تدوین یا کشف نظام و پیامدهای آن در اجتهاد

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی؛ قم ، ایران

10.22034/jrj.2022.58473.2119

چکیده

برخی بر این باورند که باید نظام‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و ... را مانند حکم شرعی استنباط کرد و در مقابل برخی استنباط نظام را خارج از قلمروی فقه و امری موهم دانسته‌اند. در این مقاله، ابتدا میان چند امر تفکیک شده است: یک: میان بررسی توصیفی و بررسی توصیه‌ای؛ دو: میان استنباط همۀ اجزای ثابت نظام و تعیین ابعاد متغیر آن با توجه به شرایط گوناگون؛ سه: میان استنباط نظام و تدوین نظام. آنگاه گفته‌شده که از منظر توصیفی، فقه رایج عهده‌دار استنباط نظام نبوده و نیست و از منظر توصیه‌ای تاکنون دلیل معتبری ارائه نشده است که فقه باید به استنباط نظام بپردازد؛ چون نظام ابعاد متغیری هم دارد. از منظر توصیه‌ای می‌توان گفت: فقه باید ابعاد ثابت نظام را استنباط کند و پس‌ازآن باید متناسب با ویژگی‌های مختلف هر جامعه‌ای نظام تدوین شود نه اینکه نظام ثابتی برای همه جامعه‌ها در همه زمان‌ها با ویژگی‌های مختلف استنباط شود. در آخر نیز برخی از تفاوت‌ها و پیامدهای فقهی میان نظام‌سازی و استنباط نظام تبیین شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Tadvin ya kashfe nezan va payamad hay feghi an do

نویسنده [English]

  • Saeid Ziyaei Far
Department for Philosophy of Jurisprudence and Law, Islamic Sciences and Culture Academy
چکیده [English]

....

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fegh
  • tadvin nezam
  • estenbat nezan

عنوان مقاله [العربیة]

تدوین النظام أو کشفه ونتائجها الفقهیة

چکیده [العربیة]

یعتقد البعض أنه لابد من استنباط الأنظمة السیاسیة والاقتصادیة وغیرها من الأنظمة على أنها حکم شرعی، فی حین یری البعض الآخر أن استنباط النظام خارج نطاق الفقه وهو أمر وهمی.


فی هذه المقالة تم التفصیل بین عدة أمور: الأمر الأول: بین الدراسة التوصیفیة والدراسة المقترحة.


الأمر الثانی: استنباط جمیع مکونات الثابتة للنظام فی هیکلة خاصة، واستنباط الأبعاد الثابتة للنظام وتعیین الأبعاد المتغیرة لها حسب الظروف المختلفة، والأمر الثالث بین استنباط النظام وتدوینه.


ثم قیل أنه من وجهة نظر الدراسة التوصیفیة لا ولم یکن الفقه الموجود مسئول استنباط النظام، ومن وجهة نظر التوصیة والاقتراح لم یتم تقدیم أی دلیل معتبر حتى الآن بأن الفقه یجب أن یستنبط النظام، لأن النظام له أبعاد متغیرة.



من منظور التوصیة والاقتراح یمکن القول أن: الفقه یجب أن یستنبط الأبعاد الثابتة للنظام وبعده یجب أن یدوّن النظام وفقًا للخصائص المختلفة لکل مجتمع، بدلاً من استنباط نظام ثابت لجمیع المجتمعات ولجمیع الأزمنة بخصائص مختلفة.


وفی النهایة تم تبیین بعض الفروق والنتائج الفقهیة بین بناء النظام وهیکلته وبین استنباط النظام.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الفقه
  • تدوین النظام
  • استنباط النظام
  • الأبعاد الثابتة والمتغیرة ونتائجها

اصل مقاله

در دست اقدام ....

