قاعده اصالت لحوق ولد به وطئ محترم

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 دانش آموخته سطح سه حوزه علمیه خراسان.(نویسنده مسئول) رایانامه: esmati@mailkh.com

2 مدرس سطوح عالی حوزه علمیه مشهد ودانشجوی دکتری مدرسی معارف دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

ازجمله قواعد مهم و پرکاربرد در بحث نسب، قاعدۀ لحوق ولد به وطی محترم است. این قاعده که درصورت شک جاری می‌شود، برای اولین بار در کلمات صاحب جواهر مطرح شده‌است. اگرچه ادعا شده‌است که این قاعده از ابتکارات صاحب جواهر بوده‌است و پیش از آن سابقه‌ای در میان عبارات فقها نداشته‌است ولی می‌توان ریشه‌های آن را در کلمات علمای قبل از او درخلالِ مباحثی مانند وطی غاصبانۀ کنیز و رضاع و ارث به‌دست آورد.
مفاد این قاعده آن است که چنانچه میان پدید آمدن فرزند از راه حلال (وطی محترم) اعم از وطی شوهر و وطی به‌شبهه و میان راه حرام (غیر محترم) شک وجود داشته باشد، از دید شرعْ فرزند ملحق به کسی است که وطی از ناحیه او حلال و محترم بوده باشد و تمام آثار شرعی لحوق فرزند ازقبیلِ ارث بر چنین شخصی مترتب‌ می‌شود.
در این مقاله، ضمن بیان تفاوت این قاعده با قاعدۀ فراش، ادله‌ای بر اعتبار آن همچون ملازمۀ میان عنوان وطی محترم و لحوق فرزند، اصالة الصحة، اصطیاد از روایات و مذاق شریعت مطرح شده‌است. درضمنِ نقد اکثر آن ادله، تنها دلیل باقیمانده که از نظر نگارندگان معتبر به‌نظر می‌رسد، دلیل مذاق شریعت است که بر فرض حجیت آن، صغرای آن در این بحث با استقرا ثابت‌ می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Principle of the Authenticity of Linking a Child to Lawful Sexual Intercourse

نویسندگان [English]

  • Abdollah Esmati YahyaAbadi 1
  • Sayed Mohammad Hasan Mousavi Mehr 2
1 Student of Level Three at Hawza Ilmiyya of Mashhad.
2 Teacher of Advance Level at Mashhad Hawza Ilmiyya and PhD Student at Ferdowsi University of Mashhad.
چکیده [English]

One of the most important and widely used principles in the discussion of lineage is the principle of linking a child to lawful sexual intercourse (waṭī al-muḥtaram). This principle, which applies in the case of doubt, is mentioned for the first time in the words of the author of the book Jawāhir al-Kalām. Although it has been claimed that this principle was one of the initiatives of the author of Jawāhir al-Kalām and does not have a precedent in the words of jurists, its roots can be seen in the words of the jurists before him and in their discussions such as having sexual intercourse with a usurped slave-girl, breastfeeding (riḍāʾ) and inheritance.
The implications ‎of this principle are that, if there is any doubt between giving birth to a child due to lawful sex intercourse, including a woman having sexual intercourse with her husband or misapprehended sex intercourse (waṭī bi al-shubhāʾ), according to sharīʿah the child belongs to a person whose sexual intercourse is lawful and all the legal effects such as inheritance are applied to such a person. While describing the differences between this principle and the principle of al-farāsh, this study presents evidence for the authenticity of this principle such as the connection between lawful sex intercourse and linking the child to it, the principle of validity (iṣālat al-ṣiḥah), reference to the narrations, and the attention of the sharīʿah. After criticizing most of that evidence, the only evidence that seems to be valid from the viewpoint of the writer is the attention of the sharīʿah, and assuming its validity, the minor premise of this issue is proved by induction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Marriage
  • Proving the Lineage
  • Misapprehended Sex Intercourse (waṭī bi al-shubhāʾ
  • Reluctance (ikrāh)
  • Lawful Sex Intercourse
  • Principle of Farāsh

عنوان مقاله [العربیة]

قاعدة أصالة لحوق الولد بالوطء المحترم

چکیده [العربیة]

تعد قاعدة أصالة لحوق الولد بالوطء المحترم من القواعد الهامة، وهی کثیرة الاستخدام فی موضوع النسب.


وردت هذه القاعدة التی تجری فی حالة الشک، لأول مرة فی کلمات صاحب الجواهر، وعلى الرغم من الادعاء أنّ هذه القاعدة من ابتکارات صاحب الجواهر، ولم یسبق لها استخدام بین کلمات الفقهاء؛ إلا أنّ جذورها ترجع إلى کلمات العلماء المتقدمین فی مباحث وطء الجاریة کرهاً، والرضاع، والإرث.


مفاد هذه القاعدة أنه عند الشک بین الوطء المحترم (الولادة عن طریق الحلال) بما فی ذلک وطء الزوج ووطء الشبهة، وبین الوطء غیر المحترم (الولادة عن طریق الحرام)، یلحق الولد بالواطئ المحترم شرعاً ویترتب علیه آثار لحوق الولد من قبیل الإرث.


