تأثیر دیدگاه‌های فقهی اخباریان بر عدم حضور اجتماعی زنان

نوع مقاله : پژوهشی (داوری سریع)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

2 دانشیارگروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران. تهران- ایران. (نویسنده مسئول)

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد علوم و تحقیقات تهران؛ تهران- ایران.

چکیده

آشنایی با مکتب فکری فقها و فضای فرهنگی جامعه و تأثیر آنها بر مباحث زنان در طول تاریخ یکی از پیش‌نیازهای داوری درباره دیدگاه اسلام در مسأله زنان است. یکی از مکاتب تأثیرگذار در این زمینه، مکتب اخباری‌گری است. درمطالعه حاضر تلاش می‌شود تا تأثیرات دیدگاه‌های اخباریان و فضای سیاسی دوره صفویه، در زمینه مشارکت اجتماعی زنان ارائه گردد. در این مطالعه برآنیم تا رفتار علمی و عملی اخباریان دوره صفویه را بر خانه‌نشینی زنان واکاوی کرده و دیدگاه‌های فقهی آنها را در زمینه منع حضور اجتماعی زنان و تشویق بر خانه‌نشینی‌شان بررسی کنیم. مسأله مشارکت زنان و منع خروج آن‌ها تا قبل از اخباری‌ها به این نحو محدود نبوده و منع نشده بود. اخباری‌ها، خصوصاً شیخ حر عاملی، از طریق فتوا و روایاتی که گاه نیز غیرصحیح می‌باشند، نقش بسزایی در ایجاد این محدودیت داشته‌اند. استحباب حبس زنان در خانه، حرمت دیدن نامحرم، کراهت سلام کردن به زنان، کراهت خروج از منزل به اذن شوهر، استحباب نخ‌ریسی بر زنان و فتاوایی از این قبیل بر محدودیت حضور و عدم مشارکت اجتماعی زنان تأثیر گذاشته که تا قبل از اخباری‌ها در کتب متقدم چنین روح کلی و ابواب و فتاوا وجود نداشته یا به این شدت نبوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Effect of Akhbārī Jurisprudential Views on Women’s Lack of Social Presence

نویسندگان [English]

  • Maryam Mashhadialipour 1
  • Mahdi Mehrizi Toroqi 2
  • Seyyed Mohammadali Ayazi 3
1 Student P. hd
2 Associate Professor of Islamic Azad University- Tehran Science and Research Branch
3 Faculty of Jurisprudence and Law, Islamic Azad Universtiy, Science and Research Branch
چکیده [English]

Gaining familiarity with the school of thought of jurists, the cultural atmosphere of society, and their influence on women’s issues throughout history are among the prerequisites for judging the Islamic perspective on women’s issues. One of the influential schools in this field is the Akhbārī School. In this study, an attempt is made to present the effects of the views of Akhbārīs and the political atmosphere of the Safavid era in the field of women’s social participation. Also, it analyzed the scientific and practical behaviour of the Akhbārīs of the Safavid era on women’s confinement at home and examined their jurisprudential views on the prohibition of women’s social presence and encouraging them to stay at home. The issue of women’s participation and banning them from leaving the house was not limited or prohibited in this way before the emergence of Akhbārīs. Akhbārīs, especially Sheikh Ḥurr al-ʻĀmilī, have played a significant role in creating this restriction through fatwās and traditions that are sometimes incorrect. The preference (Istiḥbāb) of keeping women at home, the prohibition (ḥurmat) of seeing non-maḥrams, the unwillingness (kirāhat) to greet women, the unwillingness (kirāhat) to leave the house with the husband’s permission, the preference (istiḥbāb) of women’s spinning, and similar fatwas have affected the restriction of women’s presence and lack of social participation. It should be noted that before Akhbārīs, such chapters and fatwas about the limitations of women’s social presence did not exist or were not so strong in the earlier books.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Women
  • Social Presence
  • Safavid
  • Akhbārīs
  • Jurisprudence

عنوان مقاله [العربیة]

تأثیر الآراء الفقهیة للأخباریین على عدم تواجد المرأة فی الساحة الاجتماعیة

چکیده [العربیة]

یعتبر الإلمام بمدرسة فکریة الفقهاء والجو الثقافی للمجتمع وتأثیره على قضایا المرأة عبر التاریخ من شروط الحکم على المنظور الإسلامی لقضایا المرأة.

إحدى المدارس المؤثرة فی هذا المجال هی الندرسة الأخباریة.

یحاول المؤلف فی دراسته هذه عرض آثار آراء الأخباریین والجو السیاسی للعصر الصفوی فی مجال المشارکة الاجتماعیة للمرأة.

نهدف فی هذه الدراسة إلى تحلیل السلوک العلمی والعملی للأخباریین فی الفترة الصفویة على بقاء وقرار المرأة فی البیت ودراسة وجهات نظرهم الفقهیة فی منع حضور المرأة الاجتماعی وتشجیعها على البقاء فی البیت.

لم یکن موضوع مشارکة المرأة ومنعها من الخروج مقیداً أو ممنوعاً بهذا الشکل قبل الأخباریین. وقد لعب الإخباریون ، وخاصة الشیخ الحر العاملی "ره"، دورًا مهمًا فی خلق هذا المنع والتقیید من خلال الفتاوى الروایات غیر الصحیحة فی بعض الأحیان.

کانت للفتاوى مثل: استحباب حبس المرأة فی بیتها أو بیت زوجها، و تحریم رؤیة المرأة الرجل الأجنبی ، وکراهیة إلقاء السلام على المرأة الأجنبیة، وکراهیة الخروج من البیت بإذن الزوج، واستحباب الغزل للمرأة، والفتاوى کهذه أثر کبیر على منع وتقیید حضور المرأة فی المجتمع، والتی لم یکن فی الکتب المتقدمة قبل الأخباریین مثل هذه الأبواب والفتاوی أو لم یکن بهذا التعصب والشدة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • النساء
  • المشارکة الاجتماعیة للمرأة
  • الصفویة
  • الأخباریون
  • الآراء الفقهیة

به فایل PDf مراجعه نمایید.

  1. قرآن کریم.

    1. ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414ق).  لسان العرب. بیروت: دار صادر.
    2. اردبیلی، احمد بن محمد. (1403ق). مجمع الفائدۀ و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان. تحقیق: مجتبی عراقی، علی‌پناه اشتهاردی و حسین یزدی. قم: اسلامی.
    3. استرآبادی، محمدامین. (1426ق). الفوائد المدنیة و بذیله الشواهد المکیة (المسائل الظهیریة، جوابات المسائل الظهیریة). محقق و مترجم: رحمت‌الله رحمتی اراکی، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
    4. بحرانی آل‌عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم. (1405ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة. قم: انتشارات اسلامی.
    5. بهبهانی، محمد باقر.(1424).مصابیح الظلام فی شرح مفاتیح الشرایع. قم: موسسه وحید بهبهانی.
    6. جناتی، محمدابراهیم. (1372ش). ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی. تهران: کیهان.
    7. حر عاملی، محمد بن حسن. (1423ق). الفوائد الطوسیّۀ. قم: مکتبۀ المحلاتی.
    8. حر عاملی، محمد بن حسن. (1409ق). وسائل الشیعۀ. قم: مؤسسۀ آل البیت (علیهم‌السلام).
    9. حلی، نجم‌الدین. (1408ق). شرایع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. چاپ دوم، قم: اسماعیلیان.
    10. خلیل جمعه، احمد. (1412ق). نساء من عصر النبوة. بیروت: دار ابن کثیر.
    11. خمینی، روح الله. (۱۳۷۹). تحریر الوسیله، تهران: کوسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
    12. خوانساری، محمدباقر. (1411ق). روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات. قم: دار الاسلامیۀ.
    13. خویی، سید ابوالقاسم. (۱۴۲۲ق). المستند فی شرح العروة الوثقی(الموسوعة الامام الخویی). قم: موسسه احیاء آثار الامام الخویی.
    14. خویی، سید ابوالقاسم. (1410) . منهاج الصالحین. قم: مدینة العلم
    15. گلیو، رابرت. شریعتمداری، حمیدرضا. محمدی‌مظفر، محمدحسن. (1396ش). اسلام نص‌گرا: تاریخ و عقاید اخباریان شیعه. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
    16. رودی، مته. (1393ش). زوال صفویه و سقوط اصفهان. ترجمه‌: مانی صالحی علامه، تهران: نامک.
    17. ریولاجوردی، ابی‌صعب. (1396ش). تغییر مذهب در ایران (دین و قدرت در ایران عصر صفوی). ترجمه‌: منصور صفت‌گل، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    18. صدوق، محمد بن علی بن بابویه (شیخ صدوق). (1415ق). المقنع. قم: امام هادی.
    19. صدوق، محمد بن علی بن بابویه. (شیخ صدوق). (1409ق). من لایحضره الفقیه. ترجمه‌: علی‌اکبر غفاری، تهران: صدوق.
    20. صفت‌گل، منصور. (1381ش). ساختار نهاد و اندیشه دینی در ایران عصر صفوی. (تاریخ تحولات دینی ایران در سده‌های دهم تا دوازدهم هجری قمری). تهران: رسا.
    21. طوسی، محمد. (1417ق). تهذیب الأحکام فی شرح المقنعۀ. تحقیق: علی‌اکبر غفاری، تهران: صدوق.
    22. عاملی، حسن بن زین‌الدین (شهید ثانی). (1413ق). مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الاسلام. تحقیق: گروه پژوهش مؤسسه معارف اسلامی، قم: موسسۀ المعارف الاسلامیۀ.
    23. عسقلانی‌، ابن­حجر. (1412ق). لإصابه فی تمیز الصحابۀ. تحقیق:‌ علی محمّد بجاوی. بیروت: دارالجبل.
    24. فراهانی منفرد، مهدی. (1377ش). مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران در عصر صفوی. تهران: امیرکبیر.
    25. فرهمند، ماندانا. (1392ش). وضعیت سیاسی و اجتماعی زنان در عصر صفویه. ایلام: جوهر حیات.
    26. فلسفی، نصرالله. (1371ش). زندگانی شاه عباس اول. تهران: علمی.
    27. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی. (1406ق). الوافی. اصفهان: کتابخانه امام امیرالمؤمنین (ع).
    28. قلی‌زاده، آذر(1383ش). نگاه جامعه‌شناختی به موقعیت زنان در عصر صفوی‌. مجله زنان در توسعه و سیاست، دوره 2، شماره 3.
    29. کحاله، عمر رضا. (بی‌تا). اعلام النساء. بیروت: بی‌نا.
    30. کرکی، حسین بن شهاب‌الدین. (بی‌تا). هدایۀ الأبرار إلی طریق الأئمّۀ الأبرار (علیهم‌السلام). بی‌جا: بی‌نا.
    31. کلینی، محمد بن یعقوب. (1429ق). الکافی. قم: دار الحدیث للطباعۀ و النشر.
    32. گرجی، ابوالقاسم. (1395ش). تاریخ فقه و فقهاء. تهران: سمت.
    33. مجلسی اصفهانی، محمدباقر. (1410ق). بحار الأنوار. بیروت: مؤسسة الطبع و النشر.
    34. مجلسی اصفهانی، محمدتقی. (1375ش). احکام أهل ذمه. به کوشش: ابوالحسن مطلبی، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
    35. مجلسی اصفهانی، محمدتقی. (1406ق). روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. قم: کوشانپور.
    36. مجلسی اصفهانی، محمدتقی. (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول (ص). تهران: دار الکتب الإسلامیّۀ.
    37. مفید، محمد بن محمد (شیخ مفید). (1413ق). المقنعة. قم: کنگره جهانی شیخ مفید.
    38. منیع هاشمی، محمد بن سعد. (1410ق). الطبقات الکبری. تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیّۀ.
    39. وحید بهبهانی، محمدباقر. (1415ق). الفوائد الحائریّة. قم: مجمع الفکر الإسلامی،.
    40. وحید بهبهانی، محمدباقر. (1424ق). مصابیح الظلام فی شرح مفاتیح الشرایع. قم: مؤسسه وحید بهبهانی.
    41. وحید قزوینی، محمدطاهر. (1329). عباس‌نامه. اراک: داوودی.