مراجع

  1. آخوند خراسانی، محمد کاظم. (1412). کفایه الاصول. بیروت: موسسه آل البیت.
  2. آملى، میرزا محمد تقى. (1380). مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى. تهران: نشر مؤلف.
  3. ابن نجیم مصری، عبد الله. (1418). البحر الرائق. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  4. اصفهانى، محمد حسین. (1429).‏ نهایة الدرایة فی شرح الکفایة. بیروت: موسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث‏.
  5. اصفهانى، محمد تقی. (بی‌تا). هدایه المسترشدین. قم: موسسه النشر الاسلامی.
  6. امام خمینی، سید روح الله. (1378). صحیفه امام. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  7. بهسودی، محمد سرور. (1408). مصباح الاصول (تقریرات درس آیت الله خوئى). قم: داوری.
  8. بهوتی، منصور. (1418). کشاف القناع. بیروت: دار الکتب العلمیة.
  9. تهرانى نجفی، هادى. (1320). محجة العلماء. تهران‏:، بی نا.
  10. جوادی آملی، عبد الله. (1385). ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت. قم: مرکز نشر اسراء.
  11. جواهرى، محمد تقى. (1428). ‏غایة المأمول‏ (تقریرات درس آیت الله خوئى). قم: مجمع الفکر الاسلامی‏.
  12. جوهرى، اسماعیل. (1376). تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملایین.
  13. چرچمن، چارلز وست. (1369). نظریه سیستمها. ترجمه رشید اصلانی، تهران: مرکز آموزشی مدیریت دولتی.
  14. حائری، سید کاظم(1375). اندیشه سیاسی اسلام. مجله حکومت اسلامی، سال اول(1)، صص 8- 49. .
  15. حصفکی، علاء الدین. (1415). الدر المختار. بیروت: دار الفکر.
  16. حکیم، سید محسن. (1416). مستمسک العروة الوثقى. قم: مؤسسة دار التفسیر.
  17. حکیم، عبدالصاحب.‏ (1413). منتقى الأصول‏ (تقریرات درس آیت الله سید محمد حسینی روحانى). قم‏: دفتر آیت الله روحانى.
  18. محقق حلّى، جعفر. (1413). الرسائل التسع. قم: کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى.
  19. خلخالى، سید محمد مهدى. (1425). الحاکمیة فی الإسلام. قم: مجمع اندیشه اسلامى.
  20. خمینی، سید مصطفی. (1418‏). تحریرات فی الأصول. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  21. خمینی، سید مصطفی. (1376). تحریر العروة الوثقی. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) ‏.
  22. خیری، حسن. (1393). مبانی نظام اجتماعی اسلام. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  23. دوران، دانیل. (1370). نظریه سیستمها. مترجم محمد یمنی، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
  24. رضوی، سیدمحمدحسین و اسکندرى، مصطفى. (1426). اسس النظام السیاسی عند الإمامیه (تقریرات درس آیت الله سند بحرانى). قم: مکتبة فدک.
  25. سبحانی، جعفر. (1416). نظام النکاح فی الشریعه الغراء. قم: موسسه الامام الصادق (ع).
  26. شبر، سید عبد الله. (1404). الاصول الاصلیه و القواعد الشرعیة. قم: کتاب فروشی مفید.‏
  27. شمس الدین، محمد مهدی. (1415). نظام الحکم و الاداره فی الاسلام. بیروت: الموسسه الدولیه.
  28. شهید ثانی، زین الدین. (1374). تمهید القواعد. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  29. شهید صدر، سید محمد باقر. (1417). اقتصادنا. قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
  30. صنقور، محمد (، 1428 ) المعجم الأصولى . قم: منشورات الطیار .
  31. ضیائی فر، سعید. (1392). فلسفه علم فقه. تهران: سمت.‏
  32. ضیائی فر، سعید. (1397). جایگاه مبانی کلامی در اجتهاد. قم: بوستان کتاب.
  33. ضیائی فر، سعید. (1402) مکتب های اصولی موجود و مطلوب ، قم : پژوهشگاه حوزه و دانشگاه .
  34. طوسی، محمد. (1365). تهذیب الاحکام. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  35. عالم، عبد الرحمن. (1380). بنیان‌های علم سیاست. تهران: نشر نی.
  36. علامه طباطبائی، سید محمد حسین. (1348). اسلام و احتیاجات واقعی هر عصر. تهران: کانون انتشارات محمدی.
  37. علامه طباطبائی، سید محمد حسین. (1388). بررسی های اسلامی. قم: بوستان کتاب.
