ملازمه بین اذن و عدم ضمان

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 دانش پژوه مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) و دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه پردیس فارابی قم

2 استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه قم

چکیده

وجود یا عدم وجود اذن در عقود و ایقاعات، قراردادها و به‌طورکلی همه‌ رفتارها و اعمال حقوقی و به ­دنبال آن روابط عرفی و اجتماعی انسان‌ها، یکی از عناصر مهم و حیاتی بشر به ­شمار می‌رود؛ به‌عنوان نمونه، در مباحث مربوط به ضمان که در مسائل گوناگونی گسترده است، نقش و تأثیر اذن مورد توجه است.
مسئله ملازمه بین اذن و اباحه با عدم ضمان از مسائل نوپدید نیست و فقیهان بسیاری از گذشته تا عصر حاضر نه تنها طرفدار ملازمه بین این­ دو حکم می‎باشند، بلکه برخی ادعای ضروری و بدیهی بودن آن نیز از عبارات آن­ها فهمیده می­ شود، ولی در دوره معاصر نظریه مخالف بیشتر مورد توجه قرار گرفته؛ چنان­که حتی ممکن است بدیهی به­ نظر برسد. با بررسی ایراداتی که از سوی منتقدان این قاعده مطرح شده، می‎توان به این نتیجه رسید: اگر این ملازمه به­ صورت کلی در همه موارد وجود اذن مطرح شود، درست نیست، ولی در مواردی که اباحه تکلیفی نسبت به عمل به­ عنوان اولیه وجود دارد و مشروط به ضمان نشده است و از طرف دیگر شخص دارای قصور یا تقصیری نیست، می‎توان این ملازمه را ادعا و اثبات کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Correlation of Permissibility with non-Liability

نویسندگان [English]

  • Reza Poorsedghi 1
  • Mohammad Ali Raghebi 2
1 Shiite scholar of the Islamic jurisprudential center of the Imams (AS) and a graduate of the Farabi University campus
2 ma-raghebi@qom.ac.ir
چکیده [English]

Existence or non-existence of permission in contracts and unilateral obligations and all kinds of legal actions and behaviors; consequently, humans' customary and social relations is one of the most important and vital elements in human life. For instance, regarding the issue of security which has been focused on in different issues, the role and influence of permission has been noticed. The issue of correlation of permission and permissibility with non-security is not a new issue and has been discussed by some contemporary and many ancient jurisprudents. Not only have they supported the correlation of these two rules, but also it is implied that they have regarded such rules correlations as necessary and incontrovertible. However, in the contemporary period, the opposing theory has been more supported as it may seem to be incontrovertible. Having analyzed the drawbacks raised by critics of this rule, it is concluded that given such a correlation is raised generally in cases where permission is necessary, it is not true. But, in cases where there are obligatory permissibility toward the action as primary and it is not subjected to security, and in other hand, no one in this middle has faults or is blameworthy, such a correlation is proved and claimed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Permissibility
  • occupation permissibility
  • permission
  • civil liability
  • security
  1. ابوالحسین، احمد بن فارس بن زکریا، (1404)، معجم مقائیس اللغة، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، قم: اول.
  2. احسایى، ابن ابى­جمهور، محمد بن على، (1405)، عوالی اللئالی العزیزیة، 4 جلد، دار سید الشهداء7 للنشر، قم: اول.
  3. اردبیلی، احمد بن محمد، (1403)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، دفتر انتشارات اسلامی، قم:اول.
  4. اصفهانی، محمد حسین،(1418)، حاشیة کتاب المکاسب، أنوار الهدی، قم: اول.
  5. امامى، سید حسن، (بی‎تا)، حقوق مدنى، 6 جلد، انتشارات اسلامیة، تهران.
  6. آملی، میرزا هاشم، (1395)، مجمع الأفکار و مطرح الأنظار، المطبعة العلمیة، قم: اول.
  7. بجنوردى، سید محمد، (1401)، قواعد فقهیه (بجنوردى، سید محمد)، مؤسسه عروج، ایران: سوم.
  8. بجنوردى، سیدحسن، (1419)، القواعد الفقهیة، 7 جلد، نشر الهادی، قم: اول.
  9. بحرانى، آل­عصفور، (1405)، یوسف بن احمد بن ابراهیم، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، 25 جلد، دفتر انتشارات اسلامى، قم: اول.
  10. تبریزى، جواد بن على، (1428)، تنقیح مبانی الأحکام - کتاب الدیات، دار الصدیقة الشهیدة3، قم: اول.
  11. تبریزی، موسی، (1369)، أوثق الوسائل، کتابفروشی کتبی نجفی، قم: اول.
  12. جمعى از پژوهشگران، زیر نظر شاهرودى، سید محمود هاشمى، (1426)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت :، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت :، قم: اول.
  13. حلبى، ابن­زهره، حمزة بن على حسینى، (1417)، غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، مؤسسه امام صادق7، قم: اول.
  14. حلّى، شمس­الدین محمد بن شجاع القطّان، (1424)، معالم الدین فی فقه آل­یاسین، مؤسسه امام صادق7، قم: اول.
  15. خمینی، سید روح اللّه، (بی‎تا)، کتاب البیع، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی1، تهران، اول.
  16. خویى، سید ابوالقاسم، (1418)، موسوعة الإمام الخوئی، 33 جلد، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، قم: اول.
  17. خویى، سید ابوالقاسم، (1419)، دراسات فی علم الإصول، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت:، قم: اول.
  18. خویی، سید ابوالقاسم، (بی‎تا)، مبانی تکملة المنهاج، بی‎جا، بی­نا.
  19. رشتى، (گیلانى، نجفى)، میرزا حبیب­الله، (بی‎تا)، کتاب الإجارة، بی­جا، بی­نا.
  20. روحانى قمّى، سیدصادق حسینى، (بی‎تا)، فقه الصادق علیه السلام، 26 جلد، بی­جا، بینا.
  21. سبزوارى(محقق­سبزواری)، محمد باقر بن محمد مؤمن، (بی‎تا)، کفایة الأحکام، انتشارات مهدوى، اصفهان: اول.
  22. سبزوارى، سید عبدالأعلى، (1413)، مهذّب الأحکام، 30 جلد، مؤسسه المنار، دفتر حضرت آیة الله، قم: چهارم.
  23. السّیورى حلّى، مقداد بن عبداللّه، (1404)، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، کتابخانه آیةالله مرعشى نجفى1، قم: اول.
  24. شیرازى، ناصر مکارم، (1422)، بحوث فقهیة هامة، انتشارات مدرسة الإمام علی بن أبی طالب7، قم: اول.
  25. صدوق، ابن­بابویه، محمد بن على، (1413)، من لایحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى، قم: دوم.
  26. صیمری، مفلح بن حسن، (1420)، غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، دار الهادی، بیروت: اول.
  27. طباطبایى­حائرى، سید على بن محمد، (1418)، ریاض المسائل، مؤسسه آل­البیت:، قم: اول.
