‏بازجستی فقهی در مستندات عدم پذیرش شهادت تبرعی در حق الناس

نوع مقاله : پژوهشی (داوری عادی)

نویسندگان

1 استادیار فقه و حقوق اسلامی دانشگاه پیام نور ایران

2 استادیار فقه و حقوق اسلامی دانشگاه بزرگمهر قائنات، (نویسنده مسئول)

چکیده

شهادت از روی تبرع، به­ حالتی گفته می­ شود که شخصی داوطلبانه و بدون اینکه از وی خواسته شود، مبادرت به ادای شهادت نماید. مشهور فقیهان چنین شهادتی را در حق­ الناس فاقد اعتبار دانسته­ و دیدگاه خود را معلّل به مستنداتی از قبیل در مظانّ اتهام قرار گرفتن شاهد، اجماع و برخی از اخبار باب نموده ­اند. تبصره 2 ماده 155 ق.آ.د.ک. سابق که شهادت تبرعی را در حقوق­ الناس غیرمسموع تلقی می­ نمود و ماده 204 قانون جدید (مصوب 1392) که احضار شهود را منوط به تشخیص بازپرس یا معرفی شاکی یا تقاضای متهم می­ نماید، ناظر به­ همین استظهار فقیهان می­ باشد. در مقابل، جستار حاضر در پژوهشی توصیفی­ تحلیلی و با نگاهی مسئله­ محورانه، به بازخوانی مستندات پیش­ گفته پرداخته و با مناقشه در اعتبار آن ­ها، مقتضای ادله و قواعد باب را پذیرش شهادت شخص متبرع یافته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Jurisprudential Research in the Documentations for Denying Gratuitousness Witness in Right of People

نویسندگان [English]

  • Ghasem Obeydavi 1
  • Ali Mohamadian 2
1 Assistant Professor of Payame Noor University
2 Ph.D. Degree in jurisprudence and law
چکیده [English]

Gratuitousness witness refers to the state in which one person voluntarily swears in witness. The majority of jurisprudents have considered such kinds of witnessing in right of people as invalid and subject their view to the documentations such as witness’s being in charge of charges, consensus, or the hadiths on bāb. The note 2 of the article 155 of the Civil Procedure Act considered gratuitousness witness inadmissible already, while the article 204 of the new act ratified in 2013 considered it subject to the inspector’s identification or to the plaintiff’s submission or to the accused request which is in accordance with jurisprudents statement. The present study has used a descriptive-analytical and problem-solving method to review the mentioned documentations and has criticized their validity and has contended that the indications related considerations and the rules of bāb in admitting the witness of the intended person are of significance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • witness
  • testimony
  • gratuitousness
  • Allah’s right
  • rights of people
  • making accusations

