معنون شدن عام و ثمرات آن در مخصص متصل

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 دانش آموخته سطح سه حوزه علمیه قم

2 دانش آموخته دانشگاه معارف اسلامی قم

چکیده

بحث عام و خاص همانند همتای آن مطلق و مقید، یکی از پیچیده­ ترین مباحث اصولی است و درعین‌حال ثمرات آن در فقه و حقوق غیرقابل‌انکار می‌باشد. متأسفانه پیچیدگی بحث سبب شده که اقوال و مبانی گوناگونی در این زمینه پدید بیاید که بعضاً موجب غفلت بزرگان علم اصول از برخی مسایل بسیار پیش‌پاافتاده و درعین‌حال مهم شود. به‌عنوان نمونه، مشهور اصولیان در بحث مخصّص متصل معتقدند خاص، مانع از انعقاد ظهور در عموم می­شود و به عبارت بهتر، عام بعد از تخصیص، مُعنوَن می ­شود. نگارنده با تکیه بر سیرۀ عُقلا تلاش دارد تا در ابتدا ثابت کند همسنگ‌پنداری وصف با استثناء به إلّا در مخصّص متصل نادرست است و ضمن بررسی خصوصیات استثناء به إلّا، ثمرات مهم آن ازجمله جواز تمسک به عام در شبهۀ مصداقیه را ثابت کند. البته در ادامه مؤیداتی ذکر می‌شود که در کلمات خود اصولیان به تقویت قول جواز تمسک به عام اشاره شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Becoming Muʻanwan of General and its Results in Connected Particularizer

نویسندگان [English]

  • Hassan Ghanbari Sheykhshabani 1
  • Mohammad Taghi Ghanbari Sheykhshabani 2
1 Seminary
2 MAAREF
چکیده [English]

Although the general (ʻĀm) and the particular (khāṣ) like unrestricted and restricted are one of the most complicated Uṣūlī (principles of jurisprudence) topic, its results are undeniable in Islamic Jurisprudence and law. Unfortunately, the complication of this issue has caused the emergence of various opinions and ideas which sometimes led to negligence of some very obvious yet important issues by the great Usuli Scholars. In the issue of connected particularizer, for example, renowned majority of Usuli Scholars believe that the particular prevents the implementation of appearance in the general, or in better word, the general would become Muanwan after specification. Having relied on the intellectuals’ attitude, the writer at first tried to prove the inaccuracy of alignment of exception by ʼIllā attribute in connected particularizer, then confirm its important results including permissibility of hold on fast to the general in Shubhat al-Miṣdāqīyya (doubt in referent) while examining the exception by ʼIllā features. Of course, it is mentioned some confirmations in the statements of Usuli Scholars which indicated the permissibility of hold on fast to to the general.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The General
  • the Particular
  • Connected Particularizer
  • Hold on Fast to the General
  • Exception

عنوان مقاله [العربیة]

صیرورة العام مُعَنوناً وآثاره فی المخصّص المتصل

چکیده [العربیة]

یعدّ بحث العام والخاص مثل نظیره المطلق والمقید من أکثر أبحاث علم أصول الفقه تعقیدا، ولا یمکن إنکار نتائج هذا البحث وآثاره فی علمی الفقه والحقوق، وللأسف کان تعقید البحث سببا فی ظهور آراء ومبانٍ مختلفة فی هذا المجال؛ مما أدى أحیانا إلى غفلة کبار علماء الأصول عن بعض المسائل البسیطة للغایة والمهمة فی نفس الوقت، على سبیل المثال اشتهر بین الأصولیین فی مبحث المخصّص المتصل القول بأنّ الخاص یمنع انعقاد الظهور فی العام، وبعبارة أکثر وضوحا یصبح العام بعد التخصیص معنونا.

یحاول الباحث ابتداء وبالاستناد إلى سیرة العقلاء إثبات عدم صحة المساواة بین الوصف والاستثناء بإلّا فی المخصّص المتصل، وعمد الباحث إلى دراسة خصائص الاستثناء بإلّا وإثبات ثمراته المهمة؛ ومنها جواز التمسک بالعام فی الشبهة المصداقیة، مضافا إلى إیراد مؤیدات أُشیر إلیها فی کلمات علماء الأصول تقوی القول بجواز التمسک بالعام.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • العام
  • الخاص
  • المخصّص المتصل
  • التمسک بالعام
  • الاستثناء

فایل Pdf

  1. آخوندخراسانى، محمدکاظم.‏ (1430ق‏). کفایة الأصول. زارعى‌سبزوارى، على. ششم. قم: موسسه نشر اسلامی.
  2. اسماعیل‌پور قمشه‌ای‌قمی، محمدعلی. (1392ش). دقائق الأصول: دراسات فی الأصول. یکم. قم: رایافرهنگ.
  3. اصفهانی، محمدحسین. (1418ق). نهایة الدرایه فی شرح الکفایه. یکم. بیروت: موسسه آل‌البیت:.
  4. انصاری، مرتضی. (1428 ق). مطارح الانظار. کلانتری، ابوالقاسم. دوم. قم: مجمع فکر اسلامی.
  5. بروجردی، محمدتقی. (1422ق). نهایة الافکار. تقریرات مرحوم عراقی. چهارم. قم: موسسه نشر اسلامی.
  6. تبریزی، موسى‌بن جعفر. (1369ق). أوثق الوسائل فی شرح الرسائل‏. اول. قم: کتبی نجفی‏.
  7. تبریزی، میرزاجواد. (1390ش). دروس فی مسایل علم الأصول. اول. قم:‌دار التفسیر.
  8. جزائری‌مروج، محمدجعفر. (1428ق). منتهی الدرایه فی توضیح الکفایه. یکم. قم: ذوی‌القربی.
  9. جلالی‌مازندرانی، سید محمود. (1414ق). المحصول فی علم الأصول. تقریرات جعفر سبحانی. یکم. قم: مؤسسه امام صادق7.
  10. جمعی از بزرگان و اساتید. (1418ق). موسوعه امام خوئی. تقریرات مرحوم خوئی. یکم. قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
  11. جمعى از محققان. (1389ش). فرهنگ‌نامه اصول‌فقه. یکم. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى.
  12. جوادی، عبدالله. (27/07/1393). مبحث بیع. (www.eshia.ir/feqh/archive/text/javadi/feqh)
  13. حائرى‌اصفهانى، محمدحسین‏. (1404ق). الفصول الغرویة فی الأصول الفقهیة. یکم. قم: دار احیاء العلوم الاسلامیه.
  14. حرانی، حسن‌بن علی. (1404ق). تحف العقول. علی‌اکبر غفاری. دوم. قم: جامعه مدرسین.
  15. حسینی‌روحانی، محمدصادق. (1427ق). زبدة الأصول. سوم. قم: انوار الهدی.
  16. حسینی‌میلانی، سید علی. (1437ق). تحقیق الأصول. سوم. قم:‌ الحقائق.
  17. حیدرى، علی‌نقی. (1412ق). اصول الاستنباط. یکم. قم: لجنه اداره الحوزه العلمیه‏.
  18. خالصی‌مقدم، محمدهادی. (1392ش). تمسک به عام در شبهات مفهومیه و مصداقیه مخصّص. حوزۀ علمیه.
  19. خرازی، سید محسن. (1425ق). عمدة الأصول. یکم. قم: موسسه در راه حق.
  20.  خمینی، سید روح‌الله. (1410ق). الرسائل. یکم. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
  21. ________. (1415ق). مناهج‌ الوصول الی علم الأصول. یکم. قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  22. خمینی، سیدمصطفی. (1418ق). تحریرات فی الأصول. یکم. قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  23. خوئی، سیدابوالقاسم. (1430ق). اجود التقریرات. تقریرات آقای نائینی. دوم. قم: موسسه صاحب‌الامر.
  24. سبحانی، جعفر. (1434ق). المبسوط فی اصول الفقه. دوم. قم: موسسه امام صادق7.
  25. ­­­­­_______. (1378ش). الموجز فی اصول الفقه. چهاردهم. قم: موسسه امام صادق7.
  26. _______. (1405ق). تهذیب الأصول. تقریرات امام خمینی. نامعلوم. قم: مؤسسه نشر اسلامى.
  27. صنقور، محمد. (1432ق). المعجم الاصولی. یکم. بیروت: موسسه تاریخ عربی.
  28. طباطبائی‌قمی، سید تقی. (1371ش). آراؤنا فی اصول الفقه. یکم. قم: محلاتی.
  29. عاملی، محمدبن حسن. (1429ق). تفصیل وسائل الشیعه. دوم. بیروت: آل‌البیت:.
  30. فیاض، محمداسحاق. (1422ق). محاضرات فی اصول الفقه. تقریرات سید ابوالقاسم خوئی. یکم. قم: موسسه احیاء آثار امام خوئی.
  31. قدسی، احمد. (1424ق). انوار الأصول. تقریرات آقای مکارم. یکم. قم: مدرسه امام علی‌‌بن‌ ابی‌طالب [جلد سوم این کتاب در سال 1425 منتشر شده است].
  32. قدیری، محمدحسن. (1429ق). المباحث فی علم الأصول. یکم. قم: بوستان کتاب.
  33. قمى، ابوالقاسم. (1378ق). قوانین الأصول. دوم. تهران: مکتبه العلمیه الاسلامیه.
  34. کاظمی، محمدعلی. (1416ق). فوائد الأصول. تقریرات آقای نائینی. پنجم. قم: موسسه نشر اسلامی.
  35. کرکی، علی. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. دوم. قم: آل‌البیت:.
  36. کلینى، محمدبن یعقوب‏. (1407ق). الکافی‏. علی‌اکبر غفارى. محمد آخوندى. چهارم. تهران: ‌دار الکتب الإسلامیه‏.‏
  37. مشکینی، علی. (1371ش). اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها. پنجم. قم: نشر الهادی.
  38. مظفر، محمدرضا. (1410ق). اصول الفقه. سوم. قم: موسسه اسماعیلیان.
  39. ملکی‌اصفهانی، مجتبی. (1390ش). فرهنگ اصطلاحات اصول. یکم. قم:‌ مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
  40. ملکى‌اصفهانى، محمود. (1381ش). اصول‌فقه شیعه. تقریرات مرحوم فاضل لنکرانی. یکم. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار
  41. نوری، حسین. (1408ق). مستدرک الوسائل. چ اول. قم. موسسه آل‌البیت:.
  42. نهاوندى نجفی، على‏. (1320 ق). تشریح الأصول. چ اول. تهران. میرزا محمدعلی تاجر طهرانی‏
  43. هاشمی‌شاهرودی، سید محمود. (18/08/1394). جلسۀ 573. (www.hashemishahroudi.org/fa/lesson/1211)
  44. هاشمی‌شاهرودی، سید محمود. (1426ق). بحوث فی علم الأصول. سوم. قم: موسسه دائرۀ المعارف فقه اسلامی.
  45. یزدی، سید محمدکاظم. (1425ق). العروة الوثقی. دوم. قم:‌موسسه نشر اسلامی.