جلسه روان‌تحلیلگری و حکم تکلیفی خلوت با نامحرم

نوع مقاله : پژوهشی (داوری سریع)

نویسنده

دانش‌آموختۀ حوزۀ علمیۀ مشهد و استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد ـ ایران؛ رایانامه: dr.morvarid@razavi.ac.ir

چکیده

یکی از قواعد بسیار مهم در جلسات روان‌تحلیل‌گری آن است که درمان‌جو در فضایی امن و بدون حضور کسی جز درمانگر، آنچه را از ذهنش می‌گذرد برای وی بازگوید. با توجه به اینکه بسیاری از درمان‌جویان نیازمند رجوع به روان‌تحلیل‌گر از جنس مخالف هستند، این پرسش مطرح می‌شود که حکم تکلیفی خلوت میان روان‌تحلیل‌گر و درمان‌جوی غیرهمجنس چیست؟ در این مقاله برای پاسخ به این پرسش، حکم خلوت با نامحرم واکاوی شده‌است. حاصل این بررسیِ فقهی آن است که با توجه به کثرت روایات، ورود نهی از شارع در این مورد اجمالاً ثابت است، اما از این روایات نمی‌توان حرمت مولوی خلوت با نامحرم را استنباط کرد، چراکه نهی در این روایاتْ ارشادی است. بر این اساس، خلوت میان روان‌تحلیل‌گر و درمان‌جوی غیرهمجنس نیز ازنظرِ تکلیفی حرام نیست. در ادامۀ مقاله حرمت این عمل از راه مُقدمی‌ بودن نیز بررسی شده و این نتیجه به‌دست آمده‌است که حرمت این کار از این راه نیز قابل اثبات نیست، زیرا این عمل به‌قصدِ انجام فعل حرام صورت نمی‌گیرد و درصورتِ رعایت قواعد لازم در روان‌تحلیل‌گری منجر به فعل حرام نمی‌شود. در این فرض، براساسِ هیچ‌کدام از مبانی گوناگون نمی‌توان حرمت تکلیفی انجام مقدمه را استنتاج کرد. اگر نظریۀ برخی فقیهان مبنی‌بر حرمت خلوت با نامحرم درصورتِ احتمال وقوع مفسده، پذیرفته شود بازهم خلوت میان روان‌تحلیل‌گر و درمان‌جوی غیرهمجنس دارای حرمت مولوی نخواهد بود، زیرا درصورتِ انجام جلسات روان‌تحلیل‌گری به‌صورتِ صحیح، احتمال وقوع مفسده به‌حداقل می‌رسد و شرط حرمت خلوت بانامحرم محقق نخواهد بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Psychoanalytic Therapy Session and Obligatory Ruling of Privacy with Non-Maḥrams

نویسنده [English]

  • Ahmad Morvarid
Assistant Professor Of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Razavi University of Mashhad, Iran
چکیده [English]

One of the most important rules in psychoanalytic sessions is that the client tells him what is going through his mind in a safe environment without the presence of anyone but the therapist. Given that many clients need to refer to a therapist of the opposite sex, the question arises what is the obligatory ruling of privacy between a therapist and a non-same-sex client? In order to answer this question, the ruling of being alone with non-maḥrams has been analyzed in this study. The result of this jurisprudential analysis is that according to the plurality of aḥādīth, the forbidding from the shāri’ (holy lawmaker) in this case is generally consistent. But it is not possible to infer the ḥurmat al-mawlawīyyah (obligatory prohibition) of being alone with non-maḥrams from these aḥādīth, because the forbidding in these aḥādīth is irshādī (advisory). Based on this, privacy between the therapist and the non-same-sex client is also not ḥarām (forbidden) in terms of obligatory ruling. In the continuation of this study, the prohibition of this act is also examined through its muqaddimī (precedence), and the conclusion is reached that the prohibition of this act cannot be proven in this way either. Because this action is not done with the intention of committing fi’l-ḥarām (a forbidden act), and if the necessary rules in psychoanalytic sessions are followed, it does not lead to a forbidden act. In this assumption, it is not possible to infer the ḥurmat al-taklīfīyyah (obligatory prohibition) of performing the introduction based on any of the various bases. If the theory of some jurists regarding the prohibition of privacy with non-maḥrams in case of the possibility of mafsadah (sin) is accepted, then the privacy between a therapist and a non-same-sex client will not be ḥurmat al-mawlawīyyah, because if the psychoanalytic sessions are conducted properly, the possibility of mafsadah will be minimized and the condition of prohibition of privacy with the non-maḥrams will not be fulfilled.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Therapist and Fiqh
  • Privacy with Non-Maḥrams
  • Irshādī Forbidding

عنوان مقاله [العربیة]

جلسة التحلیل النفسی والحکم الشرعی للخلوة بالأجنبیة

چکیده [العربیة]