ویبیّن هذا البحث الفرق بین قاعدة "أصالة لحوق الولد بالوطء المحترم" وقاعدة الفراش، مضافا إلى عرضه لأدلة اعتبار هذه القاعدة، ومنها: الملازمة بین عنوان الوطء المحترم ولحوق الولد، وأصالة الصحة، والاستنباط من الروایات ومذاق الشریعة.


یرى الباحث مع نقده أکثر تلک الأدلة، أنّ دلیل مذاق الشریعة هو الدلیل المعتبر الذی تثبت صغراه بالاستقراء فی هذ البحث وذلک على فرض حجیة هذا الدلیل.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • النکاح
  • ثبوت النسب – الوطء بالشبهة – الإکراه – الوطء المحترم – قاعدة الفراش

در دست اقدام...

  1. قرآن کریم

    1. آخوند خراسانی، محمدکاظم‌بن حسین. (ق۱۴۳۲). کفایة الأصول. چاپ چهارم. بیروت: موسسة آل البیت ع لإحیاء التراث.
    2. ‌‫انصاری، قدرت‌الله. (۱۳۹۱). موسوعة احکام الاطفال و أدلتها. قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهارع.
    3. ‌‫بحرانی، یوسف‌بن احمد. (۱۳۶۳). الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
    4. بجنوردی، سید حسن. (۱۴۱۹). القواعد الفقهیة. چاپ اول. قم: نشر الهادی.
    5. ‌‫بروجردی نجفی، محمدتقی. (۱۴۳۵ق). نهایة الأفکار. تقریر ضیاءالدین عراقی. چاپ ششم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
    6. ‌‫حر عاملی، محمد‌بن حسن. (بی‌تا). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. قم: موسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
    7. ‌‫حکیم، محسن. (۱۴۱۰ق). منهاج الصالحین (المحشی). بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
    8. ‌‫حکیم، محسن. (بی‌تا). مستمسک العروة الوثقی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    9. ‌‫خلیل‌بن احمد. (۱۴۱۰ق). کتاب العین. چاپ دوم. قم: موسسۀ انتشارات هجرت.
    10. ‌‫خمینی، روح‌الله. (۱۳۷۹). تحریر الوسیله. قم: دار العلم.
    11. ‌‫سند، محمد. (۱۴۲۹ق). سند العروة الوثقی؛ کتاب النکاح. قم: فدک.
    12. ‌‫شبیری زنجانی، موسی. (۱۴۱۹ق). کتاب نکاح. قم: موسسۀ پژوهشی رای پرداز.
    13. ‌‫شهید ثانی، زین‌‎الدین‌بن علی. (۱۴۱۳ق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
    14. ‌‫طوسی، محمد‌بن حسن. (۱۳۸۷). المبسوط فی فقه الامامیة. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
    15. ‌‫فاضل لنکرانی، محمد. (۱۴۲۱ق). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة. قم: مرکز فقه الأئمة الأطهارb.
    16. ‌‫فاضل لنکرانی، محمد. (۱۴۲۵ق). جامع المسائل. قم: امیر قلم.
    17. ‌‫گلپایگانی، محمدرضا. (۱۳۷۲). الدر المنضود فی أحکام الحدود. قم: دار القرآن الکریم.
    18. ‌‫محقق حلی، جعفر‌بن حسن. (۱۴۱۲ق). النهایة و نکتها. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    19. ‌‫محقق حلی، جعفر‌بن حسن. (۱۴۰۸ق). شرائع الإسلام. قم: اسماعیلیان.
    20. ‌‫محقق کرکی، علی‌بن حسین. (۱۴۱۴ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: موسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
    21. ‌‫مقدس اردبیلی، احمد‌بن محمد. (۱۴۰۳ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
    22. ‌‫مکارم شیرازی، ناصر. (۱۴۱۸ق). انوار الفقاهة؛ کتاب الحدود والتعزیرات. قم: مدرسة الإمام علی‌بن ابی‌طالب8.
    23. ‌‫نجفی، محمدحسن‌بن باقر. (۱۳۶۲). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. چاپ هفتم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    24. ‌‫نراقی، احمد‌بن محمدمهدی. (۱۴۱۵ق). مستند الشیعة فی احکام الشریعة. قم: موسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
    25. ‌‫هاشمی شاهرودی، سید محمود. (۱۴۳۳ق). بحوث فی علم الأصول. تقریرارت سید محمدباقر صدر. قم: مؤسسة دائرة المعارف الفقه الاسلامی.
    26. ‌‫هاشمی‌ شاهرودی‌، علی‌. (۱۴۲۶ق). دراسات فی علم الأصول. تقریرات ابوالقاسم‌ خویی‌. قم‌: دائرة‌ المعارف‌ الفقه‌ الاسلامی.
    27. ‌‫واعظ حسینی بهسودی، سید محمدسُرور. (۱۴۴۰). موسوعة الإمام الخوئی (مصباح الأصول). تقریرات سید ابوالقاسم موسوی خوئی. چاپ هفتم. مؤسسة الخویی الإسلامیة.