. قاهره: شرکت مکتبه و مطبعه مصطفی البابی الحلبی و اولاده بمصر.
    28. سرخسی، محمدبن احمد. (1406). المبسوط. ج9 و10. بیروت: دار المعرفه للطباعه و النشر و التوزیع.
    29. سلیمی، صادق. (1391). جنایات سازمان یافته فراملی. تهران: انتشارات صدا.
    30. سیادت، سعیده، پیرعلی، علیرضا. «جرائم سازمان‌یافته فراملّی و نقش اینترپل فراملّی در مقابله با آن»، مطالعات بین‌المللی پلیس، بهار 1395. سال6، شماره25.
    31. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر. (بی تا). الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور. ج3. بیروت: دار المعرفه للطباعه و النشر.
    32. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ .(1416). الإتقان فی علوم القرآن، ج2، لبنان: دار الفکر.
    33. شمس ناتری، محمد ابراهیم. «جرائم سازمان یافته»، مجله فقه و حقوق، تابستان1383، سال1.
    34. شهید اول، محمد بن مکی. (1411). اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه. قم: منشورات دار الفکر.
    35. شهیدثانی، زین الدین بن علی. (1387). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. ج2، 9و10. نجف: منشورات جامعه النجف الدینیه.
    36. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ.. (1414ق). مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام. ج15. قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
    37. طباطبائی، علی. (1415). ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلائل. ج7و13. قم: النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
    38. طباطبائی، محمدحسین. (بی تا). المیزان فی تفسیر القرآن. ج3، 9 و15. قم: النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
    39. طبرسی، حسن بن فضل. (1415). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. ج2، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
    40. طبری، محمد بن جریر. (بی تا). تاریخ الامم و المملوک (تاریخ الطبری). ج2. بیروت: اعلمی.
    41. طغرانگار، حسن.(1380)، «جرائم سازمان‌یافته در حقوق جزای ایران و بین‌الملل»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق(ع).
    42. طوسی، محمد بن حسن. (بی تا). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار. ج4. بی­جا : دار الکتاب العلمیه.
    43. ــــــــــــــــــــــــــــ . (1420). الخلاف، ج5، بی­جا: النشر الاسلامیه  لجماعه المدرسین.
    44. ـــــــــــــــــــــــــــ . (1363). المبسوط فی فقه الامامیه. ج7. بی­جا : المکتبه المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریه.
    45. ـــــــــــــــــــــــــــ . (1365). تهذیب الاحکام. ج10. تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
    46. علامه حلی، حسن بن یوسف. (1368). تبصره المتعلمین فی احکام الدین. تهران: انتشارات فقیه.
    47. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ  .(1419). تذکره الفقهاء، ج9.  قم: مؤسسه آل­البیت لاحیاء التراث.
    48. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1419). قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام. ج3. قم: النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.  
    49. عوده،  عبدالقادر .(2001م). الموسوعه العصریه فی الفقه الجنایی الاسلامی. بی‌جا: دار المشرق.
    50. غلامی، علی. «سازمان‌یافتگی جرایم در آیینۀ فقه»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، بهار و تابستان 1393، سال 47، شماره 1.
    51. فاضل لنکرانی، محمد. (1422). تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله-الحدود. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار (:).
    52. فخرالمحققین، محمد بن الحسن. (1389). ایضاح الفوائد.ج4 . قم: بی­نا.
    53. قرشی، سیدعلی­اکبر. (1352). قاموس قرآن. تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
    54. قرطبی، محمد بن احمد. (1405). الجامع الأحکام القرآن، ج 8. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    55. قمی، علی بن ابراهیم. (1404). تفسیر القمی. ج1. قم: دار الکتاب.
    56. کاشف الغطاء، جعفر بن خضر. (1422). کشف‌الغطاء عن مبهمات شریعه اغراء. ج2و 4. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
    57. گلدوست جویباری، رجبعلی. (1388). جرائم علیه امنیت کشور، تهران: جنگل جاودانه.
    58. مجیدی، سیدمحمود. (1386). جرائم علیه امنیت. تهران: نشر میزان.
    59. محقق حلی، جعفر بن حسن. (1412). النهایه و نکتها. ج 3. قم: النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
    60. ــــــــــــــــــــــــــــــــ  . (1409). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. ج4. تهران: نشر استقلال.
    61. محمدی گیلانی، محمد. (1361). حقوق کیفری در اسلام. قم: انتشارات المهدی.
    62. مرعشی ، شهاب الدین. (1424). احکام السرقه علی ضوء القرآن و السنه. قم: انتشارات آیت­الله مرعشی نجفی.
    63. ـــــــــــــــــــــــــــ . (1415). القصاص علی ضوء القرآن و السنه. ج1. بی­جا: مکتبه آیت­الله­ مرعشی نجفی.
    64. مرعشی شوشتری، محمدحسن. (1373). دیدگاه­های نو در حقوق کیفری اسلام. تهران: نشر میزان.  
    65.  مرکز تحقیقات فقهی. (بی­ تا). گنجینه آرای فقهی قضایی. بی جا: بی ­­نا.
    66. معظّمی، شهلا، برجسته، مهدی. (1395). جرم سازمان‌یافته در قلمرو حقوق مالکیت فکری. تهران: انتشارات دادگستر.
    67. معظمی،  شهلا. (1387). جرم سازمان یافته و راهکارهای مقابله با آن. تهران: انتشارات دادگستر.
    68. مغنیه، محمد جواد. (1981). تفسیر الکاشف. ج2 و 4 . بیروت: دار العلم للملایین.
    69. مفید، محمدبن محمد. (1410). المقنعه. قم: موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
    70. مقدس اردبیلی، احمدبن محمد. (1409). مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان. ج7و13و 14. قم: النشرالاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
    71. مکارم شیرازی، ناصر. (بی­تا).الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل. ج8 . بی­جا: بی­نا.
    72. میرمحمد صادقی، حسین. (1377). حقوق جزای بین الملل (مجموعه مقالات). تهران: نشر میزان.
    73. موسوی اردبیلی، عبدالکریم.(1429). فقه الحدود و التعزیرات. قم: مؤسسه النشر لجماعه المفید، الثانیه.
    74. موسوی بجنوردی، سید محمد.(1386). فقه تطبیقی بخش جزایی. تهران: انتشارات سمت.
    75. موسوی گلپایگانی، سیدمحمدرضا. (1412). الدر المنضود. ج3. قم: دارالقرآن الکریم.
    76. مؤمن قمی،  محمد. «کاوشی در مجازات محارب و مفسد فی الارض»، مجله فقه اهل­بیت(:)، 1382، سال 9، شماره 35.
    77.   ـــــــــــــــــــــ . (1389). مجازات محارب و مفسد فی الارض. تهران: نشر امیرکبیر.
    78. نجفی ابرندآبادی، علی­ حسین، حبیب ­زاده، محمدجعفر، شمس ناتری، محمد ابراهیم. جرم سازمان یافته در جرم شناسی و حقوق جزا، فصل­نامه مدرس، 1379، سال 4، شمارۀ 4.
    79. نجفی، محمدحسن. (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام. ج21، 41و42. تهران: دار الکتاب الاسلامیه.
    80.  نحاس، ابی جعفر. (1409). معانی القرآن. ج3و4. بی­جا: جامعه ام القری.
    81. هاشمی شاهرودی، محمود. (1385). صحیفه عدالت. ج2. تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه.
    82. www.Makaremshirazi.org
    83. www.Gorgani.Ir