تحلیل و بررسی نظریه «حجیت خبر واحد در صورت موافقت با روح قرآن و سنتِ قطعی»

نوع مقاله : پژوهشی (داوری سریع)

نویسندگان

1 استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم؛دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه و استادیار گروه فقه و اصول جامعة المصطفی العالمیه- قم- ایران

2 دانش آموخته سطح سه حوزه علمیه قم

چکیده

مبانی حجیت خبر واحد توسط اصولیان معاصر به ­تفصیل در خلال بحث «قطع و ­ظنّ» در کتب ­اصولی مطرح گشته است و معیارهای مختلفی در اخذ به روایات آحاد همچون وجود قرائن قطعی، ثقه­ بودن­ راویانِ­ سلسله سند و اطمینان به­ صدور ارائه‌ شده است. در این ­میان، نظریۀ «موافقت با روح ­قرآن ­­و ­­سنت» از نظریات نوظهوری­ است که در­صدد بیان معیاری برای حجیت خبر واحد و انتساب صدور و عدم صدور آن به ­معصومان ع­ است. شهید­صدر و آیت­الله­­ سیستانی از قائلان به این نظریه هستند؛ البته شهید­صدر حجیت خبر ثقه را قبول ­داشته و در کنار آن، احتمالِ تمامیت این نظریه را مطرح می‌کند ولی آیت­الله­ سیستانی حجیت خبر ثقه ­را نپذیرفته و یگانه معیار خود در حجیت خبر واحد ­را توافق ­روحیِ آن با قرآن ­و ­سنت می‌داند. عمده دلیل ایشان در اثبات نظریه مذکور، روایاتِ­ متواتری است که مفاد آن‌ها اخذ خبر در صورت موافقت با قرآن ­و سنت و طرح خبر در صورت مخالف با قرآن ­و ­سنت ­است. از آنجا که تبیین ­و ­­تحلیلِ صحیح ­و جامعی نسبت به ­این نظریه و مبانی ­آن در کتب ­و ­مقالات حتی­ از صاحبان­ نظریه وجود ­ندارد، تحقیق ­­حاضر با هدف تبیین مفاد نظریه ­و ­تحلیل حدودوثغور ادلۀ­ آن کوشیده ­است در سایه توصیف­ و ­تحلیل گزاره­های ­اصولی و روایی با­ گرد­آوری داده­های­ کتابخانه،­ همچنین دسته­بندی روایاتِ مدّ­نظرِ طرفدارانِ­ نظریه و بررسی نحوۀ دلالت آن‌ها و توضیح جهات مختلف ­آن، تبیین ­و ­تحلیل صحیحی از نظریه ارائه ­کند و به اشکالات­ احتمالی آن پاسخ ­دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis and Review of the Theory of "Validity of Khabar al-Wāḥid in case of Agreement with the Spirit of the Qurʼān and Definite Sunnah"

نویسندگان [English]

  • Mahdi Dargahi 1
  • Reza Mirzaee Kalan 2
1 Instructor of Advanced Level Studies of Qom Seminary ; Assistant Professor of Fiqh & Usul Depatment at Al- Mostafa University. Qom- Iran
2 Teacher of high levels of Qom Seminery
چکیده [English]

 The basics of the validity of Khabar al-Wāḥid (tradition narrated by a single source) have been discussed by contemporary Uṣūlī scholars in detail during the discussion of the subject of Qaṭʻ and Ḍann (certitude and presumption) in Uṣūlī books, and various criteria have been presented for accepting the narrations of Āḥād, such as the existence of definite evidence, the reliability of the narrators of the chain transmission, and assurance of narration issuance. Meanwhile, the theory of "agreement with the spirit of the Qurʼān and the Sunnah" is one of the emerging theories that tries to express a criterion for the validity of Khabar al-Wāḥid and to attributes its issuance and non-issuance to the holy infallibles (ʻA). Āyatollāhs Martyr Sayyid al-Ṣadr and al-Sīstānī are among those who support this theory. Of course, Martyr Sayyid al-Ṣadr has accepted the validity of Khabar al-Thiqah, along with it, raised the possibility of the completeness of this theory, but Āyatollāh al-Sīstānī has not accepted the validity of Khabar al-Thiqah and considers his only criterion in the validity of Khabar al-Wāḥid to be its spiritual agreement with the Qurʼān and the Sunnah. His main reason for proving the mentioned theory is the Mutawātir narrations (narrations narrated by several sources), which the contents of them is to obtain the Khabar in case of agreement with the Qurʼān and the Sunnah, and to reject it if it is contrary to the Qurʼān and the Sunnah. Since there is no correct and comprehensive explanation and analysis of this theory and its foundations in books and articles, even from the theory's cofounders, the present study, with the aim of explaining the contents of the theory and analyzing the limits and gaps of the evidence and in the shadow of describing and analyzing the Uṣūlī and narrative propositions and by collecting library data and by categorizing the narratives considered by the theory's supporters and by examining the way of their implication and explaining its various aspects, has tried to provide a correct explanation and analysis of the theory and to answer possible problems with the theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Validity of Khabar al-Wāḥid
  • Agreement with the Spirit of the Qurʼān and Sunnah
  • Reliable Presumption
  • Attributing Issuance to the Imām (ʻA)

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة نظریة «حجیة خبر الواحد عند موافقته مع روح القرآن والسنة القطعیة»

چکیده [العربیة]

قد نوقشت مبانی حجیة خبر الواحد بالتفصیل من قبل الأصولیین المعاصرین فی مبحث "القطع والظن" فی الکتب الأصولیة، کما تم تقدیم معاییر مختلفة فی قبول روایات الآحاد؛ کوجود القرائن القطعیة، وثقة رواة السند والاطمئنان بصدور الروایات.

