قواعد فقهی دخیل در جرم انگاری تخریب محیط زیست

نوع مقاله : پژوهشی (داوری سریع)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد- ایران.

2 استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد- ایران.

3 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد - ایران.

چکیده

تلاش‌های مخرب و فعالیت‌های بی‌ضابطه از سوی برخی موجب ویرانی محیط‌زیست و نابودی منابع آن شده است. این مسئله خطرات جدّی برای حیات فعلی بشر و نسل‌های آینده به بار آورده است. در این زمینه کاستی‌ها و مشکلات تقنینی ناشی از نبود قوانین جامع در حوزه کیفری، ضمانت اجراهای ملایم و عدم رعایت اصل تناسب میان جرم و مجازات، به چشم می‌خورد که انتظار می‌رود مقنن درصدد رفع آن برآید؛ در این راستا در گام‌های مطالعاتی ضروری است مبانی فقهی جرم‌انگاری تخریب محیط‌زیست شناسایی و تبیین شود. همین مسئله پرسش تحقیق مقاله پیش رو را تشکیل داده است. حاصل این پژوهش این است که مجموعه‌ای از قواعد فقهی مبنای این جرم‌انگاری را تشکیل می‌دهد؛ ازجمله قواعد فقهی لا ضرر، تعزیر، نهی از افساد فی‌الارض و... که در این جستار به آن‌ها استدلال شده و ابعاد آن واکاویده شده و بسط یافته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Determining of a Judge in Imāmīyah Jurisprudence Compared to the Existing Judicial System

نویسندگان [English]

  • Seyyed Hadi Javadi 1
  • Mohammad Taghi Fakhlaei 2
  • Abbasali Soltani 3
1 PhD student in jurisprudence and basics of law at Ferdowsi University of Mashhad
2 Professor Department of Jurisprudence Faculty of Theology Ferdowsi University Of Mashhad.
3 Department of Jurisprudence and Principles of Law, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Based on the propounded consensus, the authority of determining a judge has been given to the claimant, but on the other hand, in addition to not implementing this view in the current judicial system, some other jurists have given this importance authority to the ruler and the government. Now, the question that the current study has addressed is the analysis of the issue of the authority of determining a judge, in the sense that as a Ḥukm Awwalī and Thānawī (primary and secondary ruling) and also in the current judicial system, Is the claimant responsible for determining the judge or the government? In a research that was carried out by a library and analytical method, the widely known viewpoint has been explained along with three reasons. But due to the deficiency in these reasons and the existence of stronger reasons against it such as verses of the Holy Qurʼān and traditions, the Ḥukm Awwalī and Thānawī has been given the responsibility of the authority of determining a judge to the government, while various justifications have also been explained for the opinion of those who claim this authority to the claimant. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Determining the Judge
  • Authority
  • Claimant
  • Judicial System
  • Primary Ruling
  • and Secondary Ruling

عنوان مقاله [العربیة]

القواعد الفقهیة المتضمّنة فی تجریم تدمیر البیئة

چکیده [العربیة]

تسببت الجهود المدمرة والأنشطة غیر المنظمة من قبل البعض فی تدمیر البیئة وتدمیر مواردها، وقد جلبت هذه القضیة مخاطر جسیمة على حیاة الإنسان الحالیة والأجیال القادمة.

فی هذا السیاق، یلاحظ النقائص والمشاکل القانونیة الناجمة عن عدم وجود قوانین شاملة فی المجال الجنائی والجزائی، وکذلک الضمان التنفیذی الخفیف، وعدم مراعاة أصل التناسب بین الجریمة والعقاب، والذی من المتوقع أن یحاول المشرع إصلاحها.

وفی هذا الصدد، من الضروری تحدید وتبیین الأسس الفقهیة لتجریم تدمیر البیئة فی دراسات الباحثین وأبحاثهم.