من أهم القواعد فی جلسات التحلیل النفسی هو أن یخبر العمیلُ المعالج بما یدور فی ذهنه فی بیئة آمنة، وبدون وجود أی شخص غیر المعالج.
فبالنظر إلى أن العدید من المراجعین یحتاجون إلى الرجوع إلى محلل نفسی من الجنس الآخر، فإن السؤال الذی یطرح نفسه هو، ما هو الحکم الشرعی للخلوة بین المحلل النفسی وطالب العلاج من الجنس الآخر؟
للإجابة على هذا السؤال فقد تناول المؤلف فی هذا المقال، حکم الخلوة بالأجنبی.
ونتیجة هذه الدراسة الفقهیة أنه بناءً على کثرة الروایات؛ فإنَّ النهی من الشارع فی هذه الحالة ثابت إجمالاً، ولکن لا یمکن استنباط الحرمة المولویة للخلوة بالأجنبیة، لأن النهی فی هذه الأحادیث إرشادی.
على هذا الأساس، فإن الخلوة بین المحلل النفسی والمراجع من الجنس الآخر لیس محرما أیضا من حیث التکلیف.
کما تم دراسة حرمة الخلوة من جهة کونها مقدمة للحرام، وخلص إلى أن حرمة هذا العمل لا یمکن إثباتها من هذا الطریق أیضا، لأن هذا الفعل لا یتم بقصد ارتکاب عمل محرَّم، وإذا اتبعت القواعد اللازمة فی التحلیل النفسی، فهذا العمل لا یؤدی إلى فعل محرم شرعاً.
فی هذا الفرض، وبناءً على جمیع المبانی المختلفة، لا یمکن استنتاج الحرمة الشرعیة على فعل المقدمات.
وإذا قبلنا نظریة بعض الفقهاء فی حرمة الخلوة مع غیر المحارم فی حالة احتمال الوقوع فی المفسدة، فإنه رغم ذلک لاتکون الخلوة بین المحلل النفسی والمراجع المختلفین جنسیاً حراماً مولویاً، لأنه إذا أجریت جلسات التحلیل النفسی بشکل صحیح، فسوف تنخفض احتمالیة الوقوع فی المفسدة ولا تتحقق حرمة الخلوة بالأجنبیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التحلیل النفسی والفقه
  • الخلوة بالأجنبیة
  • النهی الإرشادی