وتعتبر "نظریة الموافقة مع روح الکتاب والسنة" من النظریات الناشئة التی تهدف إلى تحدید معیار لحجیة خبر الواحد وانتساب صدوره وعدم صدوره إلى المعصومین علیهم السلام.

ومن القائلین بهذه النظریة الشهید السید محمد باقر الصدر "ره" و المرجع آیة الله السیستانی "دام ظله"، إلا أنّ الشهید الصدر یرى حجیة خبر الثقة ویطرح احتمال تمامیة هذه النظریة، لکن السید السیستانی "دام ظله" ینفی حجیة خبر الثقة ویعتبر موافقة روح الکتاب والسنة المعیار الوحید فی حجیة خبر الواحد.

وبما أنه لا یوجد تبیین صحیح وجامع لهذه النظریة ومبانیها فی الکتب والمقالات حتى من القائلین بها، یحاول هذا البحث تبیین مفاد هذه النظریة وتحلیل حدود أدلتها وذلک فی ضوء تحلیل العبارات الأصولیة والروائیة من خلال جمع البیانات المکتبیة، مع تصنیف الروایات المختارة والمقبولة عند مؤیدی هذه النظریة ودراسة کیفیة دلالتها و تبیین وشرح جوانبها المختلفة، ویقدم تحلیلاَ صحیحاً لهذه النظریة ویجیب على المشاکل المحتملة فیها.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • حجیة خبر الواحد
  • نظریة الموافقة مع روح القرآن والسنة القطعیة
  • انتساب الصدور للإمام علیه السلام

به فایل PDF کلی مقالات مراجعه نمایید

  1. قرآن کریــــم

    1. ابن ­اثیر. (بی‌تا). النهایة­ فی ­غریب ­الحدیث ­و ­الاثر. قم: مؤسسه ­مطبوعاتی ­اسماعیلیان.
    2. انصاری، مرتضی. (1416ق). فرائد الاصول. چاپ پنجم، قم: موسسه النشر الاسلامی.
    3. بحرانی، یوسف. (1405ق). حدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    4. برقی، احمد. (1371ق). المحاسن. چاپ دوم، قم: دار الکتب الاسلامیه.
    5. حر عاملی، محمد. (1409ق). وسائل الشیعه. قم: موسسه آل­البیت ع.
    6. حمیری، عبد الله. (1413ق). قرب الاسناد. قم: موسسه آل­البیت ع.
    7. خویی، سید ابوالقاسم. (1422ق). مصباح الأصول. قم: موسسه احیاء آثار الامام الخوئی.
    8. سید مرتضی. (1376ش). الذریعه الی اصول الشریعه. تهران: دانشگاه تهران.
    9. سیستانی، سید علی حسینی. (1414ق). قاعده لا ضرر و لا ضرار. قم: دفتر آیت‌الله سیستانی.
    10. سیستانی، سید علی حسینی. (1437ق). حجیه خبر الواحد. مقرر: سید محمد علی ربانی، بی‌جا: بی‌نا.
    11. شهیدی، محمد تقی. (بی‌تا). ابحاث صولیه-تعارض الادله. بی‌جا: بی‌تا.
    12. صدر، سید محمد باقر. (1408ق). مباحث الاصول. قم: مطبعه مرکز النشر.
    13. صدر، سید محمد باقر. (1417ق). بحوث فی علم الاصول. چاپ سوم، قم: موسسه دائره المعارف فقه اسلامی.
    14. صدر، سید محمد باقر. (1420ق). قاعده لا ضرر و لا ضرار. قم: دار الصادقین ع.
    15. صدوق، محمد. (1403ق). معانی الاخبار. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    16. صفار، محمد. (1404ق). بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد. چاپ دوم، قم: مکتبه آیه الله المرعشی النجفی.
    17. طبرسی، احمد. (1403ق). الاحتجاج علی اهل الالجاج. مشهد: نشر مرتضی.
    18. طریحی، فخر الدین. (1416ق). مجمع البحرین. چاپ سوم، تهران: کتاب­فروشی مرتضوی.
    19. طوسی، محمد. (1390ق). الاستبصار فیما اختلف من الاخبار. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    20. طوسی، محمد. (1414ق). الامالی. بخش تحقیقات اسلامی مؤسسه بعثت، قم: دار الثقافه.
    21. طوسی، محمد. (1407ق). تهذیب الاحکام. چاپ 4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    22. عیاشی، محمد. (1380). تفسیر العیاشی. تهران: المطبعه العلمیه.
    23. فراهیدی، خلیل. (1410ق). کتاب العین. چاپ 2، قم: نشر هجرت.
    24. کشی، ابو عمرو. (1409ق). رجال الکشی. مشهد: مؤسسه نشر دانشگاه مشهد.
    25. کلینی، محمد. (1407ق). الکافی. چاپ 4، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
    26. مازندرانی، محمد صالح. (1382ق). شرح الکافی-الاصول و الروضه. تهران: المکتبه الاسلامیه.
    27. مجلسی، محمد باقر. (1403ق). بحار الانوار. چاپ 2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    28. محقق حلی، جعفر. (1407ق). المعتبر فی شرح المختصر. قم: مؤسسه سید الشهداء ع.
    29. ملاصدرا، محمد. (1383ش). شرح اصول الکافی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
    30. نراقی، احمد. ­(1415ق). مستند الشیعه فی احکام الشریعه. قم: مؤسسه آل البیت ع.
    31. یزدی، سید محمد کاظم. (1414ق). تکمله العروه الوثقی. قم: کتاب­فروشی داوری.