هذه المسألة تشکل سؤال هذه المقالة. والمتحصل من هذه الدراسة هی أن مجموعة من القواعد الفقهیة تتشکل مبانی هذا التجریم، منها: قاعدة لا ضرر الفقهیة و قاعدة التعزیر وقاعدة النهی عن الإفساد فی الأرض و.. والذی تم دراسة إمکانیة الاستدلال بها وأبعادها فی هذا المقال.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • التجریم
  • تدمیر البیئة
  • الجریمة البیئیة
  • لاضرر
  • التعزیر لکل حرام
  • النهی عن الفساد

به فایل کلی مقالات مراجعه نمایید

  1. قرآن کریم

    نهج‌البلاغه

    1. ابن ادریس حلی، محمد بن منصور. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی. چاپ دوم. قم: دفتر انتشـارات اسـلامی.
    2. ابن زهره، حمزه. (1411ق). غنیة النزوع إلى علمی الأصول والفروع. چاپ سوم. قم: مؤسسة الامام الصادق ع.
    3. ابن قدامه، عبد الرحمن. (1403ق). المغنی و الشرح الکبیر. بیروت: دار الکتب العربی.
    4. آخوند خراسانی، محمد کاظم.(1431ق). کفایة الأصول. چاپ هفتم. قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
    5. اردبیلى، احمد. (بی­تا). زبدة البیان فی أحکام القرآن. تهران: المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    6. اصفهانى، شیخ الشریعة و فتح اللّه نمازى. (1385). قاعدة لا ضرر. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
    7. امام خمینی، سید روح الله. (1420ق). الرسائل. چاپ سوم. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
    8. امام خمینی، سید روح الله. (1421ق). تحریر الوسیله. چاپ سوم. تهران: موسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی.
    9. امام خمینی، سید روح الله. (1423ق). ولایت‌فقیه. تهران: موسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی.
    10. ایروانى، باقر. (1426ق). دروس تمهیدیة فی القواعد الفقهیة. چاپ سوم. قم: دار الفقه للطباعة و النشر.
    11. بحر العلوم، محمد. (1403ق). بلغة الفقیه. چاپ چهارم. تهران: منشورات مکتبة الصادق.
    12. بهرام سلطانی، کامبیز. (1386). مقدمه­ای بر شناخت محیط‌زیست. تهران: نشر سازمان حفاظت محیط‌زیست.
    13. جوادی آملی، عبدالله. (1386). اسلام و محیط‌زیست. چاپ دوم. قم: نشر اسراء.
    14. حاجی ده‌آبادی، احمد. (1399). قواعد فقه جزائی. چاپ چهارم. تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    15. حلبی، ابی الصلاح. (1387). الکافی فی الفقه. چاپ سوم. قم:  مؤسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان.
    16. خوانسارى، سید احمد.(1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. چاپ دوم.  قم: مؤسسه اسماعیلیان.
    17. خویى، سید ابو القاسم.  (1416ق). صراط النجاة. قم: مکتب نشر المنتخب.
    18. خویى، سید ابو القاسم. (1422ق). مبانی تکملة المنهاج. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
    19. خویى، سید ابو القاسم. (بی­تا). مصباح الفقاهة. بی جا.
    20. دهخدا، علی­اکبر. (1377). لغت­نامه. چاپ­چهاردهم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    21. رهبرپور، محمدرضا و نور محمدی، حسین (1397). «چالش­های حقوقی- قضاییِ جرم افساد فی الأرض در قانون مجازات اسلامی 1392». پژوهش حقوق کیفری:  ش22. ص 225.
    22. سبحانی، جعفر. (1381). تهذیب الأصول. چاپ دوم. تهران: مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی(;).
    23. سرخسی، محمد. (1414ق). المبسوط. بیروت: دارالمعرفة.
    24. سید امامی، کاووس. (1389). اخلاق محیط‌زیست. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
    25. سیستانى، سید على. (1414ق). قاعدة لا ضرر و لا ضرار. قم: دفتر آیة الله سیستانى.
    26. شیخ ­انصارى، مرتضی. (1415ق). کتاب المکاسب. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى.
    27. شیخ انصاری، مرتضی. (1419ق). فرائد الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
    28. شیخ ­طوسى، محمد. (1387). المبسوط فی فقه الإمامیة. چاپ­سوم. تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
    29. شیخ طوسی، محمد. (1378). المبسوط فی فقه الامامیه. چاپ دوم. تهران: مکتب مرتضوی.