مراجع

  1. ابن­ ادریس (حلی)، محمد بن احمد، (1410ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  2. ابن­ بابویه، محمّد بن على، (1413ق)، من لایحضره الفقیه، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  3. ابن­ براج، عبدالعزیز بن نحریر، (1406ق)، المهذّب، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  4. ابن­ فارس، احمد بن فارس، (1404ق)، معجم مقائیس اللغة، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.
  5. ابن­ منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دارالفکر.
  6. ابن ­حنبل، ابوعبدالله الشیبانی، (1414ق)، مسند احمد، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  7. احسایى، ابن ابى­جمهور، (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیة، قم: دار سیدالشهداء 7 للنشر.
  8. اردبیلى، احمد بن محمد، (1403ق)، مجمع الفائده و البرهان، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  9. اشعث کوفى، محمد بن محمد، (بی­تا)، الجعفریات-الأشعثیات، تهران: مکتبة نینوى الحدیثة.
  10. ایروانى، باقر، (1427ق)، دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
  11. بجنوردى، حسن، (1418ق)، منتهى الاصول، قم: بصیرتی.
  12. بحرانى، حسین بن محمد، (بی­تا)، الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، قم: مجمع البحوث العلمیة.
  13. تبریزى، جواد بن على، (بی­تا)، أسس القضاء و الشهادة، قم: دفتر مؤلف.
  14. جزایرى، محمدجعفر، (1415ق)، منتهى الدرایة فی توضیح الکفایة، قم: موسسه دارالکتاب.
  15. جناتی، محمدابراهیم، (1370ش)، منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامى، ‏تهران: انتشارات کیهان.
  16. جوهرى، اسماعیل بن حماد، (1410ق)، الصحاح-تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دارالعلم للملایین.
  17. حائرى، سید کاظم حسینى، (1415ق)، القضاء فی الفقه الإسلامی، قم: مجمع اندیشه اسلامى.
  18. حرّعاملى، محمد بن حسن، (1409ق)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل­البیت(:).
  19. حلبی، تقى بن نجم، (1403ق)، الکافی فی الفقه، اصفهان: کتابخانه امیرالمؤمنین(7).
  20. حمیرى، نشوان بن سعید، (1420ق)، شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، بیروت: دارالفکر.
  21. خوانسارى، سید احمد بن یوسف، (1405ق)، جامع المدارک، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
  22. خوئی، ابوالقاسم، (1422ق)، مبانی تکملة المنهاج، قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی(;).
  23. راغب اصفهانى، حسین بن محمد، (1412ق)، مفردات ألفاظ القرآن، لبنان: دارالعلم-الدار الشامیة.
  24. روحانى، سید محمدصادق، (1412ق)، فقه الصادق(علیه­السلام)، قم: مدرسه ‏امام صادق(7).
  25. __________ ، (بی­تا)، منهاج الصالحین، 3 جلد، بی­جا.
  26. سبحانی، جعفر، (1418ق)، نظام القضاء و الشهادة، قم: مؤسسه ‏امام صادق(7).
  27. سبزواری، سید عبدالأعلی، (1413ق)، مهذّب الأحکام، قم: مؤسسة المنار.
  28. سبزوارى، محمدباقر، (1423ق)، کفایةالأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  29. سرخسی، محمد بن احمد بن ابی سهل، (1414ق)، المبسوط، بیروت: دارالمعرفة.
  30. شهید اول، محمد بن مکى، (1410ق)، اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، بیروت: دار التراث.
  31. __________ ، (1419ق)، ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: مؤسسه آل البیت (:).
  32. __________ ، (1414ق)، غایة المراد فی شرح نکت الإرشاد، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
  33. شهید ثانى، زین الدین بن على، (1410ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم: داورى.
  34. __________ ، (1413ق)، مسالک الأفهام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیه.
  35. طباطبایی قمّى، سیدتقى، (1425ق)، هدایة الأعلام إلى مدارک شرائع الأحکام، قم: انتشارات ‏محلاتى.
  36. طب‍اطب‍ائ‍ی‌ ک‍رب‍لائ‍ی‌، ع‍ل‍ی ‌ب‍ن‌ م‍ح‍م‍دع‍ل‍ی‌، (1418ق)، ریاض المسائل، قم: مؤسسه آل البیت(:).
  37. طریحى، فخرالدین بن محمّد، (1416ق)، مجمع­البحرین، تهران: کتابفروشى مرتضوى.
  38. طوسی، محمد بن حسن، (1400ق)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتاب العربی.
  39. __________ ، (1407ق)، تهذیب الأحکام، تهران: دارالکتب الإسلامیه.
  40. علامه حلی، حسن بن یوسف، (1410ق)، إرشاد الأذهان، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  41. ­__________ ، (1411ق)، تبصرة المتعلمین، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
  42. __________ ، (1420ق)، تحریر الأحکام، قم: مؤسسه امام صادق(ع).
  43. __________ ، (1421ق)، تلخیص المرام، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  44. فاضل لنکرانى، محمد، (1430ق)، دراسات فی الأصول، قم: مرکز فقه الائمه الاطهار(:).
  45. فاضل هندى، محمد بن حسن، (1416ق)، کشف اللثام، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
  46. فیض کاشانى، محمد محسن ابن شاه مرتضى، (بی­تا)، مفاتیح الشرائع، قم: انتشارات کتابخانه مرعشى.
  47. فیومى، احمد بن محمد، (بی­تا)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: منشورات دارالرضی.
  48. قرشى، على اکبر، (1412ق)، قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  49. قضاعی مصری، ابوعبدالله محمد بن سلامة، (1407ق)، مسند الشهاب، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  50. کابلى، محمد اسحاق فیاض، (بی­تا)، منهاج الصالحین، 3 جلد، بی­جا.
  51. کلینى، محمد بن یعقوب، (1407ق)، الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
  52. متقی هندی، علاءالدین، (1401ق)، کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال، بیروت: مؤسسة الرسالة.
  53. مجلسى اول، محمدتقى، (1400ق)، یک دوره فقه کامل فارسى، تهران: فراهانى.
  54. محدث نورى، میرزاحسین، (1408ق)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت: مؤسسه آل البیت(:).
  55. محقق حلّى، جعفر بن حسن، (1418ق)، المختصر النافع فی فقه الإمامیه، قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة.
  56. __________ ، (1408ق)، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: اسماعیلیان.
  57. محقق داماد، سید مصطفى، (1406ق)، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.
  58. مرتضی زبیدى، محمّد بن محمّد، (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، ‏بیروت: دارالفکر.
  59. مرقاتی، طه، (1375ش)، حق­الله و حق­الناس، دانشنامه جهان اسلام، تهران: دائرة المعارف فقه اسلامی.
  60. مسلم بن الحجاج ‏القشیری النیسابوری، (1398ق)، صحیح مسلم، بیروت: دار ‏إحیاء التراث العربی.
  61. مشکینى اردبیلی، على، (بی­تا)، مصطلحات الفقه، بی­جا، بی­نا.
  62. مصطفوى، حسن، (1402ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
  63. مغربى، ابوحنیفه، نعمان بن محمد تمیمى، (1385ق)، دعائم الإسلام، قم: مؤسسه آل البیت(:).
  64. مغنیه، محمد جواد، (1421ق)، فقه الإمام الصادق، قم: مؤسسه انصاریان.
  65. مفید، محمّد بن محمد، (1413ق)، المقنعه، قم: کنگره جهانى هزاره شیخ مفید(;).
  66. موسوی اردبیلى، سید عبدالکریم، (1423ق)، فقه القضاء، قم: بی­جا.
  67. مؤمن قمّى، محمد مؤمن، (1422ق)، القضاء و الشهادات، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر ‏آثار امام خمینى;.
  68. میرزاى قمّى، ابوالقاسم بن محمد حسن، (1413ق)، جامع الشتات، تهران: مؤسسه کیهان.
  69. نجفی، م‍ح‍م‍دح‍س‍ن‌ ب‍ن‌ ب‍اق‍ر، (1404ق)، جواهر الکلام، بیروت: دار إحیاءالتراث العربی.
  70. نراقى، مولى احمد، (1415ق)، مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، قم: مؤسسه آل ‏البیت(ع).
  71. وحید خراسانى، حسین، (1428ق)، منهاج الصالحین، قم: مدرسه امام باقر(ع).
  72. هاشمی شاهرودی، سیدمحمود و دیگران، (1426ق)، فرهنگ فقه، قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه اسلامى.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 اردیبهشت 1397
  • تاریخ بازنگری: 29 مرداد 1397
  • تاریخ پذیرش: 09 اسفند 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار