مقایسۀ روش استنباط اصولی و فقهی شیخ انصاری در حجیت شهرت

نوع مقاله : مقالات فراخوان روش شناسی علوم اسلامی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان؛ زاهدان- ایران

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان؛ زاهدان - ایران

چکیده

حجیت شهرت فتوائیه محل بحث و اختلاف­ نظر بین علماست. برخی علما و محققان با تتبع در کلمات شیخ انصاری، مصادیقی را بر شمرده­ اند و مدعی تخطّی شیخ از مسلک اصولی خود در خصوص شهرت شده­ اند. آنگاه چرایی این تخطی، محلّ پرسش قرار گرفته است. برخی انسدادی بودن وی را ثابت کرده و تمسک ایشان به شهرت را از باب تمسک به مطلق ظن دانسته ­اند. برخی دیگر خاستگاه این تهافت را یک عنصر روانی می­ دانند که فقیه بزرگی چون شیخ انصاری را نیز دچار خود کرده است. مطابق یافته­ های این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی به نگارش در آمده است -فارغ از بحث موردی پیرامون هر یک از موارد استشهاد و درست یا نادرست بودن برداشت­ها- دو تحلیل مذکور قابل مناقشه ­اند؛ زیرا شیخ اعظم حجیت شهرت را به­ عنوان دلیل مستقل انکار می­ کند؛ یعنی هیچ دلیل قطعی بر حجیت و اعتبار تعبدی شهرت به ­عنوان دلیل مستقل وجود ندارد. این مطلب، منافاتی ندارد که اگر شهرت، مفید علم و اطمینان بود، مورد تمسک قرار گیرد؛ زیرا هرگاه شهرت، مفید اطمینان باشد، تمسک به آن، تمسک به اطمینان است که خودش علم عرفی و حجت عقلایی و شرعی است؛ در نتیجه، هیچ ناهماهنگی در دیدگاه اصولی شیخ و مشی فقهی ایشان وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparison between Uṣūlī and Fiqhī Deduction Method of the Sheikh Ansari in Authority of Celebrity of Verdict

نویسندگان [English]

  • Hamid Moazzeni bistgani 1
  • Mohammadreza Kaykha 2
1 PhD Student of Jurisprudence and Basics of Islamic Law, Sistan & Baluchistan University. Zahedan- Iran
2 Associate Professor in Department of jurisprudence and Basics of Islamic Law, Sistan & Baluchestan University, Zahedan-Iran.
چکیده [English]

The authority of the Celebrity of Verdict (al-Shuhra al-Fatwāʾiyya) is the topic of discussion between the scholars. Some have included examples from the works of the Shekh Ansari claiming that he has overtaken from his Uṣūlī method in regards to the Celebrity of Verdict. Then the reason for such an overtaking has been discussed. Some have proved his consideration in the closure proof (Dalīl al-Insidād) and considered his usage of the Celebrity of Verdict as using unconditional conjecture. Others have considered the reason as a psychological element that has made a great scholar such as the Sheikh Ansari to fall for a mistake as well. According to the findings of this article, which has used descriptive – analytical approach, aside from case studies of various examples and judgement of their verdicts, the two analyses mentioned here can be rejected; because the Sheikh denies the Celebrity of Verdict as an independent source. In another word there is no decisive reason for authority or devotional authenticity of the Celebrity of Verdict as an independent source. This does not have anything in contrary to the Celebrity of Verdict being used if the celebrity entails knowledge and certainty. It is because whenever the celebrity entails certainty, using it means using the certainty which itself is the common knowledge, rational authority and Shra’ī authority. Hence there is no disruption in Sheikh’s Uṣūlī view point and jurisprudential method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Celebrity
  • Psychological Element
  • The Closure Proof
  • Authority of Certainty
  • Common Knowledge

عنوان مقاله [العربیة]

مقارنة بین منهجی الاستنباط الأصولی والفقهی للشیخ الأنصاری فی حجیة الشهرة

چکیده [العربیة]

إثبات حجیة الشهرة الفتوائیة هو موضع نقاش وخلاف بین العلماء، وقد ادعى بعض الباحثین بعد التتبع فی کلمات الشیخ الأنصاری وسرد عدد من النماذج أنه "رحمه الله" قد تخطى مسلکه الأصولی فی الشهرة الفتوائیة.
وأرجع هؤلاء سبب تخطى الشیخ هذا المسلک إلى أحد أمرین: فقد أثبت البعض أنّه "رحمه الله" انسدادی، واعتبروا أن تمسکه بالشهرة هو من باب التمسک بمطلق الظن.واعتبر البعض الآخر أن العنصر النفسی هو منشأ هذا التهافت، والذی أثّر على فقیه کبیر کالشیخ الأنصاری "رحمه الله".وفقًا لنتائج هذه المقالة، التی انتهجت الأسلوب الوصفی التحلیلی، بغض النظر عن ما یمکن قوله حول کل واحد من الشواهد والنماذج المذکورة وصحة أو عدم صحة فهمها، فإنّ التحلیلین المذکورین غیر صحیحین؛ لأنّ الشیخ الأنصاری"ره" ینکر حجیة الشهرة کدلیل مستقل؛ أی أنّه لا یوجد دلیل قطعی على حجیة الشهرة واعتبارها التعبدی کدلیل مستقل، وهذا لا ینافی إمکانیة التمسک بالشهرة اذا کانت مفیدة للعلم والاطمئنان؛ لأنّ التمسک بها فی هذه الحالة هو تمسک بالاطمئنان الذی هو علم عرفی وحجة شرعیة وعقلائیة، ونتیجة لذلک یثبت أنّه لا یوجد تناقض بین رأی الشیخ الأصولی ومسلکه الفقهی.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الشهرة
  • العنصر النفسی
  • الانسداد
  • حجیة الاطمئنان
  • العلم العرفی
  1. آشتیانى، محمدحسن بن جعفر، (1429 ق) بحر الفوائد فى شرح الفرائد ( طبع جدید ) چاپ اول، بیروت: بی­نا
  2. ابن­ منظور، محمد بن مکرم، (1414 ه‍ ق) لسان العرب، چاپ سوم، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
  3. اراکى، محمدعلى، (1375)  أصول الفقه، چاپ اول، قم: بی­نا
  4. انصاری، مرتضی، (1413 ه‍ ق) کتاب الصوم، چاپ اول، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
  5. ـــــــــــــــــ ،(1415 ه‍ ق) کتاب الطهارة، چاپ اول، قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
  6. ـــــــــــــــــ ، (1416 ق) فرائد الاُصول، چاپ پنجم، قم: بی­نا.
  7. تبریزى، موسى بن جعفر، (1369ق)  أوثق الوسائل فی شرح الرسائل ( طبع قدیم )، چاپ اول، قم: بی­نا
  8. حسینى سیستانى، على، (1414 ق) الرافد فی علم الأصول، چاپ اول،  قم: بی­نا
  9. حسینى شیرازى، صادق، (1427 ق) بیان الأصول، قم: بی­نا، چاپ: دوم
  10. حکیم، محمد تقى بن محمد سعید، (1418 ق) الأصول العامة فی الفقه المقارن، چاپ دوم، قم: بی­نا
  11. خویى، سید ابوالقاسم، (1419 ق) دراسات فی علم الأصول، چاپ اول، قم: بی­نا
  12. زنجانى، سید موسى شبیرى، (1419 ه‍ ق) کتاب نکاح (زنجانى)، چاپ اول، قم: مؤسسه پژوهشى رأى‌پرداز.
  13. سبحانى تبریزى، جعفر، (1424 ق) إرشاد العقول الى مباحث الأصول، چاپ اول، قم: بی­نا.
  14. سبزوارى، عبدالاعلى، (بی­تا) تهذیب الأصول، چاپ دوم، قم: بی­نا.
  15. صدر، محمد باقر، (1408 ق) مباحث الأصول، چاپ اول، قم: بی­نا.
  16. صدر، محمد باقر، (1418 ق.) دروس فی علم الأصول، چاپ پنجم، قم: طبع انتشارات اسلامى.
  17. عاملى، کرکى، محقق ثانى، على بن حسین، (1414 ه‍ ق) جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ دوم، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
  18. مظفر، محمد رضا، (1375) أصول الفقه، چاپ پنجم، قم: طبع اسماعیلیان.
  19. مکارم شیرازى، ناصر، (1428 ق) انوار الأصول، چاپ دوم، قم: بی­نا
  20. موسوی خمینى، روح ­الله، (1382) تهذیب الأصول، چاپ اول، قم: بی­نا
  21. میرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمدحسن، (1378 ق) قوانین الأصول ( طبع قدیم ) چاپ دوم، تهران: بی ­نا
  22. نائینى، محمد حسین، (1352) أجود التقریرات، چاپ اول، قم: بی ­نا
  23. نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن، (بی ­تا) جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام،  چاپ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
دوره 6، شماره 2 - شماره پیاپی 19
مقالات علمی پژوهشی
شماره ویژه روش شناسی فقه و اصول(با حمایت میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی (دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)
شهریور 1399
صفحه 197-218
  • تاریخ دریافت: 22 آبان 1398
  • تاریخ بازنگری: 07 دی 1398
  • تاریخ پذیرش: 20 فروردین 1399