    30. صافی گلپایگانی، لطف الله. (1404ق). التعزیر انواعه و ملحقاته. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
    31. طباطبائی، سید محمد حسین. (1363). المیزان فی التفسیر القرآن. مترجم سید محمد باقر موسوی همدانی. چاپ سوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    32. طباطبایی­یزدى، سید محمد کاظم. (1421). حاشیة المکاسب. چاپ دوم. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
    33. عوده، عبدالقادر. (1361). التشریع الجنائی الاسلامی فی المذهب الخمسه مقارنا بالقانون الوضعی. بیروت: موسسه البعثه (الدراسات الاسلامیه).
    34.  فاضل لنکرانی، محمد. (1421ق). تفصیل الشریعه. چاپ دوم. قم: مرکز فقه ائمه اطهار.
    35. گلپایگانى، سید محمد رضا. (1409ق). مجمع المسائل. چاپ دوم. قم: دار القرآن الکریم.
    36. گلپایگانى، سید محمد رضا. (1412ق). الدر المنضود فی أحکام الحدود. قم: دار القرآن الکریم.
    37. گلدوزیان، ایرج. (1385). حقوق جزای اختصاصی. چاپ­دوازدهم. تهران: نشر دانشگاه تهران.
    38. محقق حلی، جعفر. (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. تحقیق و تصحیح عبدالحسین محمدعلی بقال. چاپ دوم. قم: اسماعیلیان.
    39. محقق داماد، سید مصطفی. (1382). قواعد فقه بخش مدنی. چاپ دهم. تهران: مرکز نشرعلوم اسلامی.
    40. محقق داماد، سید مصطفی. (1406ق). قواعد فقه بخش جزائی. چاپ دوازدهم. تهران:  مرکز نشرعلوم اسلامی.
    41. محمدی ری شهری، محمد. (1384). میزان الحکمه. چاپ چهارم. قم: دارالحدیث.
    42. محمدی ری شهری، محمد. (1394). درس خارج فقه، مبحث انفال، 2/9/1394: جلسه چهارصد و بیست‌وچهار.
    43. مرعشی شوشتری، سیدمحمدحسن. (1376). دیدگاه های نو در حقوق کیفری اسلام به تصحیح عباس شیری. چاپ دوم. تهران: نشر میزان.
    44. مشکینی، علی. (1374). اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها. قم: نشر الهادی.
    45. مطهری، مرتضی. (1390). مجموعه آثار. چاپ هفتم. قم: انتشارات صدرا.
    46. معین، محمد. (1371). فرهنگ فارسی. تهران: نشر امیر کبیر.
    47. مکارم شیرازی، ناصر. (1411ق). القواعد الفقهیة. چاپ سوم. قم: مدرسه امام امیرالمؤمنین 7.
    48. منتظرى، حسینعلى. (1405ق). رساله استفتاءات. قم: بـی­نا.
    49. منتظرى، حسینعلى. (1408ق). دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة. قم: مرکز العالی للدراسات الاسلامیة.
    50. منتظرى، حسینعلى. (1409). مبانى فقهى حکومت اسلامى. مترجم: صلواتى، محمود و شکورى، ابوالفضل، قم: مؤسسه کیهان.
    51. مهریزی طرقی، مهدی. (1379). «عدالت به مثابه قاعده فقهى»، مجله نقد و نظر. ش2. سال سوم، صفحه 183.
    52. موسوی اردبیلى، سید عبد الکریم. (1427ق). فقه الحدود و التعزیرات. چاپ دوم. قم: مؤسسة النشر لجامعة المفید رحمه الله.
    53. موسوی بجنوردی، محمد. (1385). قواعد فقهیه. تهران: اتشارات مجد.
    54. میر محمد صادقی، حسین. (1397). حقوق جزای اختصاصی (جرائم علیه اموال). تهران: میزان.
    55. نائینى، محمد حسین. (1373). منیة الطالب فی حاشیة المکاسب. تهران: المکتبة المحمدیه.
    56. نائینى، محمد حسین. (1413ق). المکاسب و البیع. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    57. نجفی، محمد حسن. (بی­تا). جواهر الکلام فی مسائل الحل والحرام. تحقیق شیخ عباس قوچانی. چاپ هفتم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    58. نراغى، عبد الفتاح. (1417). العناوین الفقهیة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    59. نراقی، احمد. (1417ق). عوائد الایام. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
    60. نوری، جعفر. (1372). فرهنگ جامع محیط‌زیست. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    61. هاشمی شاهرودی، سیدمحمد. (1378). بایسته های فقه جزا. تهران: میزان.
    62. هنری، مرتضی(1362). محیط‌زیست و توسعه. مجله محیط‌زیست، سال سوم، شماره 18، صفحه121.
    63. ولیدی، محمد. (1376). حقوق جزای اختصاصی در تفصیل قواعد تخریب. تهران: نشر داد.