  38. عمید زنجانى، عباسعلى(1375). اندیشه سیاسی اسلام. مجله حکومت اسلامی، 1(1)، صص 8- 49.
  39. عمید زنجانى، عباسعلى. (1421). فقه سیاسى. تهران: انتشارات امیر کبیر.
  40. غروی تبریزی، علی. (1418). التنقیح فی شرح العروه الوثقی (تقریرات درس خارج آیت الله خویى). قم: انتشارات لطفى.
  41. فاضل لنکرانی، محمد جواد (1397) فقه نظامات توهم یا واقعیت؟ روزنامه اطلاعات، یکشنبه آذر 1397، سال نود و سوم، شماره 27171. ص6
  42. فخر المحققین، محمد. (1363). ایضاح الفوائد. تهران: بنیان کوشان پور.
  43. فرحى، سید على‏. (1386). تحریر الأصول‏ (تقریرات درس آیت الله میرزا هاشم‏ آملى). قم‏: مکتبة الداوری.
  44. فیرحی، داود. (1382). نظام سیاسی و دولت در اسلام. تهران: انتشارات سمت.
  45. قدسی، احمد. (1428). أنوار الأصول (تقریرات درس آیت الله مکارم شیرازى). قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام.
  46. قزوینى، سید عباس. (1380). زبدة المقال فی خمس الرسول و الآل (تقریرات درس آیت الله بروجردى). قم: علمیه.
  47. قمى، تقى. (1371). آراؤنا فی أصول الفقه‏. قم: محلاتی.
  48. کاشف الغطاء، محمد حسین. (1419). حاشیه العروه الوثقی. قم: موسسه النشر الاسلامی.
  49. کلینی، محمد. (1388). الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
  50. کاشف الغطاء، على. (1381). النور الساطع فی الفقه النافع. نجف اشرف: مطبعة الآداب.
  51. کاظمى خراسانى، محمد على.‏ (1376). فوائد الاُصول‏ (نائینى). قم: موسسه النشر الاسلامی.
  52. مشکینى اردبیلى، ابوالحسن‏. (1413). کفایة الاُصول (با حواشى مشکینى). قم‏: لقمان.‏
  53. مطهری، مرتضی. (1374). اسلام و مقتضیات زمان. تهران: انتشارات صدرا.
  54. معرفت، محمد هادی. (1374). کنگره نقش زمان و مکان در اجتهاد (مصاحبه با آیت الله معرفت). تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  55. معرفت، محمد هادی (1390) مصاحبه با آیت الله معرفت، چاپ شده در: موضوع شناسی در فقه، به کوشش علیرضا فرحناک، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  56. مغنیه، محمدجواد (1424ق ). التفسیر الکاشف . قم : دار الکتاب الإسلامی .
  57. منتظری، حسینعلی. (1408). دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه. قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
  58. منتظرى، حسینعلى. (1409). مبانى فقهى حکومت اسلامى. مترجم محمود صلواتى و ابو الفضل شکورى، قم: مؤسسه کیهان.
  59. منتظرى، حسینعلى. (1417). نظام الحکم فی الإسلام‌. قم: نشر سرایى‌.
  60. منتظرى، حسینعلى. (1429). حکومت دینى و حقوق انسان. قم: ارغوان دانش.
  61. مومن، محمد. (1419‏). تسدید الأصول. قم: موسسه النشر الاسلامی‏.
  62. میرباقری و همکاران، مهدی(1395). فقه نظامات. راهبرد فرهنگ، 36(10)،صص 61- 86 .
  63. میر معزی، سید حسین. (1391) نظام اقتصادی اسلام. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  64. نکونام، جعفر. (1379). روش تحقیق کتابخانه‌ای. قم: اشراق.
  65. نهاوندى، علی. (1320). تشریح الأصول‏. تهران‏: میرزا محمدعلی تاجر طهرانی.
  66. واسطی، عبد الحمید. ( 1388). نگرش سیستمی به دین، مشهد: مؤسسه مطالعات راهبردی علوم ومعارف اسلام .
  67. وحید بهبهانى، محمد باقر. (1419). الرسائل الفقهیه. قم: مؤسسه علامه وحید بهبهانى.
  68. هادوی، مهدی. (1378). مکتب و نظام اقتصادی اسلام. قم: موسسه فرهنگی خانه خرد.
  69. همدانى، رضا. (1416). مصباح الفقیه. قم: مؤسسة الجعفریة لإحیاء التراث و مؤسسة النشر الإسلامی.
جستارهای فقهی و اصولی
دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 31
مقالات علمی پژوهشی
شهریور 1402
صفحه 1-1

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 مرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 01 تیر 1401
  • تاریخ پذیرش: 01 تیر 1401
  • تاریخ اولین انتشار: 30 مرداد 1402

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار