بررسی مرجعیت قرآن در اعتبارسنجی سنت برای استنباط فقهی

نوع مقاله : فراخوان مقالات مرجعیت قرآن در فقه و اجتهاد

نویسنده

دانشیار گروه فقه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم. قم، ایران.

10.22034/jrj.2025.69012.2815

چکیده

مرجعیت یک منبع معرفتی در فقه به معنای تأثیرگذاری اصلی آن منبع در استنباط فقهی است. استنباط حکم شرعی دارای چند منبع معرفتی است، ازجمله قرآن، سنت و عقل. سؤال این است که آیا قرآن، علاوه بر داشتن مرجعیت علمی در فقه، بر منبع سنت نیز مرجعیت دارد؟ موضوع این نوشتار بررسی مرجعیت قرآن بر سنت در استنباط فقهی است.
پیش‌فرض بحث این است که قرآن مرجع انحصاری در استنباط فقهی نیست و سنت نیز در این زمینه مرجعیت دارد. قرآن و سنت هر دو در دلالت و رساندن معنای خود استقلال دارند.
در مقالۀ حاضر، مرجعیت قرآن بر سنت در استنباط فقهی بر اساس فرایند سه‌مرحله‌ای تمسک به روایات، شامل اعتبار، دلالت و جهت صدور، بررسی شده است. بر اساس داده‌های این مقاله که با روش تحلیلی انجام شده است، قرآن در اعتبار سند مرجعیت بر سنت دارد که می‌توان آن را «مرجعیت مطلق» نامید. همچنین، هر یک از قرآن و سنت در دلالت نسبت به دیگری نوعی مرجعیت دارند که می‌توان آن را «مرجعیت نسبی» خواند. علاوه بر این، هر یک از قرآن و سنت می‌تواند به‌عنوان قرینه‌ای در تشخیص جهت صدور دیگری عمل کند؛ اما این قرینیت تأثیرگذاری اصلی نیست و قرائن مهم‌تری در این زمینه وجود دارد؛ بنابراین، نمی‌توان این مورد را مرجعیت نامید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Reviewing the Qurʼān’s Authoritative Role in Validating the Sunnah for Jurisprudential Inference

نویسنده [English]

  • Hassanali Aliakbarian
Department of Jurisprudence, Islamic Sciences and Culture Academy
چکیده [English]

In Islamic jurisprudence, the concept of marjaʻīyyat (epistemic authority) refers to a source’s primary influence in deriving jurisprudential rulings. While multiple authoritative sources exist for deriving religious rulings—including the Qurʼān, sunnah (the Prophet’s normative practice), and ʻaql (reason)—this study investigates whether the Qurʼān possesses authority not only as an independent source but also over the sunnah itself in the process of jurisprudential inference.
This article examines the Qurʼān’s authoritative relationship with the sunnah in jurisprudential derivation, operating on the fundamental premise that neither source holds exclusive authority, and that both maintain independent interpretive and communicative functions. The analysis employs a threefold methodological framework assessing: (1) textual validity (ḥujjīyah), (2) semantic implication (dalālah), and (3) historical occasion of issuance (shaʼn al-nuzūl/al-wurūd).
Through analytical methodology, this study demonstrates that the Qurʼān exercises absolute authority over the sunnah regarding document validity. Concerning semantic implication, both texts exhibit a relationship of relative mutual authority. While either source may provide contextual clues for interpreting the other’s occasion of revelation, such auxiliary functions do not constitute primary authoritative influence, as more determinative indicators exist for this purpose.
These findings contribute to ongoing scholarly discussions about hierarchical relationships between primary Islamic legal sources, while clarifying the nuanced boundaries of Qurʼānic authority in sunnah-based jurisprudence.
Keywords: Epistemic Authority, Qurʼān, Sunnah, Islamic Jurisprudence, Textual Validity, Semantic Indication, Occasion of Revelation

کلیدواژه‌ها [English]

  • Epistemic Authority
  • Qurʼān
  • Sunnah
  • Islamic Jurisprudence
  • Textual Validity
  • Semantic Indication
  • Occasion of Revelation

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة مرجعیة القرآن فی تقییم السنة لاستنباط الأحکام الفقهیة

چکیده [العربیة]

إن مرجعیة مصدر معرفی فی الفقه تعنی نوعاً من التأثیر الأساسی لذلک المصدر فی الاستنباط الفقهی. استنباط الحکم الشرعی له عدّة مصادر معرفیة، أی القرآن والسنة والعقل؛ فهل القرآن، بالإضافة إلى کونه مرجعیة علمیة فی الفقه، یمثل مرجعیة على مصدر السنة أیضاً؟ موضوع هذه المقالة هو دراسة مرجعیة القرآن على السنة فی الاستنباط الفقهی.
إنّ الفرضیة الأساسیة للبحث هی أن القرآن لیس هو المرجع الحصری فی الاستنباط، وأن السنة لها أیضاً مرجعیة فی الاستنباط الفقهی. القرآن والسنة کلاهما مستقلان فی الدلالة وإیصال المعنى.
فی هذه المقالة، تمّت دراسة مرجعیة القرآن على السنة فی الاستنباط الفقهی بناءً على عملیة ثلاثیة المراحل للتمسک بالروایات، وهی: الاعتبار، والدلالة، وجهة الصدور.
بناءً على بیانات هذه المقالة، التی أُجریت بالمنهج التحلیلی، فإنّ للقرآن مرجعیة على السنة فی اعتبار السند، والتی یمکن تسمیتها بالمرجعیة المطلقة؛ لکلّ من القرآن والسنة نوع من المرجعیة على الآخر فی الدلالة، والتی یمکن أن نَعتبره المرجعیة النسبیة؛ یمکن لکلّ من القرآن والسنة أن یکون قرینة فی تشخیص جهة صدور الآخر، لکن هذه القرینیة لیست ذات تأثیر أساسی، وهناک قرائن أخرى أهمّ فی هذا الشأن. لذلک، لا یمکن تسمیة ذلک بالمرجعیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • المرجعیة العلمیة
  • القرآن
  • السنة
  • الفقه
  • الحجیة
  • الدلالة
  • جهة الصدور