  28. طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن، (1387)، المبسوط فی فقه الإمامیة، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، تهران: سوم.
  29. طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن، (1390)، الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، دار الکتب الإسلامیة، تهران: اول.
  30. طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن، (1400)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، دار الکتاب العربی، بیروت: دوم.
  31. طوسى، ابوجعفر، محمد بن حسن، (1407)، تهذیب الأحکام، دار الکتب الإسلامیة، تهران: چهارم.
  32. عاملى، زین­الدین بن­على(شهید ثانی)، (1410)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، کتابفروشی داوری، قم: اول.
  33. عاملى، زین­الدین بن­على(شهید ثانی)، (1413)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم: اول.
  34. عاملى، سید جواد، (بی‎تا)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، دار إحیاء التراث العربی، بیروت: اول.
  35. عاملى، محمد بن مکى(شهید اول)، (1414)، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم: اول.
  36. علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، (1420)، تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة ، مؤسسه امام صادق7، قم: اول.
  37. علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى، (بی‎تا)، تذکرة الفقهاء، مؤسسه آل البیت:، قم: اول.
  38. عمانى، حسن بن على بن ابى عقیل حذّاء، (بی‎تا)، مجموعة فتاوى ابن­أبی­عقیل، قم: اول.
  39. فاضل لنکرانى، محمد، (1418)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - الدیات، مرکز فقهى ائمه اطهار:، قم: اول.
  40. فاضل لنکرانى، محمد، (1424)، تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - الإجارة، مرکز فقهى ائمه اطهار :، قم: اول.
  41. فاضل لنکرانى، محمد، (1425)، جامع المسائل، انتشارات امیر قلم، قم: اول.
  42. فاضل لنکرانى، محمد، (1429)، تفصیل الشریعة - الغصب، إحیاء الموات، المشترکات و اللقطة، مرکز فقهى ائمه اطهار:، قم: اول.
  43. فاضل­هندى، اصفهانى، محمد بن حسن، (1416)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، دفتر انتشارات اسلامى، قم: اول.
  44. فخرالمحققین حلّی، محمد، (1387)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، مؤسسه اسماعیلیان، قم: اول.
  45. فراهیدى، خلیل بن احمد، (1410)، کتاب العین، نشر هجرت، قم: دوم.
  46. فیّومى، احمد بن محمد مقرى، (بی‎تا)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، منشورات دار الرضی، قم: اول.
  47. قمّى، سید تقى طباطبایى، (1426)، مبانی منهاج الصالحین، منشورات قلم الشرق، قم: اول.
  48. کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب، (1407)، الکافی، دار الکتب الإسلامیة، تهران: چهارم.
  49. مامقانی، ملا عبداللّه، (1350)، حاشیة علی رسالة لاضرر، مجمع الذخائر الإسلامیة، قم: اول.
  50. محقق حلّى، نجم الدین، جعفر بن حسن، (1408)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، مؤسسه اسماعیلیان، قم: دوم.
  51. محقق حلّى، نجم الدین، جعفر بن حسن، (1412)، نکت النهایة، دفتر انتشارات اسلامى، قم: اول.
  52. محقق داماد یزدى، سیدمصطفى، (1406)، قواعد فقه، مرکز نشر علوم اسلامى، تهران: دوازدهم.
  53. محقق داماد یزدی، سیدمصطفى(1362)، مباحثى از اصول فقه، مرکز نشر علوم اسلامی‏، تهران: اول.
  54. محقق کرکی عاملى، على بن حسین، (1414)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، مؤسسه آل البیت:، قم: دوم.
  55. محمود عبد الرحمان، (بی‎تا)، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، بی‎جا، بی­نا.
  56. مغربى، ابن­حیون، نعمان بن محمد، (1385)، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، مؤسسة آل البیت:، قم: دوم.
  57. مؤمن، قمّى، محمد، (بی‎تا)، مبانی تحریر الوسیلة - القضاء و الشهادات، قم: اول.
  58. میرزاى قمّى، ابوالقاسم بن محمد حسن، (1427)، رسائل المیرزا القمی، دفتر تبلیغات اسلامى­شعبه خراسان­رضوی، قم: اول.
  59. نجفى، محمد حسن، (بی‎تا)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت: هفتم.
  60. نراقی، مولی محمد، (1422)، مشارق الأحکام، کنگره نراقیین ملا مهدی و ملا احمد، قم: دوم.
  61. نورى، محدث، میرزا حسین، (1408)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسه آل البیت:، بیروت: اول.
  62. یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى، (1409)، العروة الوثقى، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت: دوم.
  63. یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى، (1419)، العروة الوثقى، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم: اول.
  64. یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى، (بی‎تا)، العروة الوثقى مع تعلیقات الفاضل، مرکز فقهى ائمه اطهار:، قم: اول.