به PDF مراجعه نمایید

قرآن کریم
ابن‌منظور، محمد‌بن مکرم. (1414 ق). لسان العرب. چاپ سوم. بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر.
احمدى بهسودى، محمدرضا. (1430ق). منهاج الوصول الى دروس فی علم الأصول؛ شرح الحلقة الثالثة. بیروت: نشر دار المصطفی لإحیاء التراث.
امام خمینى، سید روح‌اللّٰه. (1409ق).  تحریر الوسیلة، قم: مؤسسۀ مطبوعات دار العلم.
امام خمینى، سید روح‌اللّٰه. (1367ش). رسالۀ توضیح المسائل. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
امام خمینى، سید روح‌اللّٰه. (1424ق). رساله توضیح المسائل(المحشی)، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
انستیتو روان کاوی تهران، روان‌کاو کیست؟  وبگاه انستیتو روان کاوی تهران: پایگاه اطلاع رسانی. بازیابی‌شده در تاریخ 8 شهریور 1401، از:             http://Psychoanalysis.ir/?=o239020002018400000
بهجت فومنی، محمدتقى. (1428ق).  استفتاءات. قم: دفتر آیت‌الله بهجت.
پروت، تریسی ای؛ وادکینز، ملانی جی. (1395ش). مهارت‌های ضروری مصاحبه و مشاوره یک رویکرد یکپارچه برای تمرین. ترجمۀ شکوه نوابی‌نژاد؛ نادره سعادتی؛ مهدی رستمی. تهران: انتشارات جنگل، جاودانه.
تبریزی، جواد. (1425ق). رسالۀ احکام بانوان. قم: مجمع الإمام المهدی عج.
حر عاملی، محمد‌بن حسن. (1409ق). تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل المسائل الشرعیة. قم: مؤسسة آل‌البیت ع لإحیاء التراث.
حسینی سیستانی، سید علی. (1414ق). قاعدة لاضرر و لاضرار. قم: دفتر آیت الله سیستانی.
حسینی سیستانی، سید علی. (1422ق). المسائل المنتخبة. چاپ نهم. قم: دفتر آیت الله سیستانى.
حلّی، یحیی‌بن سعید. (1405ق). الجامع للشرائع. قم: انتشارات سید الشهداء ع.
خراسانى، محمدکاظم. (ق1409). کفایة الأصول. قم: مؤسسة آل‌البیت ع لإحیاء التراث.
خوانساری، احمد. (1405ق). جامع المدارک، تصحیح علی‌اکبر غفاری. چاپ دوم. قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
خوانسارى، محمدهاشم‌بن زین‌الدین. (1317ق). معدن الفوائد و مخزن الفرائد. قم: مؤلف.
سیفی مازندرانى. علی‌اکبر. (1417ق). دلیل تحریر الوسیلة. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینى (ره).
شبیری زنجانی، سید موسی. (1428ق). المسائل الشرعیة. قم: مؤسسة نشر الفقاهة.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی. (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، حاشیۀ محمدرضا کلانتر. قم: کتابفروشی داوری.
شهید ثانی، زین‌الدین‌بن علی. (1413قق). مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الاسلام. قم: موسسة المعارف الاسلامیة.
شیخ انصاری، مرتضی‌بن محمد. (1383ش). مطارح الأنظار. تقریر ابوالقاسم کلانتری. چاپ دوم. قم: مجمع الفکر الإسلامی.
شیخ‌صدوق، محمد‌بن على‌بن بابویه. (1362ش).  الخصال. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
شیخ‌صدوق، محمد‌بن على‌بن بابویه. (1413قق). من لا یحضره الفقیه. چاپ دوم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
شیخ طوسی، محمد‌بن حسن. (1414ق). الأمالی. قم: دار الثقافة.
شیخ طوسی، محمد‌بن حسن. (1387ش). المبسوط فی فقه الإمامیة. چاپ سوم. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
شیخ مفید، محمد‌بن محمد. (1413قق). الأمالی. قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید.
صدر، محمد باقر. (1417ق). بحوث فی مباحث علم الأصول. تقریر محمود هاشمی شاهرودی. قم: مجمع علمی شهید صدر.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم. (1419ق).  العروة الوثقى، (المحشّٰى). قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1412ق). مکارم الأخلاق. قم: نشر الشریف الرضی.
عراقی، ضیاءالدین. (1417ق). نهایة الأفکار. تقریر محمد تقی بروجردی. چاپ سوم. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
علامه‌مجلسى، محمد باقر‌بن محمد تقى. (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول. چاپ چهارم. تهران: انتشارات اسلامیه.
فروید، زیگموند. (1395). اصول روان‌کاوی بالینی. ترجمۀ سعید شجاع شفتی. چاپ هشتم. تهران: انتشارات ققنوس.
کلینى، محمد‌بن یعقوب. (1407ق). الکافی. تصحیح علی اکبر غفاری. چاپ چهارم. تهران: انتشارات اسلامیه.
کوفى، محمد‌بن محمد اشعث. (بی‌تا).  الجعفریات ـ الأشعثیات. تهران: مکتبة نینوى.
گلی، جعفرعلی؛ سلمان نعمتی و سیدعلی سید موسوی. 1396. بررسی فقهی خلوت با نامحرم در منابع شیعه. اولین کنفرانس پژوهش در فقه، حقوق و علوم اسلامی. بازیابی‌شده در تاریخ 8 شهریور 1401، از:
https://civilica.com/doc/669589
مظفر، محمدرضا. (1375ش).  أصول الفقه. چاپ پنجم. قم: انتشارات اسماعیلیان.
مکارم شیرازی، ناصر. (1428ق). احکام بانوان. چاپ یازدهم. قم: انتشارات مدرسۀ امام على‌بن ابى‌طالبA.
منتظری، حسینعلی. (1415ق).  دراسات فی المکاسب المحرمة. قم: نشر تفکر.
منشور اخلاقی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران، 1397، بازیابی شده در تاریخ 8 شهریور 1401، از: http://old.pcoiran.ir/fa/forms            
منصورى، ایاد. (1427ق). البیان المفید فی شرح الحلقة الثالثة من حلقات علم الأصول، قم: انتشارات حسنینC.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم. (1417ق). محاضرات فی أصول الفقه. تقریر محمد اسحاق فیاض. چاپ چهارم. قم: مؤسسۀ انصاریان.
موسوی خویی، سید ابوالقاسم. (1377ق). مصباح الفقاهة. تقریر: محمدعلی توحیدی. قم: انتشارات داوری.
نائینی، محمدحسین. (1420ق). أجود التقریرات. تقریر ابوالقاسم خوئی. قم: مؤسسة صاحب الامر.
نجاشى، احمد‌بن على. (1407ق). رجال النجاشی؛ فهرست أسماء مصنفی الشیعة. تصحیح: سید موسی شبیری زنجانی. قم: مؤسسة النشر الاسلامی، التابعة لجماعة المدرسین بقم المقدسة.
نجفى، صاحب  الجواهر، محمدحسن. (1404قق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. چاپ هفتم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نورى، حسین‌بن محمد تقى. (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم: مؤسسة آل البیتb لإحیاء التراث.
وحید خراسانی، حسین. (1428ق). رساله توضیح المسائل. چاپ نهم. قم: مدرسۀ امام باقرA.
ورام، مسعود‌بن عیسى. (1410ق). تنبیه الخواطر و نزهة النواظر(مجموعه ورام). قم: مکتبة الفقیه.
Web sites:
http://www.pcoiran.ir/fa/forms
Ethical Charter of the Organization of Psychology and Counseling of Islamic Republic of Iran
https://civilica.com/doc/669589
Qulī, Jafar Alī, Nimatī, salmān, sayyid mūsavī.2017/1396. Jurisprudence Investigation of Loneliness with Non-Law. The first research conference in jurisprudence, law and Islamic sciences. http://Psychoanalysis.ir/?=o239020002018400000 Who is Psychoanalyst,Tehran Psychoanalytic Institute.